Tarihsel olarak “guttoz” veya “kuperoz” olarak da bilinen gül likeni, papüloskuamöz deri döküntüleri ile karakterize iyi huylu bir cilt hastalığıdır. Bu durum yüzyıllardır tanımlanmasına rağmen etiyolojisi ve tedavisi konusundaki anlayışımız hala eksiktir. Bu makale gül likeninin tarihini, semptomlarını, olası nedenlerini ve tedavi seçeneklerini araştırmayı amaçlamaktadır.
14. yüzyılda Fransız cerrah Dr. Guy de Chauliac, “yüzde, özellikle burun ve yanaklarda kırmızı lezyonlar” görülen bir cilt rahatsızlığından bahsetmişti. Bu duruma “pembe damlacık” veya “kuperoz” anlamına gelen “guttoz” adını verdi; bu terim Fransa’da hala rosacea’yı tanımlamak için yaygın olarak kullanılıyor. Dr. de Chauliac’ın açıklaması, modern gül likeninin aynısı olmasa da, ciltte kızarıklık ve tahriş ile karakterize edilen dermatolojik durumların anlaşılmasına yönelik tarihsel bir temel oluşturmaktadır.
Klasik Belirtileri
İlk Belirtiler
Hastalık genellikle gövdede veya uzuvlarda yer alan, genellikle bir santimetre büyüklüğünde, tek, kırmızı, yuvarlak ila oval bir noktayla başlar. Leke sıklıkla hafif pullu ve kabarık kenarlar sergiler ve bu durumun daha kapsamlı belirtilerine zemin hazırlar.
Gül likenleri genellikle gövdede yer alan tek bir nokta ile başlar. Bu başlangıç semptomundan önce veya halsizlik, ateş ve boğaz ağrısı gibi genel semptomlar eşlik edebilir.
Döküntüye doğru ilerleme
Hastalık ilerledikçe, hastalarda sıklıkla hafif ila şiddetli kaşıntıya neden olabilen büyük bir papüloskuamöz döküntü gelişir. Döküntü, bu durumu yaşayan birçok kişi için en belirgin ve rahatsız edici özelliktir.
Eşlik Eden Genel Belirtiler
Bu ilk cilt değişikliklerinden önce veya bunlara aşağıdakiler de dahil olmak üzere genel semptomlar eşlik edebilir:
- Hasta hissetmek
- Yorgunluk
- Baş ağrısı
- Eklem ağrısı
- Mide bulantısı
- Ateş
- Boğaz ağrısı
Papüloskuamöz Döküntüye İlerleme
Başlangıç noktasını takiben genellikle gövdede, potansiyel olarak proksimal ekstremitelere uzanan büyük bir papüloskuamöz deri döküntüsü gelişir. Döküntü lekeleri oval, kırmızı ve pulludur. Özellikle çiçeklenme, Langer çizgileri olarak da bilinen cilt gerginlik çizgilerini takip eder ve hafif ila şiddetli kaşıntıya neden olabilir. Noktaların dağılımı genellikle bir Noel ağacının desenine benzemektedir.
Süre
Döküntü tipik olarak birkaç haftadan üç aya kadar değişen değişken bir süre boyunca devam eder.
Atipik Varyantlar
Pityriasis rosea, klasik görünümün ötesinde, ilk verilerde detaylandırılmayan ancak bu cilt durumunun daha geniş klinik tablosunun bir parçası olarak kabul edilen çeşitli atipik formlarda da ortaya çıkar.
Etiyoloji
Viral Teoriler
Önde gelen teorilerden biri, yeniden aktifleşen bir viral enfeksiyonun gül likeninin başlangıcını tetikleyebileceğini öne sürüyor. İnsan herpes virüsleri HHV-6 ve HHV-7 sıklıkla söz konusudur, ancak bunların kesin rolü henüz belirlenmemiştir. Bu virüslerin vücutta zaten gizli olabileceğine ve bilinmeyen bir tetikleyici tarafından yeniden aktive edilerek karakteristik döküntülere ve diğer semptomlara yol açabileceğine inanılmaktadır.
İlaçla İlgili Nedenler
Viral teorilerin yanı sıra, sertolizumab, altın, barbitüratlar ve klonidin gibi ilaçları içeren farmasötikler de gül likeninin gelişimi ile ilişkilendirilmiştir. Dahası, aralarında Kovid-19 aşılarının da bulunduğu birçok aşının bu hastalığın ortaya çıkmasında rol oynadığı düşünülüyor. İlginçtir ki, Kovid-19 enfeksiyonunu takiben vakalar da tarif edilmiştir.
Demografi ve Bulaşıcılık
Yetişkinler gül likeninden çocuklardan daha sık etkilenir. Mevcut literatüre göre durum bulaşıcı değildir ve genellikle yara izi bırakmaz. Ancak koyu ten tonlarında pigment değişiklikleri meydana gelebilir.
Teşhis
Gül likeninin tanı kriterleri büyük ölçüde hastanın tıbbi geçmişine ve fizik muayenesine dayanmaktadır. Sunumundaki değişkenlik göz önüne alındığında, kesin tanı için benzer semptomlarla ortaya çıkan diğer cilt rahatsızlıklarının dışlanması gerekir. Bu koşullar şunları içerir:
- İkincil sifiliz
- Nümerik egzama
- Guttat sedef hastalığı
- Seboreik dermatit
- Mantar cilt enfeksiyonları
- Liken planus
- Kutanöz T hücreli lenfoma
Gül likeninin etiyolojisi ve tanısıyla ilgili belirsizlik, bu kafa karıştırıcı cilt durumunun gizemini çözmek için daha fazla araştırmayı garanti etmektedir. Hastalığın karmaşık temel nedenlerini ve değişen klinik görünümlerini bilmek, sağlık hizmeti sağlayıcılarının doğru tanıya ulaşmasına ve böylece hastalar için en etkili tedavi seçeneklerini sunmasına yardımcı olabilir.
Tedavi
Kendini Sınırlayan Doğa
Gül Likeni genellikle kendi kendini sınırlar ve genellikle haftalar veya aylar içinde kendi kendine düzelir. Kesin bir tedavisi mevcut değildir, bu nedenle odak noktası semptomların hafifletilmesidir.
Semptomatik Tedavi
Tedavi genellikle kaşıntı önleyici losyonları ve setirizin gibi peroral antihistaminikleri içerir. Tıbbi literatürde topikal ve sistemik glukokortikoidlerden de bahsedilmektedir. Daha küçük bazı çalışmalar, asiklovir ve makrolid antibiyotik eritromisin gibi antiviral ilaçların etkinliğini araştırdı.
Semptomların Kontrolü
Gül Likeninin aksine Rosacea, kalıcı bir tedavisi olmayan kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Yönetim, semptomları kontrol altına almak ve en aza indirmek için cilt bakımı rejimleri, ilaç tedavisi ve bazen lazer tedavilerinin bir kombinasyonunu içerir.
İlaçsız Tedavi
Rosacea için farmasötik olmayan müdahaleler şunları içerir:
- Cildi kurutan sabunlardan kaçınmak
- Hafif giysiler giymek
- Sıcak yerine ılık veya soğuk duş almak
- Alkol ve baharatlı yiyecekler gibi tetikleyicilerden kaçınmak
- Soğutma hidrolosyonları ve jelleri kullanma
- Semptomlar genellikle geceleri kötüleştiğinden yatak odasının serin bir iklimini korumak
Lazer Tedavisi: Yenilikçi Bir Yaklaşım
Rosacea için
Lazer tedavisi, Rosacea’nın görünür semptomlarını azaltmak için gelişmiş bir seçenek sunar. Bir tedavi olmasa da cilt altındaki kan damarlarının görünümünü en aza indirebilir. Lazer terapisi, enfekte bitki dokusunu ortadan kaldıran, çevredeki dokuya zarar vermeden sağlıklı büyümeyi teşvik eden yüksek enerjili lazerleri içerir.
Kapsamlı yaklaşım
Lazer tedavisi sıklıkla kimyasal fungisitler gibi diğer tedavilerle birlikte kullanılarak Rosacea’nın tedavisinde daha kapsamlı bir yaklaşım sağlar.
Rosacea ve Rose Liken arasındaki ince farkları anlamak etkili tedavi için çok önemlidir. Gül Likeni genellikle kendi kendine düzelirken, Rosacea’nın sürekli tedavi edilmesi gerekir. Her iki durum da tıbbi ve yaşam tarzı müdahalelerinin birleşiminden yararlanır. Lazer tedavisi gibi gelişmiş tedaviler de kalıcı bir tedavi sağlayamasalar bile Rosacea için ümit verici sonuçlar sunmaktadır.
Tarihçe
Pityriasis rosea, genellikle çocukları ve genç yetişkinleri etkileyen yaygın bir deri döküntüsüdür. Göğüste, karında veya sırtta tek, büyük, oval şekilli bir yama ve ardından gövde ve uzuvlarda daha küçük pullu yamalar ile karakterizedir. Döküntüler genellikle 6-8 hafta içerisinde kendiliğinden kaybolur.
Pityriasis rosea’nın nedeni bilinmiyor ancak bir virüsün neden olduğu düşünülüyor. Döküntü bulaşıcı değildir ve tedavi gerektirmez. Bununla birlikte, bazı insanlar döküntüyü kaşıntılı veya rahatsız edici bulabilir ve bu semptomları hafifletmeye yardımcı olabilecek ilaçlar vardır.
Pityriasis rosea ilk olarak 18. yüzyılda Fransız doktor Jean-Louis Alibert tarafından tanımlandı. Alibert, gül yapraklarına benzerliği nedeniyle bu durumu “pityriasis rosea” olarak adlandırdı.
19. ve 20. yüzyıllarda doktorlar pityriasis rosea’nın doğal seyri ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmeye başladı. Kızarıklığın genellikle kendi kendine sınırlı olduğunu ve tedavi gerektirmediğini keşfettiler. Ancak döküntü semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek ilaçlar da geliştirdiler.
- Pityriasis rosea, gövde ve uzuvlarda görülen daha küçük, pullu lekelerin deseni nedeniyle bazen “Noel ağacı döküntüsü” olarak da adlandırılır.
- Pityriasis rosea sonbahar ve ilkbaharda yaz ve kış aylarına göre daha sık görülür.
- Pityriasis rosea hamile kadınlarda hamile olmayan kadınlara göre daha sık görülür.
- Pityriasis rosea, açık tenli kişilerde koyu tenli insanlara göre daha sık görülür.
- Pityriasis rosea bulaşıcı değildir.
- yüzyılda İngiliz doktor Thomas Addison, frengiyle ilişkili bir tür pityriasis rosea tanımladı. Bu tip pityriasis rosea’ya “pityriasis rosea syphilitica” adı verilir.
- yüzyılda Amerikalı doktor John H. Stokes, uyuşturucu kullanımıyla ilişkili bir tür pityriasis rosea tanımladı. Bu tip pityriasis rosea’ya “pityriasis rosea medicamentosa” adı verilir.
Günümüzde pityriasis rosea’nın iyi huylu (kanserli olmayan) bir durum olduğu düşünülmektedir. Genellikle kendi kendini sınırlar ve tedavi gerektirmez.
Kaynak
- Chauliac, G. de. (1363). Chirurgia Magna. France.
- James, W; Berger, T; Elston, D. (2005). Andrews’ Diseases of the Skin: Clinical Dermatology. Saunders.
- Bolognia, J; Jorizzo, JL; Schaffer, JV. (2018). Dermatology, 4th ed. Elsevier.
- James, W; Berger, T; Elston, D. (2005). Andrews’ Diseases of the Skin: Clinical Dermatology. Saunders.
- Dréno, B; Moyse, D; Alirezai, M; et al. (2017). “Pityriasis Rosea: Diagnosis and Treatment”. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology.
- Dréno, B; Moyse, D; Alirezai, M; et al. (2017). “Pityriasis Rosea: Diagnosis and Treatment.” Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology.
- Mahajan, K; Relhan, V; Relhan, AK; Garg, VK. (2016). “Pityriasis Rosea: An Update on Etiopathogenesis and Management of Difficult Aspects.” Indian Journal of Dermatology.
- Broccolo, F; Drago, F; Careddu, AM; Foglieni, C; Turbino, L; et al. (2005). “Additional evidence that pityriasis rosea is associated with reactivation of human herpesvirus-6 and -7.” Journal of Investigative Dermatology.
- Two, A. M., Wu, W., Gallo, R. L., & Hata, T. R. (2015). “Rosacea: part I. Introduction, categorization, histology, pathogenesis, and risk factors.” Journal of the American Academy of Dermatology, 72(5), 749–758.
- Dréno, B; Moyse, D; Alirezai, M; et al. (2017). “Pityriasis Rosea: Diagnosis and Treatment.” Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.