“Beş ya da altı yaşındaydım. Bir gece annemin küçük kardeşime kitap okurken bütün dikkatini ona vermiş olmasına çok fazla sinirlendiğimi hatırlıyorum. Sonunda sinirim patlak verdi ve bağırdım: Çok kıskanç bir çocuk ! 

Elbette ki, annem ve babam kıskanç olan kişinin kardeşim olmadığını oldukça iyi görmüşlerdi. Benim bu patlak veren açıklamam, insanların rahatsız oldukları ya da tedirgin oldukları durumlarla başa çıkmak için kullandığı sayısız bilinçsiz teknikten yalnızca birisiydi, oldukça bilindik bir savunma mekanizması.”

Savunma mekanizmaları ne kadar ilkel olduklarına göre değişkenlik gösterir. Psikolog John M. Grohol PsychCentral ‘de daha ilkel bir savunma mekanizmasının kişi için daha etkin olduğunu belirtiyor. Bunun yanı sıra daha ilkel savunma mekanizmaları genellikle kısa vadede çok daha etkindirler ve bu yüzden birçok insan özellikle de çocuklar tarafından oldukça sık başvurulan tekniklerden birisidir.

Ancak insanlar kendilerini korumak için sıklıkla savunma mekanizmalarına başvurduğunun çoğunlukla farkında olmazlar. Birçok savunma mekanizması çok etkin olmamasına karşın, bazıları oldukça yardımcı olabilir. Bu yazımızda bazı yaygın olarak başvurulan ilkel stratejilere ve bu stratejilerin daha etkin karşılıklarına değineceğiz.

Yansıtma

Yazının giriş kısmında alıntıladığımız hikâye bu savunma mekanizmasının bir örneğidir. Kişi, kendisindeki istenmedik duyguları başkasına etiketler. Bu mekanizma insanlara tehditin kendilerinden ziyade dış dünyadan geldiği görüşünü sağlar.

Reddetme

Muhtemelen en meşhur savunma mekanizması reddetmedir. Bu teknik, hoş olmayan doğruları reddetme davranışı şeklinde geliştirilir. Reddetme davranışı gösteren insanlar gerçekliği gözardı ederler. Bu insanlar sevilen bir kişinin ölümünü kabullenmeyi redderler ya da kendi hareketlerindeki sorumluluklarını kabullenmezler.

Eylemleme

İnsanlar eylemleme yaptıklarında, isteklerini ya da dürtülerini davranışa sebep olan duyguyu tam olarak anlamadan bir eylem şeklinde ifade ederler. Çocuklar sinir krizi anlarında böyle yaparlar, çünkü neye sinirlendiklerini ya da neyden yorulduklarını belirleyemez ve açıklayamazlar.

Hayal Kurmak

Bir çelişkiyi çözmek yerine bazı insanlar hayal gücüne gömülmeyi tercih edebilirler. Hayaller alemine dalmak insanların rahatlamasına yardımcı olabilirken, sahip olunan sorunlara dair bir şey yapmak yerine hayallare dalmak çoğu zaman sorun oluşturur. Örneğin; sınav stresi duyan bir öğrencinin sınava çalışmak yerine hiçbir şey yapmadan A aldığını hayal etmesi gibi.

Yeniden Oluşturma

İstenmeyen hisleri diğer insanlar üzerine atmak yerine, bu savunma mekanizması bu hisleri karşıtına çevirmeyi dener. Bazı insanlar diğerlerine gerçek hislerini göstermek yerine ekstra hoş görünmek için yeniden oluşturma tekniğini denerler.

Yer Değiştirme

Bu durum; insanlar, sinirlendikleri birisine ya da bir şeye dair garezlerini çıkaramadıklarında ortaya çıkar. Böylece insanlar kızgınlıklarını başka bir hedefe yöneltirler

Telâfi Etme

Bu durum yaralayıcı sözler ve eylemleri toparlama çabasında ortaya çıkar. İnsanlar, yanlış davrandıkları bir kişiye karşı kibar davranışlar ve hoş mimikler sergileyerek, sebep oldukları zararı ve suçluluğu telafi etmeye çalışırlar.

Hüsnükuruntu

Bazı insanlar gerçekliğin çarpıcı yüzüyle karşılaştıklarında, muhtemel olan durumdan ziyade daha hoş bir durum beklentisine girerler ve kararlarını bu yönde verirler. Geceleri bir dizi izliyorken, yatma saati geldiğinde bir sonraki bölümü de açıp “sadece birkaç dakika izleyeceğim” telkinini kendine yapan insanlar bu durumun ne olduğunu iyi bilirler.

Yüceleştirme (Süblimasyon)

İnsanlar bilinçaltındaki istenemeyen güdülerini daha üretken aktivitelere harcayarak iyiye yönlendirmeye çalışırlar. Yüceleştirme, bir yetişkin savunma mekanizması olarak görülür ve insanların kendilerini ve çevresindekileri sabote etmeden kendi kaygıları ile barış yapabilmelerine yardımcı olur.

Dengeleme

Bu stratejide, insanlar zayıf kaldıkları bir alanda daha güçlü yanlarını göstererek bir denge kurmaya çalışırlar. “Küçük dozlarda” dengeleme davranışı sağlıklı bir yaklaşım olabilir. Örneğin; ilk yüzme dersinde oldukça kötü bir performans sergileyen bir kadın iyi bir sürücü olduğunu anımsayarak kendisini motive edebilir.

Girişkenlik

Girişkenlik, saygılı, güçlü ve anlaşılır bir iletişim biçimidir. Bu teknikte usta olan bir kişi ezik bir kişi olmadan iyi bir dinleyici olabilir ve kendi fikir, görüş ve ihtiyaçlarını başkalarını ezmeden dile getirebilir.

Kaynak:

• Bilimfili,
• Kate B. “Childish Defense Mechanisms and Their Mature Counterparts,” https://www.braindecoder.com/childish-defense-mechanisms-and-their-mature-counterparts-1374897300.html