Sinir ucundan bir başka hücreye (mesela bir doku hücresi, kas hücresi, bez hücresi veya bir başka sinir hücresi) geçişi sağlayan bağlantıdır.(Bkz; Sin–aps)
Sinaps terimi, Sir Charles Sherrington’a (İngiliz fizyolog, 1857-1952) kadar uzanır.
Daha geniş anlamda, terim ayrıca bağışıklık sistemi hücreleri için (immünolojik sinaps) de kullanılır.
Yapı
- Bir sinaps 3 unsurdan oluşur:
- Presinaps veya presinaptik kısım: sinyalin geldiği kısım
- Postsinaps veya postsinaptik kısım: Sinyali alan kısım
- Sinaptik boşluk: İki yapı arasında kalan boşluk
Sınıflandırma
Uyarım aktarma şekline göre;
1)Elektriksel sinaps
- Elektrik sinapsı (boşluk kavşağı) uyarımı çok yakın hücre teması yoluyla iyon kanalları aracılığıyla doğrudan sinir hücresinden sinir hücresine iletir.
- Sinaptik boşluk sadece 3,5 nm civarındadır, elektriksel sinapslar bundan dolayı gecikmeden çalışır.
- Uyarma iletimi her iki yönde de (‘çift yönlü’) çalışabilir. Çoğunlukla hızlı uyaran iletiminin gerekli olduğu yerlerde oluşurlar (örn. Göz kapağı refleksi).
2)Kimyasal sinaps
- Kimyasal sinapsta, presinaps, sinyali iletmek için veziküllerden nörotransmiterleri salgılar, ör. Transfer edilecek bir aksiyon potansiyeli. Farklı proteinlerin karmaşık etkileşimini gerektiren bu süreç, ekzositoz olarak da bilinir. Nörotransmiterler sinaptik boşluktan yayılır ve postsinapstaki uygun reseptörlere kenetlenir. Bu reseptörler iyonotropik veya metabotropik olabilir.
- Sinaptik boşluk, elektriksel sinapslardan daha geniştir ve 10-20 nm civarında ölçer Kimyasal sinapslar küçük bir zaman gecikmesiyle (yaklaşık 1 milisaniye) çalışır. Uyarma iletimi yalnızca bir yönde (‘tek yönlü’) çalışabilir.
- Kimyasal sinaps örnekleri:
| Sinaps tipleri | Nörotransmitter |
|---|---|
| Adrenergik sinapslar | Adrenalin |
| Kolinergik sinapslar | Asetilkolin |
| Dopaminergik sinapslar | Dopamin |
| Glutamatergik sinapslar | Glutamin |
| Glisinergik sinapslar | Glisin |
| GABAergik sinapslar | GABA |
| Peptidergik sinapslar | Peptid |
| Serotonergik sinapslar | Serotonin |
Uyarıya göre
1)Uyarıcı sinapslar
Uyarı verici sinapslar veya uyarıcı sinapslar, depolarizasyonu tetikleyebilen postsinaptik hücrede bir EPSP (uyarıcı postsinaptik potansiyel) oluşturur.
2)Engelleyici sinapslar
İnhibitör sinapslar veya inhibe edici sinapslar, depolarizasyonu baskılayan postsinaptik hücrede bir IPSP’ye (inhibe edici postsinaptik potansiyel) yol açar.
3)Bağlandığı organa göre;
- Interneurale sinaps (internöronal sinaps): İki sinir hücresi arasındaki sinaps
- Nöromüsküler sinaps (= motor uç plakası): Bir kas hücresi ile sinaps
- Nöroglandüler sinaps: bir bez hücresi ile sinaps
- Nörosensoriyel sinaps: ikincil bir duyu hücresi ile sinaps
4)Lokasyona göre;
- İç sinaps durumunda, farklı sinaps türleri arasında tam temas noktalarına göre bir ayrım yapılır:
- Akso-somatik sinapslar: akson ve hücre gövdesi (soma) arasındaki bağlantı
- Akso-dendritik sinapslar: akson ve dendritik ağaç arasındaki bağlantı
- Aksonik veya akson-aksonal sinapslar: iki akson arasındaki bağlantı
- Dendro-dendritik sinapslar: farklı nöronların dendritleri arasındaki bağlantı
- Dendro-somatik sinapslar: bir sinir hücresinin dendritleri ile diğerinin gövdesi arasındaki bağlantı
- Somato-somatik sinapslar: bir nöronun hücre gövdeleri ile hemen bitişik bir nöron arasındaki bağlantı.
- Somato-dendritik sinapslar: sinir hücresi gövdesi ile başka bir sinir hücresinin dendritleri arasındaki bağlantı.
- Somato-aksonal sinapslar: bir sinir hücresi gövdesi ile başka bir sinir hücresinin aksonu arasındaki bağlantı
5)Diğerleri
- Synapse en passant
- Synapse par distance
- Şaft sinapsları
- Diken sinapsları
