Etiyoloji terimi, Yunanca neden veya sebep anlamına gelen αἰτία (aitia) kelimesinden türemiştir.
Etiyoloji (etiyoloji olarak da yazılır), nedensellik veya köken çalışmasını ifade eder. Bu terim öncelikle tıp, felsefe ve teolojide kullanılır ve çok çeşitli bağlamlarda uygulanabilir. (bkz: eti–loj-i)
Tıp:
Tıp alanında etiyoloji, bir hastalığın veya durumun nedenini veya kökenini ifade eder. Örneğin, tüberkülozun etiyolojisi Mycobacterium tuberculosis bakterisidir. Tıp uzmanları hastalıkları genetik, bulaşıcı veya kimyasal hastalıklar gibi etiyolojiye dayalı olarak sınıflandırabilir.
Felsefe:
Felsefe alanında etiyoloji, şeylerin neden meydana geldiğinin, hatta şeylerin hareket etme biçiminin arkasındaki nedenlerin veya sebeplerin incelenmesiyle ilgilidir.
Teoloji:
Teolojide etiyoloji, yaratılışın veya kökenin felsefi olarak incelenmesi anlamına gelir.
Etiyolojiyi anlamak çeşitli disiplinlerde, özellikle de teşhis, tedavi planları ve önleyici tedbirlere rehberlik edebildiği tıpta çok önemli olabilir. Ayrıca felsefi ve teolojik bağlamlarda varoluş ve evren hakkındaki genel anlayışımıza da katkıda bulunabilir.
Tarih
Etiyoloji çalışması, özellikle tıp ve biyolojide olguların kökenlerinin ve nedenlerinin araştırılmasıdır. Etiyoloji iki ana dala ayrılabilir: yakın ve nihai. Yakın etiyoloji, patojenler, toksinler, yaralanmalar veya genetik mutasyonlar gibi bir hastalığın veya durumun acil ve doğrudan nedenlerine odaklanır. Nihai etiyoloji ise doğal seçilim, genetik sürüklenme, göç veya birlikte evrim gibi bir hastalığın veya durumun ortaya çıkışını ve dağılımını etkileyen evrimsel ve tarihsel faktörleri inceler. Etiyoloji, filozofların ve hekimlerin hastalıkların ve bozuklukların doğasını ve nedenlerini açıklamaya çalıştıkları antik çağlara kadar uzanan uzun ve zengin bir geçmişe sahiptir. En eski etiyoloji teorilerinden bazıları, tanrıların gazabı, yıldızların etkisi veya mizaç dengesizliği gibi doğaüstü veya dini inançlara dayanıyordu. Daha sonra, deneysel yöntemlerin ve bilimsel araştırmanın gelişmesiyle etiyoloji daha rasyonel ve kanıta dayalı hale gelmiş, mikrop teorisi, hücresel patoloji, genetik, epidemiyoloji ve ekoloji gibi kavramları da içermiştir. Etiyoloji, hastalıkların ve bozuklukların mekanizmalarını ve modellerini anlamanın yanı sıra etkili önleme ve tedavi stratejileri geliştirmeye yardımcı olduğu için günümüzde hala aktif ve önemli bir araştırma alanıdır.
Kaynak:
- Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease, Professional Edition E-Book. Elsevier Health Sciences; 2014.
- Audi R. The Cambridge Dictionary of Philosophy. Cambridge University Press; 1995.
- Cross FL. The Oxford dictionary of the Christian Church. Oxford University Press; 2005.
