Barthel Endeksi

Tarihsel Gelişim: Barthel Endeksi’nin Keşfi ve Evrimi

Barthel Endeksi (Barthel Index), 1965 yılında Florence Mahoney ve Dorothea Barthel tarafından Maryland, ABD’deki Montebello State Hospital’da geliştirilen gözleme dayalı bir değerlendirme aracıdır. Endeks, öncelikle inme (serebrovasküler olay) geçiren bireylerin hastaneden taburcu olduktan sonra günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak sürdürebilme potansiyelini değerlendirmek amacıyla tasarlanmıştır.

1. Geliştirilme Süreci ve İlk Versiyon (1965)

• Barthel ve Mahoney, inme geçirmiş bireylerin fonksiyonel iyileşmesini klinik olarak izlemek amacıyla gözlemsel bir sistem geliştirmişlerdir.
• Bu sistemde, 10 temel günlük yaşam faaliyeti değerlendirilmiştir: beslenme, banyo yapma, giyinme, tuvalet kullanımı, yataktan sandalyeye transfer, yürüme, merdiven inme/çıkma, kişisel temizlik, mesane ve bağırsak kontrolü.
• Başlangıçta her madde, ikili bir sistemle puanlanmıştır: 0 (bağımlı) ve 1 (bağımsız), bazı maddelerde ise 0–5 veya 0–10 puan skalaları kullanılmıştır.
• İlk versiyon, maksimum 100 puanlık bir toplam skorla hastaların bağımsızlık düzeyini ölçmeyi hedeflemiştir.

2. Modifikasyonlar ve Standardizasyon

• 1980’li ve 1990’lı yıllarda endeks, farklı popülasyonlara ve uygulama alanlarına uyarlanmıştır.
• Shah, Vanclay ve Cooper (1989) tarafından, Barthel Endeksi’nin duyarlılığını artırmak amacıyla her bir maddenin daha ayrıntılı derecelendirmelerle (örneğin 0, 5, 10, 15) puanlandığı Modifiye Barthel Endeksi (MBE) geliştirilmiştir.
• Bu versiyon, özellikle inme sonrası rehabilitasyon süreçlerinde fonksiyonel değişimlerin izlenmesi açısından daha etkili bir araç olarak benimsenmiştir.
• Bugün sıklıkla kullanılan versiyon, 0–100 puan aralığında değerlendirme yapan modifiye formdur.

3. Klinik Geçerlilik ve Kullanım Alanları

Barthel Endeksi zaman içinde yalnızca inme hastaları için değil, aşağıdaki gibi birçok klinik grup için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı haline gelmiştir:

• Geriatrik bireyler: Yaşlanmaya bağlı fonksiyonel kayıpların değerlendirilmesinde
• Omurilik yaralanmaları: Rehabilitasyon planlaması ve taburculuk sonrası bağımsızlık öngörüsü
• Ortopedik hastalıklar: Özellikle kalça kırıkları sonrası hareketlilik değerlendirmesi
• Kronik hastalıklar ve palyatif bakım: Günlük yaşam aktivitelerindeki işlevselliğin izlenmesi

4. Güvenilirlik, Geçerlilik ve Duyarlılık

• Barthel Endeksi’nin test-tekrar test güvenilirliği, gözlemciler arası tutarlılığı ve geçerliği birçok çalışmada doğrulanmıştır.
• Değişime duyarlılığı (responsiveness) sayesinde, hastaların tedavi ve rehabilitasyon sürecindeki ilerlemeleri izlemek için uygundur.
• Ancak, ölçekte tavan etkisi (hafif semptomlu bireylerin tamamının en yüksek puanı alması), taban etkisi (ağır bağımlı bireylerin hep en düşük puanda kalması) gibi sınırlılıklar mevcuttur.
• Ayrıca, kültürel farklılıklar, bilişsel ve duygusal bozuklukların yeterince yansıtılamaması da önemli sınırlamalar olarak literatürde sıkça belirtilmektedir.

5. Günümüzdeki Yeri ve Kullanım Önerileri

• Barthel Endeksi, kısa sürede uygulanabilmesi, kolay anlaşılır yapısı ve yaygın validasyonu nedeniyle klinik pratikte vazgeçilmez bir araçtır.
• Ancak, kapsayıcı bir işlevsellik değerlendirmesi için tek başına yeterli değildir.
• Bu nedenle, bilişsel, duygusal ve sosyal yönleri de kapsayan Lawton & Brody Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği, Mini-Mental Durum Muayenesi (MMSE), SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği gibi tamamlayıcı değerlendirmelerle birlikte kullanılması önerilir.

1. Mahoney, F. I., & Barthel, D. W. (1965). Functional evaluation: the Barthel Index. Maryland State Medical Journal, 14(2), 61–65.
2. Collin, C., Wade, D. T., Davies, S., & Horne, V. (1988). The Barthel ADL Index: a reliability study. International Disability Studies, 10(2), 61–63.
3. Wade, D. T., & Collin, C. (1988). The Barthel ADL Index: a standard measure of physical disability? International Disability Studies, 10(2), 64–67.
4. Shah, S., Vanclay, F., & Cooper, B. (1989). Improving the sensitivity of the Barthel Index for stroke rehabilitation. Journal of Clinical Epidemiology, 42(8), 703–709.
5. Granger, C. V., Hamilton, B. B., Linacre, J. M., Heinemann, A. W., & Wright, B. D. (1993). Performance profiles of the functional independence measure. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation, 72(2), 84–89.
6. Granger, C. V., Cotter, A. C., Hamilton, B. B., & Fiedler, R. C. (1993). Functional assessment scales: A study of persons after stroke. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 74(2), 133–138.
7. Küçükdeveci, A. A., Yavuzer, G., Tennant, A., & Süldür, N. (2000). Adaptation of the modified Barthel Index for use in physical medicine and rehabilitation in Turkey. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine, 32(2), 87–92.
8. Küçükdeveci, A. A., Yavuzer, G., Tennant, A., & Süldür, N. (2000). Adaptation of the modified Barthel Index for use in physical medicine and rehabilitation in Turkey. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine, 32(2), 87–92.
9. Hsueh, I. P., Lee, M. M., & Hsieh, C. L. (2001). Psychometric characteristics of the Barthel activities of daily living index in stroke patients. Journal of the Formosan Medical Association, 100(8), 526–532.
10. Hsueh, I. P., Lin, J. H., Jeng, J. S., & Hsieh, C. L. (2002). Comparison of the psychometric characteristics of three functional assessments in stroke patients. Stroke, 33(11), 2587–2591.
11. Quinn, T. J., Langhorne, P., & Stott, D. J. (2011). Barthel Index for stroke trials: development, properties, and application. Stroke, 42(4), 1146–1151.