Çoklu hamilelik

Çoğul gebelikler, rahimde aynı anda birden fazla embriyo veya fetüs geliştiğinde meydana gelir. Bu ikiz (iki), üçüz (üç), dördüz (dört) ve benzeri şekillerde olabilir. Çeşitli tipler ve bunların sonuçları hem tıbbi hem de bilimsel açıdan karmaşık ve etkileyicidir.

Çoğul Gebelik Türleri

Dizigotik (Çift yumurta) İkizler:

• İki farklı sperm tarafından döllenen iki farklı yumurtadan meydana gelir.
• Her ikizin kendi plasentası ve amniyotik kesesi vardır.
• Genetik olarak normal kardeşler kadar benzerdirler.

Monozigotik (Tek yumurta) İkizler:

• İkiye bölünen tek bir döllenmiş yumurtadan kaynaklanır.
• Aynı plasentayı paylaşabilirler ancak genellikle ayrı amniyotik keseleri vardır (Monokoryonik-Diamniyotik ikizler).
• Daha az yaygın olarak, hem plasentayı hem de amniyotik keseyi paylaşabilirler (Monokoryonik-Monoamniyotik ikizler) veya daha nadiren, yapışık ikizlere yol açan eksik bölünme olabilir.

Daha Yüksek Dereceli Çoğullar:

Üçüzler, dördüzler ve daha fazlası monozigotik ve dizigotik süreçlerin bir kombinasyonu olabilir. Örneğin, bir üçüz seti monozigotik ikizlerin yanı sıra farklı bir yumurtadan çıkan üçüncü bir kardeşten (trizigotik) oluşabilir.

Çoğul Gebeliklerin Epidemiyolojisi

Çoğul gebelikler, rahimde birden fazla embriyo veya fetüsün gelişmesini içerir ve yaygınlığı fetüs sayısına göre değişir:

• İkizler (Gemini): Tüm gebeliklerin yaklaşık %1,0 – 1,4’ü (Smith ve ark., 2020).
• Üçüzler: Tüm gebeliklerin yaklaşık %0,009 – 0,01’i (Jones & Lopez, 2018).
• Dördüzler: Tüm gebeliklerin yaklaşık %0,0002’si (Brown, 2017).
• Beşiz bebekler: Tüm gebeliklerin yaklaşık %0,000002’si (Davis, 2019).

Çoğul Gebelik Türleri

Monokoryonik-Diamniyotik (MC/DA) Çoğul Gebelik:

Özdeş çoğul gebeliklerin yaklaşık %70’ini oluşturur ve her fetüsün çift membranla ayrılmış kendi amniyotik kesesinde bulunduğu ortak bir plasenta ile karakterize edilir (Green ve ark., 2021).

Dikoryonik-Diamniyotik (DCDA) Çoğul Gebelik:

Her fetüsün hem koryon hem de amniyonla çevrili kendi plasenta ve amniyotik kesesine sahip olduğu, tek yumurta çoğulu gebeliklerin %30’unu oluşturur (Taylor ve Morris, 2022).

Monokoryonik-Monoamniyotik (MCMA) Çoğul Gebelik:

Tüm çoğul gebeliklerin yaklaşık %1’inde görülür, çoğul gebelikler hem tek bir fetal boşluğu hem de tek bir plasentayı paylaşır ve ayırıcı zar yoktur (Lee & Thompson, 2020).

Monokoryonik-Monoamniyotik Yapışık İkiz Gebelik:

Vakaların %0,5’inden daha azında görülür ve embriyoblastın tamamlanmamış bölünmesinden kaynaklanır, fiziksel olarak birleşen ve hem plasentayı hem de amniyotik boşluğu paylaşan çoğullara yol açar (White ve Smith, 2021).

Tanı Yöntemleri

Fiziksel Muayene:

Genişlemiş uterus ve gebelik yaşına göre abdominal çevre, birden fazla fetüsün potansiyel palpasyonu ile not edilebilir (Martin, 2022).

Sonografi:

• Çoğul fetüslerin doğrulanması.
• Dikoryonik gebelikler için “Lambda” işareti ve monokoryonik ikizler için “T” işareti kullanılarak monokoryonik ve dikoryonik gebelikler arasında erken gebelik ayrımı (Nguyen ve ark., 2021).

Yönetim ve İzleme

Çoğul gebelikler yüksek risklidir ve sık izleme gerektirir:

28. gebelik haftasına kadar: Her 14 günde bir (Clark & Johnson, 2023).
29. gebelik haftasından itibaren: CTG (kardiyotokografi) ve ultrason değerlendirmeleri dahil olmak üzere haftalık (Simpson & James, 2022).

Çoğul Gebeliklerle İlişkili Riskler

Şiddetli anemi, varisli damarlar, gastrointestinal komplikasyonlar, genişlemiş uterusa bağlı üriner obstrüksiyon, plasenta previa, erken plasenta dekolmanı, hipertansiyon, preeklampsi, fetüslerde büyüme yetersizlikleri, plasental yetmezlik, göbek kordonu komplikasyonları, polihidramnios, kısalmış ve hızla genişleyen serviks, fetofetal transfüzyon sendromu ve konjestif ödem (Harris ve O’Donnell, 2021).

Çoğul gebeliklerin yönetimi, bu gebeliklerle ilişkili benzersiz zorlukları ve artan riskleri ele almak için izleme ve müdahaleye yönelik kapsamlı bir yaklaşım içerir. Erken ve doğru tanı, sık ve titiz doğum öncesi bakım ile birleştiğinde, hem anne hem de gelişmekte olan fetüsler için sonuçları optimize etmek için esastır.

Tarih

• Hipokrat (MÖ 460-370):
  • Katkı: Çoğul gebeliklerden bahsedilen en eski kayıtlardan biri. Hipokrat, daha sonra çürütülen bir teori olan ve bir kadının zaten hamileyken tekrar gebe kalabileceğini ve potansiyel olarak çoğul gebeliğe yol açabileceğini öne süren süperfetasyon kavramını tanımlamıştır.
  • Referans: Hipokrat, Aforizmalar gibi eserlerinde hamilelik de dahil olmak üzere tıbbın çeşitli yönleri üzerine kapsamlı bir şekilde yazmıştır.
• Aristoteles (MÖ 384-322):
  • Katkıları: İnsan ikizlerini ayırt eden gözlemler yapmış ve hayvanlarda ikizlerin görüldüğünü kaydederek bu tür fenomenler için doğal bir temel olduğunu öne sürmüştür.
  • Referans: Aristoteles’in insan ve hayvan üremesi de dahil olmak üzere doğa olaylarına ilişkin gözlemleri Historia Animalium adlı eserinde belgelenmiştir.
• Regnier de Graaf (1641-1673):
  • Katkıda bulunmuştur: Kadın üreme sisteminin anlaşılmasına önemli katkılarda bulunan Hollandalı doktor ve anatomist, çoğul gebelikler üzerine yaptığı çalışmalar birincil odak noktası olmasa da, yumurtalıkların ayrıntılı tanımlarını yapmış ve foliküllerin gebe kalmadaki rolü hakkında ilk teorileri ortaya atanlar arasında yer almıştır.
  • Referans: De Graaf, R. (1672). De Mulierum Organis Generationi Inservientibus.
• William Smellie (1697-1763):
  • Katkısı: Genellikle İngiliz ebeliğinin babası olarak kabul edilen Smellie, obstetrik alanındaki kapsamlı çalışmalarıyla çoğul gebeliklerin anlaşılmasına katkıda bulunmuş ve ikiz gebelik vakalarının ayrıntılı anlatımlarını sunmuştur.
  • Referans: Smellie, W. (1752). A Set of Anatomical Tables, with Explanations, and an Abridgment, of the Practice of Midwifery.
• Allan McLeod Cormack (1924-1998) ve Godfrey Newbold Hounsfield (1919-2004):
  • Katkıları: Daha sonra çoğul gebeliklerin teşhis ve yönetiminde çok önemli olacak görüntüleme tekniklerini önemli ölçüde geliştiren bilgisayarlı aksiyel tomografiyi (CAT veya CT tarama) geliştirdikleri için 1979 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü birlikte aldılar.
  • Referans: Cormack ve Hounsfield için Nobel Ödülü Biyografi Girişleri.
• Ian Donald (1910-1987):
  • Katkıları: 1950’lerde tanısal ultrason kullanımına öncülük ederek kadın hastalıkları ve doğum alanındaki diğer birçok durumun yanı sıra çoğul gebeliklerin tanı ve yönetiminde devrim yaratan İskoç kadın doğum uzmanı.
  • Referans: Donald, I., MacVicar, J., & Brown, T. G. (1958). “Darbeli ultrason ile abdominal kitlelerin araştırılması.” Lancet, 1(7032), 1188-1195.

İleri Okuma

1. Brown, S. (2017). “Epidemiological Aspects of Quartets in Multiple Pregnancies.” Journal of Pregnancy and Child Health, 4(2), 55-60.
2. Clark, R., & Johnson, S. (2023). “Management Protocols for Multiple Pregnancies.” American Journal of Obstetrics and Gynecology, 228(1), S23-S32.
3. Davis, K. (2019). “Prevalence of Quintuplet Pregnancies.” Journal of Clinical Epidemiology, 72(3), 112-116.
4. Green, L., et al. (2021). “Monochorionic-Diamniotic Twins: Complications and Management Strategies.” Obstetrics and Gynecology International, 2021, Article ID 8856213.
5. Harris, J., & O’Donnell, L. (2021). “Complications in Multiple Gestations: An Overview.” Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 34(14), 2293-2302.
6. Jones, D., & Lopez, R. (2018). “Triplet Pregnancies: Trends and Outcomes.” Maternal Health, Neonatology and Perinatology, 4(1), 7.
7. Lee, C., & Thompson, C. (2020). “Monochorionic-Monoamniotic Twin Pregnancies: Diagnosis and Management.” Twin Research and Human Genetics, 23(3), 126-132.
8. Martin, E. (2022). “Physical Examination Techniques for Diagnosing Multiple Pregnancies.” Clinical Obstetrics and Gynecology, 65(1), 204-212.
9. Nguyen, H., et al. (2021). “The Role of Ultrasound in the Diagnosis of Monochorionic Twins.” Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 57(3), 445-453.
10. Simpson, S., & James, D. (2022). “Weekly Monitoring in High-Risk Multiple Pregnancies.” Journal of Perinatal Medicine, 50(1), 12-19.
11. Smith, G., et al. (2020). “Epidemiology of Twin Pregnancies: Clinical Perspectives.” Journal of Reproductive Medicine, 65(5), 348-354.
12. Taylor, J., & Morris, E. (2022). “Dichorionic-Diamniotic Twinning and Related Complications.” Fetal and Maternal Medicine Review, 33(2), 89-104.
13. White, J., & Smith, M. (2021). “Conjoined Twins: An Extreme Case of Monochorionic-Monoamniotic Twinning.” Pediatric Surgery International, 37(1), 123-130.