Bronşiyal astım

Asthma bronchiale, solunum yollarının kronik inflamatuar bir hastalığı olup, bronş hiperreaktivitesi ve geri dönüşümlü hava yolu obstrüksiyonu ile karakterizedir. Latince kökenli “Asthma bronchiale” terimi, İngilizce “bronchial asthma” ifadesinden Türkçeye geçmiştir.

Epidemiyoloji

Bronşiyal astım genellikle çocuklukta başlar ve bu yaş grubunda en sık görülen kronik hastalıktır.
Almanya’da prevalans oranları kaynaklara göre değişkenlik göstermektedir:
- Bazı kaynaklara göre %2–4,
- Diğer kaynaklara göre ise %6–10 arasındadır.
Almanya’da astıma bağlı yıllık ölüm sayısı yaklaşık 5.000 olarak bildirilmektedir.

Klinik Özellikler ve Tanı

1. Klinik Değerlendirme

Tipik semptomlar:
- Nefes darlığı (özellikle gece ve sabaha karşı)
- Hışıltılı solunum (wheezing)
- Öksürük (çoğunlukla kuru, gece artan)
- Göğüste sıkışma hissi

2. Fizik Muayene Bulguları

Muayene: Fıçı göğüs, dıgı (ekspirasyon zorluğu), Harrison oluğu, siyanoz
Oskültasyon: Hırıltı, ıslık sesi, uzamış ekspirasyon; ileri obstrüksiyonda sessiz akciğer
Perküsyon: Hiperrezonans, aşırı şişkinlik bulguları
Göğüs çekilmeleri: Jugulum, interkostal boşluklar ve epigastrik bölgelerde torasik retraksiyonlar (özellikle çocuklarda)

Solunum Fonksiyon Testleri

1. Spirometri

Akış-hacim eğrisi değerlendirilir.
Tanıda ilk basamaktır.
En az üç tekrar sonucu en yüksek değer dikkate alınır.

2. Reversibilite Testi

Obstrüksiyonu doğrulamak için SABA (kısa etkili beta-2 agonist) uygulanır.
FEV1 değerinde anlamlı artış (> %12 ve >200 mL) reversibiliteyi gösterir.

3. Gerekirse

Vücut pletismografisi
Nabız oksimetresi
Bronş provokasyon testi (özellikle şüpheli vakalarda)

İlaç Yanıtının Değerlendirilmesi

SABA’ya yetersiz yanıt durumunda, yüksek doz inhale glukokortikoid (ICS) tedavisi 4 hafta uygulanarak FEV1 artışı değerlendirilir.

Alerji Tanısı

Alerji, çocukluk çağında astımın en yaygın etiyolojik nedenidir.

Basamaklı Alerjik Tanılama

Alerji öyküsü: Anamnezde ev tozu, polen, hayvan tüyü, mesleki maruziyet sorgulanmalı
Deri prick testi
Spesifik IgE düzeyi tayini
Gerekirse:
- Organ spesifik provokasyon testleri (burun, bronş, iş yeri provokasyonları)

Görüntüleme

Göğüs radyografisi: Ayırıcı tanı ve eşlik eden patolojilerin dışlanması için önerilir.

Laboratuvar Değerlendirmeleri

Tam kan sayımı (özellikle eozinofil sayısı)
IgE düzeyi
CRP ve sedimentasyon hızı (BSG): Enfeksiyon veya inflamasyon ayrımı için

Hastalık Takibi

Hastalar, evde kendi kendine takip için tepe akım ölçer (Peak Expiratory Flow Meter) kullanarak PEF değerlerini günlük olarak izlemelidir.

Ayırıcı Tanı

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
Alfa-1 antitripsin eksikliği
Gastroözofageal reflü hastalığı (GERH)
Sarkoidoz
Yabancı cisim aspirasyonu (özellikle çocuklarda)
Diğer dispne nedenleri (ör. kalp yetmezliği, anksiyete bozuklukları)

İleri Okuma

Global Initiative for Asthma (GINA). (2023). Global Strategy for Asthma Management and Prevention. https://ginasthma.org
Vogelberg, C., Dölle, S., & Wahn, U. (2007). Bronchial asthma in children. Deutsches Ärzteblatt International, 104(51-52), A-3562.
Buhl, R., et al. (2011). Management of asthma: a position paper of the German Respiratory Society. Pneumologie, 65(06), 399–421.
Rabe, K. F., et al. (2018). Diagnosis and pharmacologic treatment of asthma in adults: a review. JAMA, 319(14), 1475–1485.
Holgate, S. T., et al. (2020). Pathophysiology of asthma: What has our current understanding taught us about new therapeutic approaches? Journal of Allergy and Clinical Immunology, 145(6), 1495–1508.
Buhl, R., et al. (2020). Leitlinie Asthma – S2k-Guideline. AWMF-Leitlinienregister, AWMF-Nr. 020/009.