Eski Türkçede öskür– “öksürmek” fiilinden evrilmiştir.
Öksürük, havanın akciğerlerden spazmodik (spazmı andıran) bir şekilde çıkmasıdır. Üst solunum yollarının irritasyonu(tahriş) veya enflamasyonu sonucu olabileceği gibi, alt solunum yolları ile ilgili de olabilir (derin öksürük).(bkz; tusis)
Kronik öksürüğe en çok neden olan üç etmen reflü, astım ve post-nazal akıntıdır.
Öksürük Çeşitleri;
- Pharyngeal öksürük; Farenjit, sinirsel temelli
- Havlayarak öksürük; Epiglottis, gırtlak katılımı ile.
- Paroxysmal öksürük ; Pertussis
- Geceleyin öksürme; Sol kalp yetmezliği,
- Sabahleyin öksürme; Bronşiyal ektaz, kronik bronşit
- postprandial öksürük; Hiatus herni, yemek borusu divertikeli
Süreye göre öksürük tipleri
Akut öksürük;
- 3 haftadan kısa sürer.
- En sık görülen sebebleri;
- Virale Rinosinüzit
- Rhinorö
- Postnasal Drip (Fazla üretilen mukusun yavaşca burundan arkadan, boyuna doğru damlaması.)
- öksürme tiplerinin %83’ü akuttur.
Çok fazla öksürüğün genellikle tetikleyicileri soğuk algınlığı veya bronşit gibi solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Akut öksürük ayrıca alerjiden, pulmoner emboliden, yabancı bir cismin yutulmasından veya solunmasından da kaynaklanabilir. Ancak duman inhalasyonu da tetikleyici olabilir.
Alerjik öksürükte çeşitli nedenlerle tetiklenebilir. Alerjik öksürüğe genellikle evcil hayvan kepeği, toz akarları veya polen alerjisi neden olur.
Subakut öksürük;
- 3 ila 8 hafta arası sürer.
- Postinfektöz öksürük;
- akut infeksiyondan sonra,
- Postnasal Drip
- Bakteriyel Sinüzit; Mukoza tabakası kalınlığı 5 mm’den fazla olur.
- Astım; Spastik nefes alım.
Kronik öksürük;
- 8 haftadan fazla sürer.
Yetişkinlerde kronik öksürüğün yaygın nedenleri şunlardır: kronik bronşit (sigara içmenin bir sonucu olarak) bronşiyal astım. Asitli mide içeriğinin yemek borusuna geri akışı (gastroözofageal reflü)
Öksürük eğer uzun süredir geçmiyorsa, sıklıkla tekrarlanan solunum yolu enfeksiyonlarıdır (dairesel enfeksiyonlar olarak adlandırılır). Öksürük 3 aydan uzun sürerse, örneğin sigara içen birinin öksürüğü veya KOAH veya astım olup olmadığı netleştirilmelidir.
Balgama göre öksürük:
- Balgamsız veya kuru öksürük; Kuru öksürük genellikle soğuk algınlığı veya akut bronşitin başlangıcında ortaya çıkar ve yaklaşık iki ila üç gün sürer. Nedeni solunum yollarında bir iltihaplanmadır. Larinks, alt farinks ve bronşlardaki öksürük reseptörlerinin tahriş olmasına neden olur.
- Kuru öksürüğün kaynağı olarak alt solunum yoluna giren yabancı cisimlerin gırtlak (larenjit), soluk borusu (trakeit) veya bronşiyal mukoza (bronşit) iltihabı. Sigara dumanı, gaz, toz veya kimyasallar gibi kirleticilerden kaynaklanan tahriş gıcık şeklinde öksürük neden olur.
- Akut bronşitin ana semptomu, genellikle boğaz ağrısı, burun akıntısı ve yorgunluk gibi soğuk algınlığı semptomlarının eşlik ettiği öksürüktür. Öksürük genellikle ilk başta kurudur ve göğüs kemiğinin arkasında ağrır. Hastalık ilerledikçe, etkilenenler viskoz mukustan öksürürler. Öksürürken ciğerleri ağrıtıyor hissi verebilir.
- Balgamlı: mukuslu, mukus ve irinli, kanlı(hemoptysis)
Muayene;
- Paranazal sinüslerin röntgeni -(Postnasal Drip Syndrom, PNDS)
- Spirometri, provokasyon ile -(Astım)
- 28% öksürüğün tek belirtisi
- Gastroskopi, pH Metre–(Gastroösophagal Reflux, GERD)
- Tükürükde Eozinofil bulunursa-Eozinofil bronşiti
Tedavi
Evde
Çok öksürüğe iyi gelen evde yapılabilecekler;
- Limon suyuna batırılmış bir havluyla göğüs sarın.
- Ballı ılık süt, alternatif olarak soğan suyu veya rendelenmiş yaban turpu.
- Ayakları sıcak tutun, soğuk ayaklar öksürüğü kötüleştirir.
- Tuzlu su solüsyonu ile gargara yaparak veya soluyarak mukoza zarlarını nemlendirin (litre suya 1 tatlı kaşığı tuz).
Gıcık şeklinde öksürük, kuru öksürük için en iyi ev ilacı, bol sıvı tüketmek;
- İçeriğindeki uçucu yağlarla mukoza zarını koruyan su veya ada çayı içmek mantıklıdır.
- Adaçayı çayının yanı sıra kekik ve çuhaçiçeği gibi diğer şifalı bitkilerle birlikte öksürük çayları da yardımcı olur. Bunlar mukusu gevşetir ve öksürmeyi kolaylaştırır.
Bir kişinin öksürük krizini başladığında durdurmak için deneyebileceği birkaç yöntem vardır:
- bol su içmek
- bal ile sıcak su yudumlamak
- reçetesiz öksürük ilaçları almak
- buharla duş almak
- evde nemlendirici kullanmak
