Gonyoskopi, gözün aköz humor çıkış dinamiklerinde önemli rol oynayan odacık açısını değerlendirmek için kullanılan bir oftalmolojik muayene tekniğidir. Hava dolu korneanın tam iç yansıması nedeniyle, oda açısı normalde yarık lamba aracılığıyla doğrudan görülemez. Ancak gonyoskopi, özel lensler veya kontakt lensler kullanılarak bu anatomik bölgenin dolaylı veya doğrudan gözlenmesine olanak sağlar.
Gonioskopi endikasyonları
- Glokom tanısı ve sınıflandırması (örn. açık açılı glokom ve dar açılı glokom)
- Açı anomalilerinin değerlendirilmesi (örneğin iridokorneal endotel sendromu gibi konjenital malformasyonlar)
- Pigment birikimlerinin tespiti (örn. pigment dispersiyon sendromu)
- Travma sonrası değişikliklerin değerlendirilmesi (örn. siklodiyaliz, açı çekilmesi)
- Oda açısında yeni damarlanmanın tespiti (örn. diyabetik retinopatide)
- Cerrahi işlemlerden sonraki bakım, özellikle minimal invaziv glokom cerrahisi (MIGS)
Gonioskopi Yöntemleri
Dolaylı gonyoskopi (ayna gonyoskopisi):
- Genellikle Goldmann üç aynalı cam veya diğer prizmatik merceklerle (örneğin Zeiss, Posner veya Sussmann gonyoskopu) gerçekleştirilir.
- Aynalı bir yüzey üzerinden ışığın yansıması, yarık lamba ile oda açısının gözlenmesine olanak sağlar.
Teknik: Açıyı görselleştirmek için aynalar/prizmalar kullanır. Yarık lambada oturarak yapılabilir.
Mercekler:
- Goldmann Üç Aynalı Mercek:
- Açıyı, orta-periferik retinayı ve ora serrata’yı değerlendirmek için 59°, 67° ve 73° açılı aynalara sahiptir.
- Birleştirici madde olarak metilselüloz gerektirir.
- Zeiss/Posner Dört Aynalı Mercek:
- 360° açılı görselleştirme için dört özdeş ayna (64° açılı).
- Birleştirici sıvıya gerek yoktur; gözyaşı filmi kullanılır. Çentik gonyoskopisine (açı dinamiklerini değerlendirmek için korneaya bastırma) olanak tanır.
- Swan-Jacob Lens:
- Genellikle lazer prosedürleri veya açı değerlendirmesi için kullanılan tek aynalı dolaylı lens.
- Genellikle bağlantı sıvısı gerektirir.
- Ritch Trabeküloplasti Lens:
- Argon lazer trabeküloplasti (ALT) için özel olarak tasarlanmıştır.
- Genellikle bağlantı sıvısı gerektiren gonioskopiyi lazer uygulamasıyla birleştirir.
Direkt gonyoskopi:
- Koeppe lens veya benzeri kontakt lens ile yapılır.
- Genellikle operasyonel mikroskopi altında veya sırtüstü pozisyonda, oda açısının doğrudan gözlenmesini sağlar.
- Teknik: Aynalar olmadan açının doğrudan görüntüsünü sağlar. Hastanın sırtüstü yatmasını gerektirir.
- Lensler:
- Koeppe Lens:
- Sedasyon altında veya cerrahi ortamlarda tanısal değerlendirme için kullanılır.
- Lens ve korneayı köprülemek için bir bağlantı sıvısı (örn. metilselüloz) gerektirir.
- Hoskins-Barkan Lens:
- Cerrahi goniotomi (örn. konjenital glokom) için tasarlanmıştır.
- Ayrıca bağlantı sıvısı gerektirir.
Prosedürlerin avantajları ve dezavantajları
| yöntem | Avantajları | Dezavantajları |
|---|---|---|
| Dolaylı gonyoskopi | – Yarık lamba ile kolay kullanım – Standartlaştırılmış teşhis mümkün | – Yansıtma gerektirir – Sınırlı görüş alanı |
| Direkt gonyoskopi | – Yapıların doğrudan görünümü – Cerrahi prosedürler için daha iyi | – Sıvı içeren kontakt lens gerektirir – Hasta için daha az konforludur |
Oda açısının sınıflandırılması
Oda açısını sınıflandırmak için çeşitli sınıflandırma sistemleri mevcuttur:
- Shaffer Sınıflandırması: Açılış açısını derece cinsinden ve açı bloğu olasılığını değerlendirir.
- Scheie sınıflandırması: Yapıların erişilebilirliğine göre oda açısını sınıflandırır.
- Spaeth sınıflandırması: Diyafram açısına, iris yapılandırmasına ve pigmentasyona dayalı en ayrıntılı sınıflandırma.
Prosedür
- Göz, rahatsızlığı en aza indirmek için genellikle topikal anestezik damlalarla uyuşturulur.
- Bir goniolens korneaya yerleştirilir ve muayene eden kişi trabeküler ağ, Schwalbe çizgisi ve skleral mahmuz dahil olmak üzere açı yapılarını incelemek için yarık lambayı veya ışık kaynağını ayarlar.
- Açının özellikleri, genişliğine ve yapıların görünürlüğüne göre derecelendirilir (örneğin, Shaffer veya Spaeth sınıflandırma sistemleri kullanılarak).
Temel Teknikler
Çentiklenme (Sıkıştırma) Gonyoskopi:
- Korneayı girintileyerek açı kapanmasını dinamik olarak değerlendirmek için Zeiss/Posner lensi ile gerçekleştirilir.
- Sinekial ile apozisyonel açı kapanmasını ayırt etmeye yardımcı olur.
Bağlantı Sıvısı Kullanımı
- Gerekenler: Koeppe, Hoskins-Barkan, Goldmann, Swan-Jacob ve Ritch lensleri. –
- Gerekli Değil: Zeiss/Posner (gözyaşı filmine dayanır).
Keşif
Gonyoskopi, bir asırdan fazla bir süredir temel bir oftalmolojik muayene tekniği haline gelmiştir. Tarihçesi, göz odası açısı ve glokomun patofizyolojisi üzerine yapılan araştırmalarla yakından bağlantılıdır.
20. yüzyıldan önce: Oda açısının ilk anatomik gözlemleri
- 1856 – Ernst Brücke (1819–1892): Avusturyalı fizyolog, göz odası açısının anatomik yapılarını ve sulu mizahın dışarı akışındaki önemini ayrıntılı olarak açıklayan ilk kişilerden biriydi. Çalışmaları daha sonra glokomun patofizyolojisi üzerine yapılacak araştırmaların temelini oluşturmuştur.
- 1861 – Theodor Leber (1840–1917): Alman göz doktoru, göz içi basıncı için oda açısının önemini fark etti ve bu yapının glokom gelişimiyle bağlantısı olduğundan şüphelendi.
- 1876 – Max Knies (1851–1933): Trabeküler ağın sulu mizah için bir filtrasyon yapısı olarak işlevini ilk tanımlayanlardan biriydi.
1900–1920: Gonyoskopinin temelleri atıldı
- 1901 – Paul Szymanowski (1861–1913): Rus göz doktoru, göz odası açısının mikroskobik incelemelerini gerçekleştirdi ve farklı hastalarda yapısal değişkenliğini tespit etti.
- 1914 – Maximilian Salzmann (1862–1954): Avusturyalı göz doktoru “gonyoskopi” terimini ortaya attı ve göz odası açısının doğrudan gözlenmesiyle ilgilenen ilk kişilerden biriydi. Ancak korneanın tam yansıması nedeniyle henüz doğrudan muayene mümkün olmadı.
1920–1940: Teknolojik gelişmeler ilk pratik gonyoskopinin yapılmasını mümkün kıldı
- 1920 – Willem Van Heuven (1876–1947): Glokomun patofizyolojisinde oda açısının rolünü fark etti ve görüntüleme için çeşitli optik yöntemleri denedi.
- 1938 – Otto Barkan (1899–1958): Amerikalı göz doktoru, göz odası açısını incelemek için ilk pratik yöntemlerden birini geliştirdi. Odacık açısının yapılarının daha iyi değerlendirilmesine olanak tanıyan erken bir kontakt lens olan Barkan-Goniolins‘i tanıttı.
1940–1960: Gonyoskopi klinik bir yöntem olarak kendini kanıtlıyor
- 1945 – Hans Goldmann (1899–1991): İsviçreli göz doktoru Goldmann, Goldmann üç aynalı camı geliştirerek gonyoskopide devrim yarattı; bu cam, yarık lamba ile oda açısının ilk kez standart bir şekilde incelenmesini sağladı. Bu, glokom teşhisinde belirleyici bir ilerlemeyi temsil ediyordu.
- 1950 – Adolf Posner (1915–1998): Posner, daha küçük ve daha esnek bir lensle dolaylı gonyoskopinin geliştirilmiş bir versiyonunu geliştirdi.
- 1957 – Bernard Goniot (1920–1990): Çalışmaları, göz odası açısı değişikliklerinin daha ileri bir şekilde sınıflandırılmasına ve bunların farklı glokom türleri açısından önemine yol açtı.
1960–1980: Gonyoskopi tekniklerinin iyileştirilmesi
- 1963 – Robert M. Shaffer (1920–2007): Shaffer, günümüzde glokom tanısında hala kullanılan oda açısının ilk sistematik sınıflandırmalarından birini ortaya koydu.
- 1966 – Stephen M. Drance (1925–2016): Odacık açısı pigmentasyonunun önemini fark etti ve bu değişiklikleri daha doğru bir şekilde ölçmek için yöntemler geliştirdi.
- 1970 – John Hetherington Jr. (1935–2019): Cerrahi gonyoskopinin geliştirilmesine önemli katkılarda bulunmuş ve gonyoskopinin postoperatif glokom kontrolündeki önemini fark etmiştir.
1980–2000: Modern görüntüleme teknikleri ve gelişmiş gonioskopi
- 1985 – George L. Spaeth (1936 doğumlu): Spaeth, oda açısı genişliği, iris yapısı ve pigmentasyon gibi çeşitli faktörleri hesaba katan daha ayrıntılı bir gonyoskopi ölçeği ile mevcut sınıflandırma sistemlerini genişletti.
- 1990 – Roger Hitchings (1947–2018): Oda açısının daha hassas analizi için gonyoskopiyi ultrason biyomikroskopisiyle birleştiren teknikler geliştirdi.
- 1995 – Douglas R. Anderson (1943 doğumlu): Anderson, gonioskopi kavramını, klinik öncesi glokom tanısı için önemini vurgulayarak daha da geliştirdi.
2000–Bugün: Görüntüleme tekniklerinin entegrasyonu
- 2005 – Shan C. Lin (1971 doğumlu): Gonyoskopi ile ön segment optik koherens tomografisi (AS-OCT) arasındaki ilişkiyi araştırdı ve geleneksel gonyoskopiye tamamlayıcı olarak modern görüntüleme tekniklerini kurdu.
- 2010 – Louis R. Pasquale (1964 doğumlu): Pasquale, göz odası açısı değişikliklerinin genetik yatkınlığı ve bunların glokom açısından önemi üzerine bir araştırma yürüttü.
- 2015 – Felipe Medeiros (1975 doğumlu): Geliştirilmiş gonyoskopi analizi ve oda açısı görüntülerinin otomatik sınıflandırılması için yapay zeka uyguladı.
İleri Okuma
- Ritch, R., Shields, M. B., & Krupin, T. (1996). The Glaucomas: Volume II – Open Angle Glaucoma and Angle Closure Glaucoma. Mosby.
- Foster, P. J., Buhrmann, R., Quigley, H. A., & Johnson, G. J. (2002). The definition and classification of glaucoma in prevalence surveys. British Journal of Ophthalmology, 86(2), 238–242.
- Spaeth, G. L., Ritch, R., & Quigley, H. A. (2011). Gonioscopy: A Text and Atlas. Oxford University Press.
- Sakata, L. M., Lavanya, R., Friedman, D. S., Aung, H. T., & Aung, T. (2008). Comparison of gonioscopy and anterior segment ocular coherence tomography in detecting angle closure in different quadrants of the anterior chamber angle. Ophthalmology, 115(5), 769–774.
- Alward, W. L. M. (2000). Gonioscopy. Survey of Ophthalmology, 45(3), 263–279.
