Yardımcı Üreme Teknolojileri (YÜT), kısırlığı ele almak için kullanılan çeşitli tıbbi prosedürleri kapsar. ART, bir çiftin gebe kalmasına yardımcı olmak için kontrollü laboratuvar ortamlarında hem sperm hem de yumurtanın manipülasyonunu içerir. Bu terim, en yaygın olarak bilinen ve kullanılan in-vitro fertilizasyon (IVF) olmak üzere geniş bir dizi tekniği içerir.
Tarihsel Gelişim:
1978: Dünyanın IVF yoluyla gebe kalan ilk bebeği olan Louise Brown’ın İngiltere’de doğması, ART’nin başlangıcı oldu. Araştırmacılar Robert Edwards ve Patrick Steptoe bu tekniğe öncülük etmiştir. 1980’ler-1990’lar: 1992’de tek bir spermi doğrudan yumurtaya enjekte ederek özellikle erkek faktörlü infertilite vakalarında döllenme oranlarını artıran intrasitoplazmik sperm enjeksiyonunun (ICSI) piyasaya sürülmesi de dahil olmak üzere önemli gelişmeler yaşandı.
21. Yüzyıl: Gelişmeler arasında rafine kriyoprezervasyon teknikleri, embriyoların genetik taraması ve yumurtlama indüksiyonu için optimize edilmiş hormonal rejimler yer almaktadır.
ÜYTE’de Temel Teknikler
İn Vitro Fertilizasyon (IVF): Yumurta ve spermin vücut dışında laboratuvar ortamında birleştirilmesidir. Döllenmeden sonra embriyolar rahme transfer edilir.
İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu (ICSI): Tek bir sperm doğrudan bir yumurtaya enjekte edilir, genellikle sperm kalitesi veya miktarı ile ilgili ciddi endişeler olduğunda kullanılır.
Kriyoprezervasyon: Sperm, yumurta veya embriyoların ileride kullanılmak üzere dondurulması.
Embriyo Taraması: Preimplantasyon genetik tanı (PGD) ve preimplantasyon genetik tarama (PGS), rahme transfer edilmeden önce embriyoları genetik hastalıklar veya kromozomal normallik açısından değerlendirir.
Yumurtlama İndüksiyonu: Bir döngü sırasında birden fazla yumurta üretmek üzere yumurtalıkları uyarmak için ilaç kullanımı.
Klinik ve Etik Hususlar
Başarı Oranları: ART’nin etkinliği yaş, altta yatan doğurganlık sorunları ve kullanılan spesifik teknikler gibi faktörlere bağlı olarak değişir.
Etik Sorunlar: ART, genetik manipülasyon, kullanılmayan embriyoların elden çıkarılması ve bu tekniklerle doğan çocuklar üzerindeki potansiyel uzun vadeli sağlık etkileri ile ilgili soruları gündeme getirmektedir.
Erişilebilirlik ve Maliyetler: ÜYTE tedavileri genellikle pahalıdır ve evrensel olarak sigorta kapsamında değildir, bu da bu hizmetleri arayan birçok kişi için önemli mali zorluklar yaratmaktadır.
İleri Okuma
Edwards, R., Steptoe, P. C., & Purdy, J. M. (1980). Establishing full-term human pregnancies using cleaving embryos grown in vitro. British Journal of Obstetrics and Gynaecology, 87(9), 737-756.
Palermo, G., Joris, H., Devroey, P., & Van Steirteghem, A. C. (1992). Pregnancies after intracytoplasmic injection of single spermatozoon into an oocyte. The Lancet, 340(8810), 17-18.
Trounson, A., & Gardner, D. K. (2000). Handbook of In Vitro Fertilization. CRC Press.
Latince concipiō, geçmiş zaman ortacı conceptus (“conceive”); bkz. conceive —> conceptiō (“bir kavrama, bir toplama, kompozisyon, bir ifade, ayrıca hamile kalma”) —> Eski Fransızca conception —> Orta İngilizce concepcioun,
Yumurtlamayı düzenleyen veya uyaran ilaçlar doğurganlık ilaçları olarak bilinir. Doğurganlık ilaçları, yumurtlama bozuklukları nedeniyle kısır olan kadınlar için ana tedavidir. Doğurganlık ilaçları genellikle yumurtlamayı tetiklemek için doğal hormonlar – folikül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinizan hormon (LH) – gibi çalışır.
Tedavi
Doğurganlık ilaçları, birçok yardımcı üreme teknolojisinin ve gebe kalmada zorluklarla karşılaşan kişilere yönelik tedavilerin ayrılmaz bir bileşenidir. Çeşitli üreme sorunlarını ele alarak çalışırlar, ancak etkinlikleri her hastanın bireysel koşullarına bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Özel durumunuza göre en uygun ilacı belirlemek için bir sağlık uzmanına danışmanız çok önemlidir.
Doğurganlık İlaçları
Yumurtlamayı Düzenleyen İlaçlar: Çeşitli doğurganlık sorunları için Klomifen Sitrat, Gonadotropinler, Metformin (PCOS ile ilgili insülin direnci için), Letrozol ve Bromokriptin içerir.
Klomifen Sitrat (Clomid)
Clomid: Yumurtlama için gerekli hormonların salınmasını tetiklemek için kullanılan bir yumurtlama uyarıcısıdır. Yan etkiler arasında mide rahatsızlığı, şişkinlik ve sıcak basması sayılabilir. Etkililik: Polikistik over sendromu (PCOS) olan kadınlar ve düzensiz yumurtlayan diğer kadınlar için Clomid, başka doğurganlık sorunu olmadığı varsayılarak yaklaşık 3-4 döngü boyunca döngü başına %15 gebelik şansı sunar.
Doğurganlık Hapları Ne Zaman Alınır?
Zamanlama: Klomifen Sitrat (Clomid) gibi doğurganlık hapları genellikle adet döngünüzün üçüncü, dördüncü veya beşinci gününde başlatılır ve son dozdan yaklaşık 7 gün sonra yumurtlamayı uyarmayı amaçlar.
Doğurganlık İlaçlarının Yaygın Yan Etkileri
Yan Etkileri: Doğurganlık ilaçları yumurtlamayı uyarmada etkili olabilirken, şişkinlik, baş ağrısı, ruh hali değişimleri ve çoğul gebelik riski gibi yan etkiler de ortaya çıkabilir. Yumurtalık Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS) ciddi bir potansiyel yan etkidir.
Doğurganlığı Artırmaya Yönelik Genel İpuçları
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri: Adet döngülerini takip etmek, sağlıklı kiloyu korumak, doğum öncesi vitaminleri almak, dengeli beslenmek, egzersizi ılımlı hale getirmek ve yaşa bağlı doğurganlık değişikliklerine dikkat etmek, gebe kalma şansını artırabilir. Detoksifikasyon ve Rahim Sağlığı: Limon suyu içmek, diyeti temizlemek, fiziksel aktivite ve hint yağı terapisi ve doğurganlık masajları gibi doğurganlığı artırıcı özel tedaviler de üreme sağlığını destekleyebilir.
Gebelik Öncesi Folik Asit
Folik Asit Takviyesi: Folik asit tabletleri (günde 400 mikrogram) almak, gelişmekte olan fetüste nöral tüp defektlerini önlemeye yardımcı olduğundan, hamile kalmaya çalışan kadınlar için evrensel olarak tavsiye edilir.
Vitaminler ve Doğurganlık
Doğal Gebelik Takviyeleri: Doğal doğurganlığı ve gebe kalmayı desteklemek için tasarlanan bu takviyeler, doğurganlığı arttırmayı amaçlayan D Vitamini, B vitaminleri, çinko ve folik asit gibi temel besinleri sağlar.
Temel Vitaminler ve Takviyeler: Folik asitin yanı sıra Koenzim Q10, İnositol, Melatonin, C Vitamini, E Vitamini, Resveratrol, DHEA ve diğer takviyelerin yumurta kalitesini ve genel doğurganlığı iyileştirdiği öne sürülmüştür.
Tarih
İnsan anlayışıyla ilgili kavramların temeli ve evrimi, antik filozoflardan modern bilim adamlarına kadar çok sayıda bireyin yüzyıllar boyunca yaptığı katkılarla işaretlenmiştir. Spekülatif teorilerden bugün sahip olduğumuz anlayışa uzanan yolculuk, biyoloji, tıp ve üreme teknolojilerindeki ilerlemeleri kapsamaktadır.
Antik Katkılar
Aristoteles (M.Ö. 384-322): Gebelikle ilgili en eski teorilerden biri olan Aristoteles, erkek sperminin ve kadın adet kanının yeni bir insan oluşturmak için etkileşime girdiğini öne sürerek, erkek sperminin biçim vermedeki rolünü ve dişinin malzeme olarak katkısını vurguladı.
Aydınlanma ve Erken Bilimsel Katkılar
William Harvey (1578-1657): En çok dolaşım sistemini tanımlamasıyla tanınan Harvey aynı zamanda üreme hakkında da teoriler geliştirmiş, preformasyon teorilerine (embriyonun sperm veya yumurtada tamamen oluşmuş olarak var olduğu fikri) karşı çıkmış ve organizmaların spermden geliştiği fikrini destekleyen epigenezi desteklemiştir. bir dizi adımda bir tohum veya yumurta.
19. Yüzyıl Gelişmeleri
Karl Ernst von Baer (1792–1876): 1827’de memeli yumurtasını (oosit) keşfetti ve ovist teorisi (yumurtanın embriyoyu içerdiği ve spermin gelişimini uyardığı) için önemli kanıtlar sağladı ve modern embriyolojinin temelini attı.
20. Yüzyıl: Üreme Biyolojisinin Modern Çağı
Gregor Mendel (1822–1884): Çalışmaları 19. yüzyılda gerçekleştirilmiş olmasına rağmen, Mendel’in 1866’da yayınlanan kalıtım ilkeleri, 20. yüzyılın başlarında yeniden keşfedilerek genetik kalıtım anlayışında ve bunun gebelikteki rolünde devrim yarattı.
Robert Edwards (1925–2013): Üreme tıbbında öncü olan Edwards, in vitro fertilizasyonu (IVF) geliştirdi ve bu, 1978’de dünyanın ilk “tüp bebeği” olan Louise Brown’ın doğmasına yol açtı. Bu çığır açıcı çalışma, kısırlığın tedavisine yönelik olasılıkları dönüştürdü.
21. Yüzyıl Katkıları
İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu (ICSI): 1990’larda geliştirilen ve yıllar içinde mükemmelleştirilen tek bir spermin doğrudan yumurtaya enjekte edildiği bir teknik olan ICSI, erkek kısırlığı sorunlarını ele alan, yardımla üremede standart bir prosedür haline geldi.
CRISPR-Cas9 ve Genom Düzenleme: Genom düzenlemedeki son gelişmeler, özellikle de CRISPR-Cas9 teknolojisinin gelişimi, genetik kusurları gebelikten önce veya sonra düzeltme potansiyeline sahiptir ve hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için yeni yollar sunar.
İleri Okuma
Wald, N. J., Law, M. R., Morris, J. K., & Wald, D. S. (2001). Quantifying the effect of folic acid. Lancet, 358(9298), 2069-2073.
Messinis, I. E. (2005). Ovulation induction: A mini review. Human Reproduction, 20(10), 2688-2697.
Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. (2008). Use of exogenous gonadotropins in anovulatory women: A technical bulletin.Fertility and Sterility, 90(5 Suppl), S7-S12.
Ruder, E. H., Hartman, T. J., Blumberg, J., & Goldman, M. B. (2008). Oxidative stress and antioxidants: Exposure and impact on female fertility. Human Reproduction Update, 14(4), 345-357.
Diamond, M. P., Legro, R. S., Coutifaris, C., Alvero, R., Robinson, R. D., Casson, P., … & Reproductive Medicine Network. (2015). Letrozole, gonadotropin, or clomiphene for unexplained infertility. The New England Journal of Medicine, 373(13), 1230-1240.
Thoma, M. E., McLain, A. C., Louis, J. F., King, R. B., Trumble, A. C., Sundaram, R., & Buck Louis, G. M. (2013). Prevalence of infertility in the United States as estimated by the current duration approach and a traditional constructed approach.Fertility and Sterility, 99(5), 1324-1331.
Aristotle. “Generation of Animals“. Harvard University Press.
Needham, J. (1959). “A History of Embryology“. Cambridge University Press.
Baer, K. E. von. (1827). “De ovi mammalium et hominis genesi“. Leipzig.
Mendel, G. (1866). “Experiments on Plant Hybridization“. Verhandlungen des naturforschenden Vereines in Brünn, Bd. IV für das Jahr, 1865 Abhandlungen:3–47.
Edwards, R. G., Steptoe, P. C., & Purdy, J. M. (1980). “Establishing full-term human pregnancies using cleaving embryos grown in vitro”. British Journal of Obstetrics and Gynaecology, 87(9), 737-756.
Palermo, G., Joris, H., Devroey, P., & Van Steirteghem, A. C. (1992). “Pregnancies after intracytoplasmic injection of single spermatozoon into an oocyte“. Lancet, 340(8810), 17-18.
Doudna, J. A., & Charpentier, E. (2014). “The new frontier of genome engineering with CRISPR-Cas9“. Science, 346(6213).
In-vitro fertilizasyon, bir test tüpünde (‘imbikte’) suni döllenme yöntemidir. Düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye rağmen çift bir yıldan fazla hamile kalmazsa suni döllenme kullanılabilir.
This content is available to members only. Please login or register to view this area.
İn vitro fertilizasyon (IVF), yumurtaların çıkarılmasını, sperm örneğinin alınmasını ve ardından yumurtaların vücut dışında bir laboratuvar ortamında döllenmesini içeren önemli bir yardımcı üreme teknolojisidir (ART). “In vitro” terimi Latince “camda” anlamına gelir ve bu da vücudun içinde değil, bir laboratuvar kabında veya bir test tüpünde gerçekleşen süreci ifade eder.
İn Vitro Döllenme (IVF) Açıklaması:
Sürece Genel Bakış:
Stimülasyon: Başarılı döllenme şansını artırmak amacıyla yumurtalıkları birden fazla yumurta üretmeye teşvik etmek için hormonal ilaçlar kullanılır.
Yumurtlama İndüksiyonu: Daha fazla ilaç, yumurtaların olgunlaşmasına ve toplanabilmeleri için salınım zamanlamasına yardımcı olur.
Foliküler Ponksiyon (Yumurta Toplama): Yumurtalar, ultrason kılavuzluğunda vajinal duvardan geçirilen bir iğne aracılığıyla yumurtalıklardan cerrahi olarak alınır.
Döllenme: Toplanan yumurtalar bir laboratuvarda sperm ile döllenir. Bu, geleneksel tohumlama veya tek bir spermin doğrudan bir yumurtaya enjekte edildiği intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) kullanılarak yapılabilir.
Embriyo Transferi: Bir veya daha fazla döllenmiş yumurta (embriyo), implantasyonun ve hamileliğin gerçekleşmesi umulan rahme transfer edilir.
IVF Döngüsünün Süresi: Tipik olarak, stimülasyondan embriyo transferine kadar bir IVF döngüsü yaklaşık 2 ay sürer ve gerçek gebelik testi embriyo transferinden birkaç hafta sonra gerçekleşir.
“In Vitro” ve “IVF” Arasındaki Farklar:
Terimler birbiriyle yakından ilişkili olsa da, “in vitro”, canlı organizmanın dışında, test tüpü veya petri kabı gibi yapay bir ortamda gerçekleşen herhangi bir biyolojik süreci tanımlamak için kullanılan daha geniş bir bilimsel terimdir. “IVF” özellikle kısırlık veya genetik sorunların tedavisinin bir parçası olarak döllenmeyi kolaylaştırmak için insan gametlerinin (yumurta ve sperm) vücut dışında birleştirildiği prosedürü ifade eder.
IVF Uygulanmasının Nedenleri:
İnsanlar çeşitli nedenlerle IVF’yi seçerler:
Tubal Faktörler: Fallop tüpleri tıkalı veya olmayan kadınlar.
Erkek Kısırlığı: Düşük sperm sayısı veya sperm hareketliliği sorunları.
Genetik Bozukluklar: Genetik hastalık geçirme riski olan çiftler, genetik bozukluklardan arınmış embriyoları implante etmek için preimplantasyon genetik tanı (PGD) ile birlikte IVF kullanabilir.
Açıklanamayan İnfertilite: Birkaç yıl boyunca diğer müdahaleleri denedikten sonra gebelik elde edemeyen çiftler.
İlk Başarılı IVF Gebeliği (1978) İngiltere’de Louise Brown’ın doğumu ilk başarılı IVF gebeliğine işaret ediyordu. Bu buluş, döllenmenin insan vücudu dışında gerçekleşebileceğini ve canlı bir gebeliğe yol açabileceğini göstermiştir. Steptoe, P. C., & Edwards, R. G. (1978). Bir insan embriyosunun reimplantasyonundan sonra doğum. Lancet, 312(8085), 366.
İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonunun (ICSI) Gelişimi (1992) ICSI, tek bir spermin doğrudan bir yumurtaya enjekte edilmesini içerir ve şiddetli erkek faktörü kısırlığı olan çiftler için döllenme oranlarını artırır. Palermo, G., Joris, H., Devroey, P., & Van Steirteghem, A. C. (1992). Tek bir spermatozoonun bir oosit içine intrasitoplazmik enjeksiyonundan sonra gebelikler. Lancet, 340(8810), 17-18.
Preimplantasyon Genetik Tanı (PGT) (1990) PGT, implantasyon öncesinde embriyoların genetik taramasının yapılmasına olanak tanıyarak genetik bozukluk riski taşıyan çiftlere belirli genetik koşullardan arınmış bir çocuk sahibi olma imkanı sunar. Handyside, A. H., Kontogianni, E. H., Hardy, K., & Winston, R. M. L. (1990). Biyopsi yapılmış insan preimplantasyon embriyolarından elde edilen gebelikler Y-spesifik DNA amplifikasyonu ile cinsiyetlendirilmiştir. Nature, 344(6268), 768-770.
Kriyoprezervasyon Tekniklerinin Optimizasyonu Dondurma ve çözme protokollerindeki gelişmeler, dondurulmuş embriyo ve yumurtaların hayatta kalma oranlarını önemli ölçüde artırarak daha esnek ve başarılı IVF döngülerine katkıda bulunmuştur. Rall, W. F., & Fahy, G. M. (1985). Fare embriyolarının vitrifikasyon yoluyla -196 derecede buzsuz dondurulması. Nature, 313(6003), 573-575.
Embriyo İzleme için Zaman Atlamalı Görüntülemenin Tanıtımı Embriyo kültüründe hızlandırılmış mikroskopinin benimsenmesi, klinisyenlerin kültür ortamını bozmadan embriyo gelişimini sürekli olarak izlemelerine olanak tanıyarak embriyo transferi için seçim kriterlerini iyileştirir. Meseguer, M., Herrero, J., Tejera, A., Hilligsøe, K. M., Ramsing, N. B., & Remohi, J. (2011). Embriyo implantasyonunun bir öngörücüsü olarak morfokinetiğin kullanımı. Human Reproduction, 26(10), 2658-2671.
Mitokondriyal Donasyon Tekniklerinin Kullanımı (2015) Bazen “üç ebeveynli IVF” olarak da adlandırılan bu teknik, mitokondriyal hastalıkları önlemek için bir donörden alınan mitokondriyal DNA’nın dahil edilmesini içerir. Craven, L., Tuppen, H. A., Greggains, G. D., Harbottle, S. J., Murphy, J. L., Cree, L. M., Murdoch, A. P., Chinnery, P. F., Taylor, R. W., Lightowlers, R. N., Herbert, M., & Turnbull, D. M. (2010). Mitokondriyal DNA hastalığının bulaşmasını önlemek için insan embriyolarında pronükleer transfer. Nature, 465(7294), 82-85.
İleri Okuma
Zegers-Hochschild, F., Adamson, G. D., de Mouzon, J., Ishihara, O., Mansour, R., Nygren, K., Sullivan, E., & Van der Poel, S. (2009). International Committee for Monitoring Assisted Reproductive Technology (ICMART) and the World Health Organization (WHO) revised glossary of ART terminology, 2009. Fertility and Sterility, 92(5), 1520-1524.
Van der Poel, S. (2012). Human Reproductive Technologies and the Law. Fertility and Sterility, 48(3), 392-396.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.