İngilizcede “sliding sign” olarak bilinen kayma işareti: Transvajinal ultrasonografiyle pelvik endometriozis değerlendirmesinde dinamik bir belirteç
Transvajinal ultrasonografi (TVS) sırasında değerlendirilen “kayma işareti” (sliding sign), şüpheli pelvik peritoneal endometriozisi olan kadınlarda özellikle Douglas kesesinin (Pouch of Douglas, POD) durumunu belirlemede kullanılan dinamik bir sonografik göstergedir. Bu teknik, pelvisteki belirli anatomik yapıların birbirlerine göre fizyolojik hareketliliğini, yani serbestçe kayıp kaymadıklarını değerlendirerek derin infiltre endometriozis (DIE) varlığına dair bilgi sağlar.
1. Teknik Tanım ve Uygulama Yöntemi
Kayma işareti değerlendirmesi sırasında ultrason probu vajinal yoldan yerleştirilir ve rahmin posterior (arka) yüzeyi ile komşu yapılar – özellikle rektum ve sigmoid kolon – arasındaki mobilite incelenir. Hafif bir prob basıncı uygulanarak bu yapıların birbiri üzerinde serbestçe hareket edip etmediği gözlemlenir. Değerlendirilen başlıca anatomik ilişkiler şunlardır:
- Üst uterus
- Serviksin posterior yüzü
- Vajinal arka duvar
- Rektosigmoid kolonun ön yüzü
2. Pozitif ve Negatif Kayma İşareti
- Pozitif kayma işareti: Yapılar arasında serbest hareket izlenir. Bu durumda, uterusun arka yüzeyi ile rektum veya sigmoid kolon arasında peritoneal yapışıklık bulunmaz. Bu bulgu, Douglas kesesinin açık ve normal olduğuna işaret eder.
- Negatif kayma işareti: Yapılar arasında herhangi bir kayma hareketi izlenemez. Bu durum, Douglas kesesinin muhtemelen oblitere (kapalı) olduğunu ve bölgede derin endometriozise bağlı peritoneal yapışıklıklar bulunduğunu düşündürür. Bu patolojik bulgu, rektovajinal septum tutulumu veya rektoservikal nodüller gibi DIE’ye özgü lezyonların varlığına işaret edebilir.
3. Tanısal Değeri ve Klinik Önemi
Çeşitli çalışmalarda, negatif kayma işareti ile Douglas kesesinin obliterasyonu arasında yüksek bir korelasyon saptanmıştır. Laparoskopi ile doğrulanan endometriozis olgularında yapılan karşılaştırmalı çalışmalarda şu tanısal parametreler rapor edilmiştir:
- Duyarlılık (sensitivite): %72–83
- Özgüllük (spesifisite): %97–100
- Tanısal doğruluk: %90’ın üzerinde
Bu bulgular, özellikle cerrahi planlama açısından büyük önem taşır. POD’un obliterasyonu, pelvik anatominin bozulmasına, cerrahi diseksiyon zorluklarına ve operasyon süresinin belirgin şekilde uzamasına neden olabilir. Bu nedenle, preoperatif dönemde negatif kayma işareti saptanan olgularda cerrahın, laparoskopik müdahalenin zorluk derecesine dair öngörüde bulunması mümkün olur.
4. Sonuç Yerine Klinik Yorum
Her ne kadar TVS bir görüntüleme yöntemi olsa da, dinamik komponentlerin – bu örnekte kayma işaretinin – değerlendirilmesi, tanısal değerini anlamlı ölçüde artırmaktadır. Endometriozise özgü, yapısal değişikliklerin saptanmasında yalnızca sabit görüntüler değil, hareketli dokuların fizyolojik ilişkileri de belirleyici olabilir. Bu açıdan, “sliding sign”, minimal invaziv, maliyet etkin ve tekrarlanabilir bir değerlendirme yöntemi olarak öne çıkmaktadır.
Keşif
Transvajinal ultrasonografi sırasında kullanılan “sliding sign” (kayma işareti) kavramı, 2000’li yılların sonlarına doğru endometriozis tanısında sistematik olarak değerlendirilip tanımlanmaya başlanmıştır. Ancak bu işaretin pelvik anatomi değerlendirmesinde ilk kez açık biçimde tanımlanması ve klinik tanı aracı olarak yerleşmesi 2011 yılında Hudelist ve arkadaşlarının çalışmasıyla olmuştur. Bu çalışma, endometriozisin laparoskopik tanısı ile transvajinal ultrason bulgularını karşılaştırarak kayma işaretinin tanısal değerini göstermiştir.
Bu alandaki en kapsamlı ve etkili çalışmalardan biri olan Reid et al. (2013) çalışması ise, “sliding sign” terimini uluslararası literatürde daha belirgin hale getirmiştir. Reid ve arkadaşları, özellikle Douglas boşluğunun (POD) obliterasyonunu değerlendirmede kayma işaretinin kullanılabilirliğini ayrıntılı şekilde göstermiştir.
Keşif Tarihçesi – Kronolojik Gelişim:
- 2011 – Hudelist et al.: Kayma işareti ilk kez transvajinal ultrasonografi sırasında pelvik endometriozis tanısında dinamik bir belirteç olarak tanımlandı.
- 2013 – Reid et al.: “Sliding sign” terimi yaygınlaşmaya başladı. TVS ile Douglas boşluğunun obliterasyonunu öngörmede yüksek özgüllükte bir belirteç olduğu gösterildi.
- 2016 sonrası – iDEAS working group (International Deep Endometriosis Analysis): Kayma işareti, endometriozis tanısında kullanılan sistematik ultrason protokollerine dahil edildi.
- 2018–2020: Teknik, jinekolojik ultrasonografi pratiğinde standardize edildi ve yaygın biçimde kullanıma girdi.
İleri Okuma
- Hudelist, G., Oberwinkler, K., Singer, C. F., Tuttlies, F., Rauter, G., Ritter, O., & Keckstein, J. (2011). Combination of transvaginal sonography, clinical examination and patient history for preoperative diagnosis of deep infiltrating endometriosis of the rectum. Human Reproduction, 26(12), 328-333.
- Reid, S., Lu, C., Casikar, I., et al. (2013). Prediction of pouch of Douglas obliteration in endometriosis using the transvaginal ultrasound “sliding sign”. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 41(6), 685–691.
- Guerriero, S., Saba, L., Pascual, M. A., et al. (2016). Transvaginal ultrasonography vs magnetic resonance imaging for diagnosing deep infiltrating endometriosis: Systematic review and meta-analysis. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 47(3), 322–329.
- Alcázar, J. L., Laparte, C., Jurado, M., & López-García, G. (2019). The role of transvaginal ultrasonography in the diagnosis of pelvic endometriosis. Journal of Minimally Invasive Gynecology, 26(2), 307–315.
