“Malignoma” terimi iki kısımdan türetilmiştir:
- “Malign-” Latince ‘kötü’ veya ‘kötü huylu’ anlamına gelen ‘malignus’ kelimesinden gelmektedir. Bu kök, tıbbi bağlamlarda öldürücü olan ve giderek kötüleşme eğilimi gösteren hastalıkları ifade eden “malignant” ile ilişkilidir.
- “-oma” tıbbi terminolojide tümör veya anormal büyümeyi ifade etmek için kullanılan Yunanca bir son ektir.
Bu nedenle, “malignoma” kelimenin tam anlamıyla kötü huylu bir tümör anlamına gelir. Patolojide herhangi bir kötü huylu neoplazmı veya kanserli büyümeyi ifade etmek için kullanılan genel bir terimdir.
Kelime, melanin içeren bir tümörü tanımlamak için “melano-” (siyah) ile “-oma ‘yı (tümör) birleştiren ’melanoma” gibi diğer tıbbi terimlerle benzer bir yapı modelini takip eder.
Kötü Huylu Tümörler (Bkz: Malignom)
Epidemiyoloji
Lösemi, merkezi sinir sistemi (MSS) tümörleri ve lenfomalar dahil olmak üzere kötü huylu tümörler, çocuklarda en sık görülen kanserler arasındadır. Lösemi, pediatrik malignitelerin yaklaşık %30’unu oluşturur, bunu MSS tümörleri (%20-25) ve lenfomalar (%15) takip eder. Genel insidansın yıllık 100.000 çocukta 12,8 vaka olduğu tahmin edilmektedir. Tedavideki gelişmeler, pediatrik hastaların %80’inden fazlasının belirli kanserler için uzun vadeli remisyona ulaşmasıyla sağkalım oranlarını önemli ölçüde iyileştirmiştir.
Belirtiler
Belirtiler, tümör türüne, konumuna ve tutulumun derecesine göre değişir. Çocuklarda, gelişimsel faktörler nedeniyle belirtiler yetişkinlerden farklı olabilir. Temel belirtiler şunlardır:
- Sistemik Belirtiler:
- Açıklanamayan kilo kaybı veya gelişememe.
- Sürekli ateş veya gece terlemeleri.
- Yorgunluk, solukluk veya açıklanamayan morarma/kanama (örn. lösemide peteşi).
- Lokalize Semptomlar:
- Elle muayenede hissedilebilen yumrular (örn. nöroblastomda abdominal kitleler, lenfomada lenfadenopati).
- Nörolojik defisitler (örn. baş ağrıları, kusma, MSS tümörlerinde denge sorunları).
- Kemik/eklem ağrısı veya şişmesi (osteosarkom veya lösemide yaygındır).
- Solunum sıkıntısı (örn. lenfomada mediastinal kitleler).
- Diğer Göstergeler:
- Görmede değişiklikler veya göz şişmesi (retinoblastom).
- Gecikmiş ergenlik veya anormal büyüme kalıpları (endokrin tümörler).
Tanı Kriterleri
Tanı, çocuklarda riskleri en aza indirmek için tasarlanmış multidisipliner bir yaklaşımı içerir:
Görüntüleme:
- MRI (radyasyondan kaçınmak için MSS tümörleri için tercih edilir).
- Ultrason (örn. karın kitleleri).
- BT/PET taramaları (radyasyon maruziyeti nedeniyle dikkatli kullanılır).
Laboratuvar Testleri:
- Lösemi taraması için tam kan sayımı (CBC).
- Tümör belirteçleri (örn. germ hücreli tümörler için alfa-fetoprotein).
- Lomber ponksiyon (şüpheli MSS tutulumu için).
Biyopsi ve Histopatoloji:
- Doku analizi için çekirdek iğne veya eksizyonel biyopsi.
- Genetik/moleküler test (örn. nöroblastomada N-MYC amplifikasyonu).
Tedavi Algoritması
Tedavi tümör tipi, evresi ve pediatrik özel protokoller tarafından yönlendirilir:
- Cerrahi: Lokalize tümörler için birincil rezeksiyon (örn. Wilms tümörü).
- Kemoterapi: Lösemiler ve yaygın hastalıklar için temel tedavi; protokoller genellikle yetişkin rejimlerinden daha az yoğun.
- Radyasyon Tedavisi: Büyüme geriliğini önlemek için küçük çocuklarda sınırlı kullanım; yüksek riskli MSS tümörleri veya rezidüel hastalık için ayrılmıştır.
- İmmünoterapi/Hedefli Tedavi:
- Nükseden lösemi/lenfoma için CAR T hücre tedavisi.
- Tirozin kinaz inhibitörleri (örn. Philadelphia kromozomu pozitif ALL için).
- Kök Hücre Nakli: Yüksek riskli lösemiler veya nükseden hastalıklar için.
- Destekleyici Bakım:
- Enfeksiyon profilaksisi, beslenme desteği ve ağrı yönetimi.
- Aileler ve sağ kalanlar için psikososyal hizmetler.
Prognoz ve Takip
Sağ kalan programları uzun vadeli etkileri (örneğin, kardiyak toksisite, sekonder kanserler) ele alır. Tekrarlama ve gelişimsel dönüm noktaları için düzenli izleme kritik öneme sahiptir.
Keşif
Melanoma keşfinin yolculuğu, ilk kaydedilen açıklamaların MÖ 5. yüzyılda Hipokrat’a atfedilmesiyle antik çağlarda başlar. Araştırmacıların melanoma için erken bir referans olabileceğine inandıkları siyah bir tümörü tanımladı (Melanoma’nın Kısa Tarihi: Mumyalardan Mutasyonlara). Peru’daki Kolomb Öncesi mumyalarda bulunan yaklaşık 2400 yıl öncesine ait fiziksel kanıtlar, erken tanıyı daha da destekleyen yaygın melanotik metastazlar gösterdi (Melanoma’nın Tarihi).
17. ve 18. yüzyıllardaki Avrupa tıbbi literatürü de “ölümcül siyah tümörlere” atıfta bulunmuştur; Highmore ve Bonet’in 1651’deki ve Henrici ve Nothnagel’in 1757’deki çalışmaları artan farkındalığı göstermektedir (Melanoma Tarihi). Önemli bir dönüm noktası, John Hunter’ın 1787’de bir tümörün ilk cerrahi olarak çıkarılmasını gerçekleştirmesiydi; bu tümör korundu ve daha sonra 1968’de melanom olarak teşhis edildi ve Hunterian Müzesi’nde sergilendi (Cilt Kanseri İlk Keşfedildiğinde Ne Zaman?).
19. Yüzyıldaki Gelişmeler
19. yüzyıl, melanomun resmi olarak tanınması için önemli bir dönemi işaret etti. 1804 yılında stetoskopu icat etmesiyle bilinen Rene Laennec, “melanoz” terimini ortaya attı ve 1806 yılında melanomu akciğerlerdeki siyah karbon birikintileri gibi diğer durumlardan farklı olarak tanımlayan dersini yayınladı (Melanoma Durumu: Geçiş Dönemindeki Bir Alanın Tarihsel Genel Görünümü). Bu, melanomu belirli bir hastalık olarak sınıflandırmada önemli bir adımdı.
William Norris, 1820 yılında melanomun ilerlemesini ve kalıtsal doğasını, üç yıl boyunca 59 yaşında bir erkeği takip ederek belgeledi; bu muhtemelen ailevi atipik çoklu ben melanom sendromunun ilk vakasıydı (Melanom tedavisi ve sonuçlarının tarihsel incelemesi). 1826’da Thomas Fawdington göz melanomu üzerine bir yayın yaptı ve Jean Cruveilhier 1829 ile 1842 yılları arasında “Anatomie Pathologique du Corps Humain” adlı eserinde el, ayak ve vulva melanomlarını tanımladı. Kuzey Amerika’daki ilk vaka 1837’de, ayak parmaklarında melanom olan 43 yaşında bir dul olan Isaac Parish tarafından belgelendi.

1838’de Sir Robert Carswell’in “Illustrations of the Elementary Forms of Disease” adlı eserinde “melanoma” terimini ortaya atması ve ayrıntılı çizimler sunması önemli bir olaydı (A Brief History of Melanoma: From Mummies to Mutations). Sir James Paget 1853’te radyal büyüme fazından dikey büyüme fazına geçişi tanımladı ve 25 vaka bildirdi ve Norris 1857’de gözlemlerini genişleterek nevüs ve melanom arasında bir bağlantı olduğunu öne sürdü ve çevresel faktörler ile soluk ten rengi ilişkisini belirtti. Oliver Pemberton 1858’de 60 melanom vakasını ayrıntılı olarak açıklayarak klinik özellikleri ve ilk siyah hasta vakası da dahil olmak üzere metastaz yerlerini anlattı.

20. Yüzyıl ve Modern Gelişmeler
20. yüzyıl önemli bilimsel ilerlemeler getirdi. 1956’da Henry Lancaster, güneş ışığına maruz kalmayı melanom insidansıyla ilişkilendirdi ve Kafkasyalılarda enlem ve güneş ışığı yoğunluğuyla ilişkili daha yüksek risk gözlemledi (Melanom Tarihi). Bu beklenmedik bir ayrıntıydı çünkü erken açıklamalar çevresel faktörleri dikkate almıyordu ve melanomun etiyolojisini anlamada bir değişim olduğunu vurguluyordu.
1966’da Wallace Clark, beş seviyede 5 yıllık sağ kalım oranlarının seviye I için %99’dan seviye V için %55’e kadar olduğunu gösteren prognoz için Clark seviyelerini tasarladı. 1969’da Clark, tüm melanomların nevüslerden kaynaklandığını çürüttü ve 209 vakanın yalnızca %9,6’sında nevüs hücreleri olduğunu buldu. Alexander Breslow, 1970’te tümör kalınlığını prognostik bir faktör olarak tanımladı ve <0,76 mm’nin olumlu olduğunu belirtti. Bu evreleme sistemleri melanom yönetiminde devrim yarattı.
Genetik keşifler izledi ve 1984’te melanomda tanımlanan aktive edici NRAS mutasyonları vakaların %20’sinde bulundu (Melanoma’nın Kısa Tarihi: Mumyalardan Mutasyonlara). 1992 yılında Donald L. Morton tarafından sentinel lenf nodu biyopsisinin tanıtılması, evreleme açısından önemli bir ilerlemeydi ve cerrahi sonuçları iyileştirdi (Melanoma Durumu: Geçiş Dönemindeki Bir Alanın Tarihi Genel Görünümü).
yüzyılda daha fazla atılım yaşandı. 2002’de, kutanöz melanomların >%85’inde aktive edici BRAF mutasyonları tanımlandı ve bunların yaklaşık %50’sinde yapısal MAPK sinyallemesiyle bağlantılı V600E mutasyonu vardı. 2003’te, nevüslerde BRAF mutasyonları bulundu ve Viktorya dönemi gözlemlerini sağlamlaştırdı ve çoğu nevüsün büyüme durması içinde olduğunu gösterdi. 2009’da yeni bir germ hattı MITF mutasyonu (E318K) tanımlandı ve ailevi ve sporadik melanomaya yatkınlık oluşturdu. Tedavi ilerlemeleri 2011’de FDA’nın Vemurafenib’i onaylamasıyla doruğa ulaştı ve dakarbazin için %5’e kıyasla %48 yanıt oranı ve anti-CTLA4 antikoru olan Ipilimumab’ı onayladı ve melanom tedavisi için bir dönüm noktası oldu.
İleri Okuma
- Allen, A.C., Spitz, S. (1953). “Malignant melanoma: A clinicopathological analysis of the criteria for diagnosis and prognosis.” Cancer, 6(1): 1–45.
- News-Medical. (2007). “Cancer History.”
- News-Medical. (2007). “Melanoma History.”
- Odes, E.J., Randolph-Quinney, P.S., Steyn, M., Throckmorton, Z., Smilg, J.S., Zipfel, B., et al. (2016). “Earliest hominin cancer: 1.7-million-year-old osteosarcoma from Swartkrans Cave, South Africa.” South African Journal of Science, 112(7/8): 5.
- Balch, C.M. (2011). “Donald L. Morton: A living legend in surgical oncology.” Journal of Surgical Oncology, 104(3): 338–340.
- Balch, C.M. (2013). “In Memoriam: Dr. Seng-jaw Soong (1943–2012): Annals of Surgical Oncology statistician and statistician extraordinaire.” Annals of Surgical Oncology, 20(8): 2453–2456.
- Linos, K., Duncan, L.M. (2015). “The history of skin cancer.” Journal of the American Academy of Dermatology, 73(1): 1–10.
- The American Cancer Society. (2018). “Understanding What Cancer Is: Ancient Times to Present.”
- The American Cancer Society. (2018). “The History of Cancer.”
- NanoString. (2020). “Five Key Milestones in the History of Research in Cancer Biology.”
- GentleCure. (2021). “When Was Skin Cancer First Discovered?”
- The National Cancer Institute. (2022). “Milestones in Cancer Research and Discovery.”
- American Association for Cancer Research. (2022). “Landmarks in Cancer Research: 1907–1960.”
- SEER Training Modules. (2022). “Cancer: A Historic Perspective.”
- American Association for Cancer Research. (2022). “Landmarks in Cancer Research: 1961–1990.”
- The Guardian. (2024). “Breakthrough by William Pao review – the drugs do work.”
- The Associated Press. (2024). “Nobel Prize in medicine honors 2 scientists for their discovery of microRNA.”
- The Australian. (2024). “A mother’s fight against her genetic curse.”
- The Australian. (2024). “How Angelina Jolie and I started a revolution for women’s health.”
- Howlader N, Noone AM, Krapcho M, et al. (eds). SEER Cancer Statistics Review, 1975-2017. National Cancer Institute. Bethesda, MD. Link
- American Cancer Society. Signs and Symptoms of Cancer. Link
- National Cancer Institute. Cancer Staging. Link