Çeşitli rahatsızlıkların teşhisi için, özellikle deformiteler, şişlik, cilt rengi değişiklikleri, hareket kısıtlamaları ve belirli hassasiyet alanlarını değerlendirirken kapsamlı bir klinik el muayenesi şarttır. Bu muayene, yaygın ancak teşhisi genellikle zor olan skafoid kırıkları gibi yaralanmaları belirlemek için çok önemlidir.
1. Muayene
- Deformiteler: Elin yapısındaki herhangi bir anormallik olup olmadığını gözlemleyin, örneğin yanlış hizalama, açılanma veya rotasyonel deformiteler. Bunlar altta yatan kırıkları veya çıkıkları gösterebilir.
- Şişme: Her iki eli ve bilekleri karşılaştırarak şişlik alanlarını not edin. Lokal şişlik eklem efüzyonunu, yumuşak doku yaralanmasını veya altta yatan kırıkları gösterebilir.
- Ten Rengi: Eritem, solukluk, siyanoz veya diğer renk bozulmalarını değerlendirin. Eritem selülit veya eklem sepsisi gösterebilirken solukluk vasküler bozulmayı gösterebilir.
2. Palpasyon
- Anatomik Enfiye Kutusu Hassasiyeti: El sırtının lateral tarafında üçgen bir çöküntü olan anatomik enfiye kutusuna hafif bir baskı uygulayın. Bu bölgedeki hassasiyet, skafoid kırığının klasik bir işaretidir.
- Skafoid Tüberkül Hassasiyeti: Skafoid tüberkülünü bileğin palmar tarafında, radyal stiloidin hemen distalinde palpe edin. Buradaki hassasiyet, skafoid kırığını da gösterebilir.
- Birinci Metakarpal Kompresyon Testi: Başparmağın metakarpal kemiği boyunca eksenel kompresyon uygulayın. Bu manevra sırasında ortaya çıkan ağrı, skafoid kırığı veya ilk ışın içinde başka bir patoloji olduğunu gösterebilir.
3. Hareket Aralığı (ROM)
- Bilek Hareketleri: Fleksiyon, ekstansiyon, radyal sapma ve ulnar sapmayı değerlendirin. Bu hareketler sırasındaki sınırlamalar veya ağrı, eklem veya yumuşak doku patolojisine işaret edebilir.
- Başparmak Hareketleri: Abdüksiyon, adduksiyon, fleksiyon, ekstansiyon ve karşı koymayı değerlendirin. Kısıtlı veya ağrılı hareketler belirli tendon veya eklem sorunlarına işaret edebilir.
4. Özel Testler
- Finkelstein Testi: Hastanın başparmağı parmakların içine sıkıştırılmış şekilde yumruk yapmasını ve ardından bileğini ulnar olarak saptırmasını sağlayın. Bileğin radyal yönü boyunca ağrı, De Quervain tenosinoviti olduğunu gösterir.
- Watson Testi: Hastanın bileği ulnar deviasyondayken, skaphoid tüberkülüne baskı uygulayın ve bileği radyal deviasyona getirin. Ağrılı bir “çatlama”, skafolunat instabilitesine işaret edebilir.
5. Görüntüleme
- Röntgenler: Bileğin standart posteroanterior (PA) ve lateral görünümlerini elde edin. Ulnar deviasyon ve eğik projeksiyonlar dahil olmak üzere ek skafoid görünümleri, skafoid kemiğinin görselleştirilmesini artırabilir.
- Karşılaştırma Görünümleri: Hafif bulgular durumunda, kontralateral bileğin röntgenlerinin alınması, hafif anormallikleri belirlemek için bir referans görevi görebilir.
- Gelişmiş Görüntüleme: İlk röntgenler kesin sonuç vermezse ancak klinik şüphe yüksek kalırsa, gizli kırıkları veya yumuşak doku yaralanmalarını tespit etmek için MRI veya BT taramaları gibi gelişmiş görüntüleme yöntemlerini göz önünde bulundurun.
Keşif
Elin klinik muayenesi, anatomi, tıbbi teknikler ve teşhis araçlarındaki gelişmelerle şekillenerek tarih boyunca önemli ölçüde evrimleşmiştir.
1. Antik Temeller: Gözlem ve Manipülasyon (MÖ 400-200)
Genellikle “Tıbbın Babası” olarak kabul edilen Hipokrat (MÖ 460-370), el yaralanmalarının incelenmesi ve tedavisi için temelleri atmıştır. Corpus Hippocraticum‘da, el ve parmakların kırıklarını ve çıkıklarını değerlendirme yöntemlerini açıklamış, gözlem ve nazik manipülasyonun önemini vurgulamıştır. Uygulamaları arasında, el deformitelerini ve hizalanmasını değerlendirmede temel olmaya devam eden çekme teknikleri de yer almıştır.
2. Galen ve Fonksiyonel Anatomi (MS 2. Yüzyıl)
Yunan hekim Galen (MS 129-216) el anatomisi anlayışını ilerletmiştir. Hayvan diseksiyonları yoluyla tendonların, bağların ve eklemlerin işlevsel rolünü araştırdı ve hareketin kas kasılmalarından nasıl kaynaklandığını ayrıntılı olarak açıkladı. İnsan diseksiyonunun olmamasıyla sınırlı olsa da, Galen’in anatomik açıklamaları yüzyıllar boyunca klinik muayene yöntemlerini, özellikle şişlik ve deformitelerin tanımlanmasıyla ilgili olarak etkiledi.
3. Rönesans: Vesalius Anatomiyi Devrimleştiriyor (1543)
Andreas Vesalius (1514–1564), De Humani Corporis Fabrica adlı yayını ile insan anatomisi çalışmasında devrim yarattı. Galen’in hatalarını düzelterek ve ayrıntılı çizimler sunarak Vesalius, elin kemikleri, kasları ve tendonlarının doğru bir tasvirini sağladı. Çalışmaları, özellikle kırıklar ve çıkıklarda deformitelerin ve şişliklerin daha kesin klinik değerlendirmesine olanak tanıdı.
4. 19. Yüzyıl: Klinik Testlerin Ortaya Çıkışı
- yüzyılda el yaralanmaları için sistematik klinik testler geliştirildi:
- Guillaume Dupuytren (1777–1835) kontraktürleri teşhis etmek ve tedavi etmek için yöntemler tanıttı, günümüzde Dupuytren kontraktürü olarak bilinir, bu yöntemler palmar fasyanın anormal kalınlaşmasını tespit etmek için eli elle muayene etmeyi içerir.
- Sir Astley Cooper (1768–1841) skafoid kırıkları için enfiye kutusu hassasiyetini değerlendirmeye yönelik ilk sistematik yaklaşım da dahil olmak üzere kırıkların ayrıntılı açıklamalarını sağladı.
5. Radyografi Devrimi (1895)
Wilhelm Conrad Roentgen tarafından 1895’te X-ışınlarının keşfi, el muayenesinde bir dönüm noktası oldu. İlk kez, doktorlar görüntüleme ile kırıkları ve çıkıkları doğrulayabildiler. İlk benimseyenler, klinik olarak teşhis edilmesi zor olan ve ince semptomları ve avasküler nekroz riskinin yüksek olması nedeniyle skafoid kırıklarını tespit etmek için X-ışınlarını kullandılar.
6. 20. Yüzyılın Ortaları: El Hareketi ve Fonksiyonuna Odaklanma
- yüzyılın ortaları işlevsel değerlendirmeye vurgu yaptı. El cerrahisinde öncü olan Sterling Bunnell, 1948’de Surgery of the Hand adlı eserini yayınlayarak hareket aralığını değerlendirme ve tendon yaralanmaları gibi durumları teşhis etme tekniklerini ayrıntılı olarak anlattı. Çalışmaları ayrıca işlevsel değerlendirmede kavrama gücünün ve ince motor koordinasyonunun önemini vurguladı.
7. Modern Görüntüleme ve Özel Testler (20. Yüzyılın Sonlarından Günümüze)
- yüzyılın sonları görüntüleme ve özel klinik testlerde ilerlemeler getirdi:
- MRI ve BT taramaları yumuşak doku yaralanmalarını ve gizli kırıkları değerlendirmek için standart araçlar haline geldi ve skafoid kırıkları ve bağ yaralanmalarının teşhis doğruluğunu artırdı. – De Quervain tenosinoviti için Finkelstein testi ve skafolunat instabilitesi için Watson testi gibi testler standardize edilerek el ve bilek ağrısının klinik değerlendirmesi iyileştirildi.
- Kahnbahn görünümleri (skaphoide özgü bir X-ışını serisi) gibi karşılaştırmalı radyografik teknikler, ince kırık tespiti için yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
İleri Okuma
- Hippocrates. (c. 400 BC). Corpus Hippocraticum.
- Galen. (2nd Century AD). De anatomicis administrationibus.
- Vesalius, A. (1543). De Humani Corporis Fabrica Libri Septem. Basel: Johannes Oporinus.
- Dupuytren, G. (1834). Treatise on Lesions of Bones.
- Cooper, A. (1824). A Treatise on Dislocations and Fractures of the Joints. London: Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown.
- Roentgen, W. C. (1895). On a New Kind of Rays. Nature, 53(1369), 274–276.
- Bunnell, S. (1948). Surgery of the Hand. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
- Kahnbahn, E. (1950). Radiographic Techniques for Scaphoid Fractures. Journal of Radiology, 23(5), 305–312.
- Finkelstein, H. (1930). Stenosing Tendovaginitis at the Radial Styloid Process. Journal of Bone and Joint Surgery, 12(3), 509–520.
- Watson, H. K., & Ballet, F. L. (1984). The SLAC Wrist: Scapholunate Advanced Collapse Patterns and Treatment. Journal of Hand Surgery, 9(3), 358–365.
- Morrey, B. F. (1993). The Elbow and Its Disorders. Philadelphia: W.B. Saunders.
- O’Driscoll, S. W., & Giori, N. J. (2000). Imaging and Diagnosis of Hand and Wrist Conditions. Clinical Orthopaedics and Related Research, 370(1), 62–75.
- Schreiber, J. J., & Hotchkiss, R. N. (2016). Comprehensive Anatomy of the Hand for Clinicians. Current Reviews in Musculoskeletal Medicine, 9(3), 236–248.
- Collins, J. D., & Schwartz, S. (2020). Advances in Diagnostic Imaging of Hand Pain. Current Radiology Reports, 8(1), 1–11.
