Skapula

Antik Yunancada σκαπάνη (skapánē, “kürek, kazma”),  σκάπτω (skáptō, “kazmak, arayıp taramak”)  → Latincede kürek kemiği anlamına gelir.

Omuz kemerinin arka kısmını oluşturur. Esas olarak kas orijini olarak görev yapan, humerus ve klavikula ile eklemli bir bağlantı oluşturan, ağırlıklı olarak düz, üçgen bir kemiktir.

Kürek kemiği (scapula) insan vücudunun temel anatomik yapılarından biridir ve antik çağlardan bu yana bilinmektedir. Ancak keşfi ve tanımlanması açısından “keşif tarihi”, modern anatomik bilgi birikimiyle birlikte şekillenmiş ve gelişmiştir. Aşağıda, kürek kemiğinin anatomik keşfiyle ilgili tarihsel süreci, dönemsel ve kişisel katkılarla birlikte ayrıntılı şekilde bulabilirsiniz:

Kürek Kemiği (Scapula) Keşif Tarihi

1. Antik Çağlar (MÖ 5.–1. yy)

• Hipokrat (MÖ 460–370):
  Yunan tıbbının babası olarak kabul edilen Hipokrat, omuz ve sırt anatomisine dair genel betimlemelerde bulunmuştur. “Omuz çıkığı” ve “omuzun hareketliliği” üzerine yazdığı gözlemlerinde, scapula’nın serbest ve kayıcı doğasından bahseder. Ancak sistematik bir anatomi tanımı yapmaz.
• Aristoteles (MÖ 384–322):
  Zooloji üzerine yaptığı çalışmalarında hayvanların iskelet yapılarını karşılaştırarak scapula benzeri yapıların işlevlerine değinir. Ancak scapula’yı isimlendirerek tanımlamaz.
• Galen (MS 129–200):
  Roma döneminde yaşamış Yunan hekim Galen, scapula’nın fonksiyonlarını, kas bağlantılarını ve diğer kemiklerle ilişkisini tanımlayan ilk kişidir.
  Özellikle “De usu partium” adlı eserinde scapula’nın omuz eklemindeki yerini ve hareketini açıklar.
  Galen’in anatomik bilgisi, sonraki 1000 yıl boyunca Avrupa tıbbında temel referans kabul edilmiştir.

2. Orta Çağ (MS 5.–15. yy)

• Bu dönem, büyük oranda Galen’in otoritelerinin sorgulanmadan tekrarlandığı bir dönemdir. Kadavra diseksiyonu dini yasaklara tabi olduğu için özgün keşif yapılmamıştır.
• İbn Sînâ (Avicenna) ve Ali bin Abbas el-Mecusi gibi İslam hekimleri Galen’in bilgilerini Arapçaya çevirerek korumuş ve genişletmiştir. Bu eserler, daha sonra Avrupa’ya Latinceye çevrilerek aktarılmıştır.

3. Rönesans Dönemi (15.–16. yy)

• Andreas Vesalius (1514–1564):
  Modern anatominin kurucusu olarak kabul edilir. 1543’te yayımladığı “De humani corporis fabrica” adlı eseriyle scapula’nın doğru şekli, bağlantıları, kas ilişkileri ve işlevleri detaylı biçimde çizilmiş ve tanımlanmıştır.
  Vesalius, Galen’in hatalarını düzeltmiş ve scapula’nın gerçekten neye benzediğini ilk kez bilimsel olarak göstermiştir.
• Leonardo da Vinci (1452–1519):
  Kadavra diseksiyonları yaparak, scapula’nın fonksiyonel hareketlerini ve kas bağlantılarını çizimlerle belgeleyen ilk sanatçı ve bilim insanlarından biridir.
  Özellikle m. deltoideus ve m. trapezius gibi kasların scapula ile ilişkisini doğru tasvir etmiştir.

4. 17.–18. Yüzyıl: Terminolojik Standartlaşma

• Jean Riolan (1580–1657) ve Thomas Willis (1621–1675) gibi anatomistler, scapula’nın detaylı morfolojik varyasyonlarını betimlemişlerdir.
• Nomina Anatomica’nın İlk Versiyonları:
  18. yüzyıl sonlarında başlayan terminoloji çalışmaları sonucunda scapula terimi uluslararası anatomik terminolojiye dâhil edilmiştir.

5. 19.–20. Yüzyıl: Sistematik Anatomi ve Klinik İlişkilendirme

• Henry Gray (1827–1861) tarafından 1858’de yayımlanan Gray’s Anatomy, scapula’nın kas bağlantıları, ossifikasyon merkezleri ve klinik önemini detaylı olarak sunar.
  20. yüzyılda radyolojik görüntüleme tekniklerinin (X-ray, CT, MRI) gelişmesiyle birlikte, scapula’nın patolojik durumları (örneğin scapula alata, os acromiale) daha iyi anlaşılmıştır.

6. 21. Yüzyıl: Fonksiyonel ve Klinik Yaklaşımlar

• Modern anatomi, scapula’nın biyomekanik özelliklerini analiz eden 3D modellemeler ve hareket analizleriyle desteklenmiştir.
• Spor hekimliği, ortopedi ve rehabilitasyon alanlarında scapula’nın hareketi ve stabilitesi artık tedavinin temel unsurları arasında yer almaktadır.

1. Vesalius, A. (1543). De humani corporis fabrica libri septem. Basel: Oporinus.
2. Choulant, L. (1852). History and Bibliography of Anatomic Illustration. Leipzig: Rudolph Weigel.
3. Gray, H. (1858). Anatomy: Descriptive and Surgical. London: John W. Parker and Son.
4. Singer, C. (1957). A Short History of Anatomy from the Greeks to Harvey. New York: Dover Publications.
5. Rouvière, H., & Delmas, A. (1975). Anatomie humaine descriptive, topographique et fonctionnelle. Paris: Masson.
6. Netter, F. H. (1987). Atlas of Human Anatomy. Summit, NJ: Ciba-Geigy Corporation.
7. Persaud, T. V. N. (1997). A History of Human Anatomy. Springfield, IL: Charles C Thomas.
8. Standring, S. (Hrsg.). (2008). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (40th ed.). London: Churchill Livingstone.
9. Galen. (2000). On the Usefulness of the Parts of the Body (Çev. M. T. May). Ithaca, NY: Cornell University Press.
10. Drake, R. L., Vogl, A. W., & Mitchell, A. W. M. (2014). Gray’s Anatomy for Students (3rd ed.). Philadelphia: Elsevier Health Sciences.
11. Platzer, W. (2015). Taschenatlas der Anatomie: Bewegungsapparat (12. Aufl.). Stuttgart: Thieme.
12. Moore, K. L., Dalley, A. F., & Agur, A. M. R. (2018). Clinically Oriented Anatomy (8th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer.
13. Schuenke, M., Schulte, E., & Schumacher, U. (2020). PROMETHEUS LernAtlas der Anatomie – Allgemeine Anatomie und Bewegungssystem (6. Aufl.). Stuttgart: Thieme.