- Latincesi; Vesica biliaris veya Vesica fellea. (bkz: vesica) (bkz: biliaris )
- Yunancası; Kolesist. Bkz; Kole–sist
- 30-80 ml safra depolayan organ işlevindedir. Suyun mahrumeyitinde safra şişer ve bununla birlikte daha çok safra depolayabilir.
Anatomi
- Karaciğerin altındaki fossa vesicae felleae, armut şeklindedir. Facies visceralis ile birlikte karaciğere sert bir doku (glisson-kapsül parçası) ile bağlıdır. Bağırsak peritoneum ile birlikte üzerini örter.
- 8 cm uzunluğunda 4-5 cm genişliğindedir.
- 3 e ayrılır.
- fundus vesicae biliaris (safra kesesi dibi)
- corpus vesicae biliaris (safra kesesi gövdesi)
- collum vesicae biliaris (safra kesesi boynu)- muscarin ile safra kesesindeki kaslarda kasılma meydana gelir.
Safra kesesinin boynunda ve kistik kanalda, bir kapatma cihazı olarak hizmet eden ve safranın dışarı akmasını önleyen, pliksi spiralis (Heister valf) bir spiral mukoza zarı vardır.
Damar
Safra kesesi, kistik arter (Arteria cystica) tarafından arteryel olarak beslenir. Bu Arteria hepatica propria‘dan Ramus dexter’dan geliyor. Aynı isimdeki damarlar hepatoduodenal ligamentte portal ven içine akar.
İnnervasyon
Safra kanalları ve safra kesesi, çölyak pleksusundan beslenen hepatik pleksus tarafından vejetatif olarak innerve edilir. Safra kesesi kaslarının hormonal olarak kasılması ve oklüzyon aparatının gevşemesi, safra kesesi veya safra yollarının otonom uyarımı ile arttırılır. Hepatik pleksus ayrıca afferent ağrı lifleri içerir. Ek olarak, servikal pleksustan sağ frenik sinirdeki safra kesesinin üzerindeki peritondan daha fazla ağrı referansı vardır. Safra kesesi bölgesindeki ağrının da sağ omuza (dermatom C4) çıkmasının nedeni de budur.
İşlevi
- Safra için rezervuar ve konsantrasyonu
- Yağların emülsifikasyonu ve ince bağırsaktan yağ emilimi için safra.
- Dış safra kanallarındaki basınç dalgalanmalarının dengelenmesi
Histoloji
- Safra kesesi duvarı, çok sayıda mikrovillus içeren tek katmanlı, prizmatik bir epitelyuma sahip tunika mukozasından oluşur. Epitel hücreleri, tunika mukozasını safradan koruyan glikoprotein içeren bir mukus üretir. Karakteristik, bazen germe durumuna (Rokitansky-Aschoff kriptaları) bağlı olarak farklı bir görüntüye sahip olan tunika muscularis’e ulaşan mukoza zarının güçlü kıvrımlarıdır. Mukozal köprüler denilen şey genellikle tanınabilir.
- Bir lamina muscularis mukozası ve bir tela submukozu eksik olabilir.
- Tunica muscularis, makas gibi örülmüş kas hücrelerinden oluşur.
- Bağ dokusu lamina sekorozu, karaciğerin kapsül fibrozasına (Glisson kapsülü) yumuşak bir geçiş oluşturur.
- Tunica serosa, karaciğerle birlikte büyümeyen alanları kapsar.
Fizyoloji
Karaciğerde oluşan safra, ortak hepatik kanal ve ortak safra kanalı yoluyla duodenuma ulaşır. Kavşak sfinkter ampullae hepatopankreatik kas tarafından kapatılırsa, safra bağırsağa akamaz ve kistik kanal yoluyla safra kesesine yönlendirilir ve orada saklanır. Safra kesesi, duvar kaslarının kasılması ile boşaltılır. Kasılma, bağırsak duvarının endokrin hücreleri tarafından üretilen kolesistinin hormonu (CKK) ve vagus sinirin parasempatik liflerinden asetilkolin tarafından uyarılır.
Patoloji
Safra kesesinin en yaygın hastalığı safra taşı hastalığıdır (kolelitiazis). Kolesterol metabolizmasındaki bir bozukluktan kaynaklanır ve yetişkinlerin yaklaşık% 15’inde görülür. Safra taşları safra kolikine neden olabilir.
Klinik
Safra kesesi büyütüldüğünde palpe edilebilir. Karaciğerin kenarının altında, klaviküler çizginin medialinde bulunur ve nefese bağlı olarak sağ kosta kemerinin altından ortaya çıkar.
Öğünlerden sonra (postprandiyel) çıkan üst karın ağrısı genellikle safra kesesi ile ilişkilidir.
- Ikterus
- Ateş
- Kolik ağrısı
- Palpasyondaki klinik işaretler Murphy işareti ve Courvoisier işaretidir.
- Safra kesesi karsinomu, ör. tekrarlayan safra kesesi enfeksiyonlarından
- Ortak safra kanalının duodenuma katıldığı bölgedeki safra taşlarından pankreatik sekresyonların geri akışı akut pankreatite ve hatta pankreas tümörlerine yol açabilir
- Kolanjit.
Teşhis
Safra kesesi sorunlarının ultrasonla teşhis edilmesi, safra kesesinin durumunu doğru bir şekilde değerlendirmek için çeşitli araç ve teknikleri içerir. Ultrason, noninvazif yapısı, iyonize radyasyon içermemesi ve safra yapılarının görüntülenmesindeki etkinliği nedeniyle safra kesesi hastalıklarında tercih edilen bir tanı yöntemidir. Safra kesesi ultrasonunda kullanılan temel hususlar ve araçlar şunlardır:
Kan analizi
Bilirubin (Toplam ve Direkt):
Bilirubin terimi “safra” ve Latince “kırmızı” anlamına gelen “ruber” kelimesinden türemiştir. 19. yüzyılda safra ve sarılık serumunda bir pigment olarak keşfedilmiştir.
Yüksek bilirubin seviyeleri safra kesesi veya kolestaz veya safra kanalı tıkanıklığı gibi karaciğer sorunlarını gösterebilir. Bilirubin, hem’in parçalanma ürünüdür ve kırmızı kan hücrelerinin aşırı parçalanması, karaciğer hasarı veya safra kanalının tıkanması durumunda kandaki seviyeleri artar.
Alkalen Fosfataz (ALP):
20. yüzyılın başlarında tanımlanan alkalin fosfataz, alkalin optimum pH’ı ve fosfat gruplarının moleküllerden uzaklaştırılmasını katalize etme yeteneği nedeniyle bu şekilde adlandırılmıştır.
ALP çeşitli dokularda bulunan, karaciğerde, safra kanallarında ve kemikte yüksek konsantrasyonlarda bulunan bir enzimdir. Yüksek seviyeler safra kanalı tıkanıklığını veya karaciğer hasarını gösterebilir.
Alanin Aminotransferaz (ALT) ve Aspartat Aminotransferaz (AST):
ALT ve AST, transaminazlar olarak bilinen enzimlerdir. 20. yüzyılda keşfedilen bu enzimler amino asit metabolizmasını kolaylaştırır.
Bunlar tipik olarak karaciğerde bulunan enzimlerdir. Yüksek seviyeler karaciğer hasarını veya iltihabı gösterebilir.
Gama-Glutamil Transferaz (GGT):
20. yüzyılın ortalarında keşfedilen GGT, amino asitlerin aktarımında ve peptit metabolizmasında rol oynayan bir enzimdir.
Bu enzim özellikle karaciğer ve safra kanalı fonksiyonlarındaki değişikliklere duyarlıdır. Yüksek seviyeler karaciğer hastalığı, alkol tüketimi ve safra kanalı tıkanıklığı ile ilişkilidir.
Amilaz ve Lipaz:
Bu enzimler 19. yüzyılda keşfedilmiştir ve sırasıyla karbonhidratların ve yağların sindiriminde çok önemlidir.
Tipik olarak pankreas fonksiyonuyla ilişkili olan bu enzimler, safra yolu hastalıklarında da yükselebilir.
Tam Kan Sayımı (CBC):
Klinik Önemi: Safra kesesine özgü olmasa da, tam kan sayımı safra kesesi hastalığıyla ilişkili olabilecek enfeksiyon veya inflamasyonu gösterebilir.
C-Reaktif Protein (CRP):
Klinik Önemi: CRP vücuttaki inflamasyonun bir göstergesidir ve safra kesesi iltihabı durumunda yükselebilir.
Ultrason Makinesi:
Dönüştürücü Probu: En önemli araç, görüntü oluşturmak için ses dalgaları yayar ve yankıları alır. Safra kesesi görüntülemesi için genellikle 2-5 MHz frekans aralığına sahip eğrisel veya sektör dönüştürücü kullanılır.
Hasta Hazırlığı:
Açlık: Mide ve bağırsaklardaki gazı azaltmak ve safra kesesinin şişkinliğini sağlamak ve değerlendirmeyi kolaylaştırmak için hastaların genellikle muayeneden önce 6-8 saat aç kalmaları gerekir. Eğer hasta aç değillse üç katmanlı olması beklenir.
Muayene Teknikleri:
Standart Görünümler: Safra kesesini uzunlamasına ve enine kesitlerde görselleştirmek için sağ üst kadran görünümlerini içerir.
Pozisyonlandırma: Bağırsak gazını hareket ettirmek ve daha iyi görselleştirme sağlamak için hasta sıklıkla çeşitli pozisyonlarda (sırtüstü, sol lateral dekübit, dik) muayene edilir.
Valsalva Manevrası: Bazen safra taşlarının hareketliliğini değerlendirmek için kullanılır.
Değerlendirme Kriterleri:
- Safra Kesesi Duvar Kalınlığı: Normal 3 mm’den azdır. Artan kalınlık kolesistit belirtisi olabilir.
- Safra Kesesi Boyutu: Genişleme veya büzülme olup olmadığını değerlendirin.
- Safra taşları: Gölgeli ekojenik odakları arayın.
- Safra Kanalları: Tıkanıklığa işaret edebilecek dilatasyon olup olmadığını kontrol edin.
- Çevreleyen Alan: Sıvı toplanması veya iltihaplanma açısından değerlendirin.
Doppler Ultrason:
Bazı durumlarda, özellikle safra kesesi iskemisi veya vaskülit şüphesi olan vakalarda kan akışını değerlendirmek için kullanılır.
Kontrastı Arttırılmış Ultrason:
Bazı durumlarda lezyonların ve vasküler yapıların daha iyi görüntülenmesini sağlamak için kontrast maddeler kullanılabilir.
Gerekirse Ek Görüntüleme:
- Karmaşık vakalarda CT veya MRI ile daha ileri görüntüleme önerilebilir.
- Ultrason özellikle safra taşları (kolelitiazis), safra kesesi iltihabı (kolesistit), safra kesesi polipleri gibi durumların teşhisinde ve safra kanalı tıkanıklığının değerlendirilmesinde etkilidir. Bu araç ve tekniklerin kombinasyonu safra kesesi ve ilgili yapıların kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanır.
Kaynak
- Ralls, P. W., Colletti, P. M., Lapin, S. A., et al. (1985). Real-time sonography in suspected acute cholecystitis. Radiology, 155(3), 767-771.
- Cooperberg, P. L., Burhenne, H. J. (1977). Real-time ultrasonography. Diagnostic technique of choice in calculous gallbladder disease. New England Journal of Medicine, 296(22), 1271-1274.
- Frederick, R. B., Savitch, I., Koh, F., et al. (2003). Ultrasonographic Evaluation of the Gallbladder: Comparison of Fundamental, Tissue Harmonic, and Pulse Inversion Harmonic Imaging. Journal of Ultrasound in Medicine, 22(10), 1017-1022.
- Rubin, J. M., Bude, R. O., Carson, P. L., et al. (1994). Power Doppler US: a potentially useful alternative to mean frequency-based color Doppler US. Radiology, 190(3), 853-856.
- Dietrich, C. F., Cui, X. W., Boozari, B., et al. (2012). Contrast-Enhanced Ultrasound (CEUS) in the Diagnosis of Gallbladder Diseases and Gallbladder-Related Biliary Tract Diseases: A Systematic Review and Meta-Analysis. Ultraschall in der Medizin – European Journal of Ultrasound, 33(1), E33-E46.
