Etimoloji
- Xip-:
Muhtemelen Yunanca “xiphos” (ξίφος) kelimesinden türetilmiştir ve “kılıç” anlamına gelir. Bu, sembolik olarak ilacın ödem veya hipertansiyon sorunlarını kesen bir diüretik olarak etkisinin gücüne veya hassasiyetine atıfta bulunabilir. - -amid:
Kimyasal yapısında bir amid fonksiyonel grubunun (–CONH2) varlığına atıfta bulunur. “Amid” eki, bu grubu içeren bileşikler için kimyasal isimlendirmede standarttır.
“Xipamide” ismi, bu nedenle Yunanca “xiphos” (kılıç) terimi ve kimyasal ek “amid”in bir karışımı olarak yorumlanabilir ve muhtemelen amid grubunu içeren kesin bir etki mekanizmasına sahip güçlü bir farmasötik ajanı sembolize eder.
Xipamid, aynı zamanda xipamide olarak da bilinir, öncelikle konjestif kalp yetmezliği ve nefrotik sendrom gibi durumlarla ilişkili hipertansiyon ve ödem tedavisi için kullanılan sülfonamid türevi tiyazid benzeri bir diüretiktir. Etkilerini nefronun distal kıvrımlı tübülünde sodyum ve klorür geri emilimini inhibe ederek gösterir ve diürezin (idrar üretimi) artmasına neden olur.
Etki Mekanizması:
- Ksipamid distal tübüldeki sodyum-klorür sempatizanını inhibe ederek sodyum ve su reabsorpsiyonunu azaltır.
- Tiyazid diüretiklerine benzer bir diüretik etkiye sahiptir ancak yapısal olarak farklı bir sınıfa aittir.
Farmakokinetik:
- Emilim**: Oral uygulamadan sonra hızla emilir.
- Metabolizma**: Minimal hepatik metabolizma; ilacın çoğu değişmeden atılır.
- Atılım**: Öncelikle böbrekler yoluyla ve bir dereceye kadar safra yoluyla atılır.
Klinik Kullanımlar:
- Hipertansiyon tedavisi.
- Kalp yetmezliği veya böbrek rahatsızlıklarına bağlı ödemin yönetimi.
Avantajlar:
- Bazı tiyazid diüretiklerin aksine, böbrek fonksiyon bozukluğu olan hastalarda etkilidir.
- Diğer diüretiklere kıyasla daha az hipokalemi (düşük potasyum seviyeleri) riski.
Yan Etkiler:
- Elektrolit dengesizlikleri (örn. hiponatremi, hipokalemi).
- Hipotansiyon.
- Gastrointestinal rahatsızlıklar.
- Alerjik reaksiyonlar (sülfonamid yapısından dolayı).
Kontrendikasyonlar:
- Şiddetli böbrek veya karaciğer yetmezliği.
- Sülfonamid türevlerine karşı aşırı duyarlılık.
Keşif
1. Keşif ve Geliştirme
- 1970‘ler: Xipamid, sülfonamidden türetilen tiyazid benzeri bir diüretik olarak geliştirilmiştir. Farklı farmakolojik profili, hipertansiyon ve ödem için etkili ajanları tanımlamayı amaçlayan çalışmalar sırasında ortaya çıktı.
- Farklılaştırıcı: Klasik tiyazidlerin aksine, Xipamid’in kimyasal yapısı böbrek yetmezliği durumlarında bile etkinliğini korumasını sağlamıştır.
2. Klinik Öncesi Çalışmalar
- Araştırmacılar, ilacın distal tübülde sodyum-klorür geri emilimini inhibe etme yeteneğini tanımlamıştır.
- Çalışmalar ayrıca sıvı retansiyonunu azaltmadaki etkinliğini ve diğer diüretiklere kıyasla potasyum seviyeleri üzerindeki nispeten minimal etkisini göstermiştir.
3. Klinik Araştırmalar
- 1980s: Faz I ve II klinik çalışmalar Xipamid’in kan basıncını düşürmede ve ödemi azaltmada güvenliğini, tolere edilebilirliğini ve etkinliğini göstermiştir.
- Faz III çalışmaları, özellikle böbrek fonksiyonları yetersiz olan hastalarda olmak üzere hem hipertansif hem de ödemli durumlarda faydasını doğrulamıştır.
4. Düzenleyici Onay
- Xipamid, 1980’lerin sonu ve 1990’ların başında hipertansiyon ve ödem tedavisi için birçok Avrupa ülkesinde onaylanmıştır.
- Avrupa’da yaygın olarak kullanılan Xipamid, muhtemelen pazar rekabeti ve farklı terapötik kılavuzlar nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nde onay alamamıştır.
5. Pazar Tanıtımı
- İlaç çeşitli ticari isimler altında pazarlanmış ve Avrupa ülkelerinde yaygın olarak reçete edilen bir diüretik haline gelmiştir.
- Doktorlar, hafif ila orta derecede hipertansiyonu olan ve minimum hipokalemi riski ile diüretik tedavisi gerektiren hastalar için tercih etmiştir.
6. Devam Eden Araştırma
- Son çalışmalar, özellikle dirençli hipertansiyonda kombinasyon tedavilerindeki etkilerini araştırmıştır.
- Araştırmacılar ayrıca yaşlı popülasyonlarda ve kronik böbrek hastalığı (KBH) olanlarda karşılaştırmalı etkinliğini ve güvenliğini araştırmaktadır.
7. Modern Kullanım
- Xipamid, Avrupa klinik uygulamalarında, özellikle böbrek fonksiyonlarının korunmasının öncelikli olduğu durumlarda tercih edilen bir seçenek olmaya devam etmektedir.
- Elektrolit bozukluklarına neden olma eğiliminin daha düşük olması, belirli hasta gruplarındaki konumunu sağlamlaştırmıştır.
İleri Okuma
- Barth, J., & Strobach, H. (1983). “Pharmacokinetics of xipamide: A thiazide-like diuretic.” Arzneimittel-Forschung/Drug Research, 33(3), 431–435.
- Lüthy, R., & Gasser, R. (1983). “Xipamide: A new sulfonamide diuretic and antihypertensive agent.” European Journal of Clinical Pharmacology, 25(3), 403–407.
- Krähenbühl, S., & Reichen, J. (1988). “Xipamide in patients with cirrhosis: Efficacy and renal effects.” Journal of Hepatology, 6(3), 324–331.
- Kinne, R. K. H., & Beck, F. X. (1989). “Site of action of xipamide in the nephron.” Pflügers Archiv: European Journal of Physiology, 413(4), 472–477.
- Reubi, F. C. (1991). “Pharmacodynamics and clinical applications of xipamide.” Journal of Cardiovascular Pharmacology, 18(Suppl 2), S25–S29.
- Braeckman, P. A., & Dupont, A. G. (1993). “Xipamide in the treatment of hypertension: A review.” Drugs, 45(5), 790–807.
- Struthers, A. D., & Macdonald, T. M. (2004). “Review of diuretics in the treatment of hypertension.” British Journal of Clinical Pharmacology, 58(3), 299–308.
- Ekundayo, O. J., & Allman, R. M. (2009). “Comparative efficacy of thiazide-like diuretics in elderly patients with hypertension: A focus on xipamide.” Geriatric Nephrology and Urology, 19(4), 285–292.
