Üst sırt ve boynu kaplayan büyük kas için kullanılan “trapezius” kelimesinin kökeni Modern Latince’ye dayanmaktadır. İlk olarak 1704 civarında kaydedilmiştir ve “trapez biçimli kas” anlamına gelen “trapezius musculus ”tan türetilmiştir. Bu isim, kasın dört kenarlı bir geometrik şekil olan trapezium’a (veya Amerikan İngilizcesinde trapezoid) benzerliğinden gelmektedir.
Terimin kökeni Antik Yunancaya dayanmaktadır ve muhtemelen “masa” anlamına gelen “τράπεζα” ( ) kelimesinden gelmektedir. Yunancada “trapeza”, “dört” anlamına gelen “tra-” ile “ayak” veya “kenar” anlamına gelen “peza ”yı birleştirerek dört ayaklı bir masaya atıfta bulunuyordu. Bu geometrik şekil daha sonra kasın elmas benzeri formunu tanımlamak için kullanılmıştır.
Trapezius’un çoğul biçimleri “trapezii” veya “trapeziuses ”tir. İlgili terimler arasında 1660’lardan beri kullanılmakta olan “trapezius’a ait veya trapezius ile ilgili” anlamına gelen “trapezial” terimi de bulunmaktadır.
Trapezius (Latince: Musculus trapezius), sıklıkla “tuzaklar” olarak anılır, üst sırt ve boynun geniş, yüzeysel bir kasıdır. Adı, vücudun her iki tarafından toplu olarak bakıldığında kabaca trapez şeklinden kaynaklansa da, kafatasından orta sırta ve yanal olarak omuz kuşağına kadar uzanan büyük, düz, üçgen bir kas olarak daha doğru bir şekilde tanımlanır.
Anatomi ve Yapı
- Köken:
- Üstte: Dış oksipital çıkıntı, ense bağı ve servikal ve torasik omurların dikenli çıkıntıları (C1–T12).
- Yanda: Skapulanın omurgasına, akromiyon ve klavikulanın lateral üçte birine bağlanır.
- Bölümler:
- Üst lifler: Skapula’yı yükseltir (örneğin omuz silkme) ve boyun ekstansiyonuna/lateral fleksiyona yardımcı olur.
- Orta lifler: Skapula’yı geri çeker (omuzları geriye doğru çeker).
- Alt lifler: Skapula’yı aşağı indirir (omuzları aşağı çeker) ve glenoid boşluğunun yukarı doğru dönmesine yardımcı olur.
İşlev
Trapezius şunlarda kritik bir rol oynar:
- Omuz hareketi: Skapula’nın yükseltilmesi, geri çekilmesi, aşağı indirilmesi ve döndürülmesi.
- Duruş desteği: Kol hareketleri sırasında omuz kuşağını sabitlemek ve dik duruşu korumak.
- Boyun hareketliliği: Baş eğme, ekstansiyon ve döndürmeye yardımcı olur.
Sinir beslenimi
Öncelikle motor fonksiyon için aksesuar sinir (CN XI) tarafından sinirlendirilir ve servikal spinal sinirlerden (C3–C4) gelen duyusal katkılarla desteklenir.
Klinik Önemi
- Trapezius gerginliği: Aşırı kullanım (örneğin ağır kaldırma) veya kötü duruş ağrıya, sertliğe veya tetik noktalara (“düğümler”) yol açabilir.
- Yansıyan ağrı: Üst trapeziustaki gerginlik genellikle boyuna, şakaklara veya çeneye yayılır.
- Zayıflık: Aksesuar sinire verilen hasar (örneğin ameliyat, travma) kürek kemiğinin kanatlanmasına veya omuzun düşmesine neden olabilir.
Fonksiyonel Önemi
- Atletizm: Halter, yüzme ve kürek çekme gibi sporlardaki hareketler için hayati önem taşır.
- Günlük aktiviteler: Yük taşımak, başın üstüne uzanmak ve masa başı işlerde ergonomik hizalamayı korumak için gereklidir.
İlgili Kaslar
levator scapulae, rhomboids ve serratus anterior ile sinerjik olarak çalışarak skapular hareketi ve stabiliteyi koordine eder.
Keşif
Boyundan üst sırta kadar uzanan büyük, yüzeysel bir kas olan trapezius kası, omuz hareketinde ve duruşta önemli bir rol oynar. Tarihsel keşfini anlamak, özellikle sistematik insan diseksiyonlarının daha önceki hayvan temelli açıklamaların yerini almaya başladığı Rönesans döneminde anatomik bilginin evrimini izlemeyi gerektirir. Bu not, trapezius’un tanımlanmasıyla ilişkili zaman çizelgesini, temel figürleri ve kilometre taşlarını inceler ve Andreas Vesalius’un katkılarına ve anatomik bilimin daha geniş bağlamına odaklanır.
Tarihsel Arka Plan
16. yüzyıldan önceki anatomi, açıklamaları insan diseksiyonlarına değil hayvan diseksiyonlarına dayanan bir Yunan hekimi olan Galen’in (MS 2. yüzyıl) çalışmalarından büyük ölçüde etkilenmiştir. Bu, insan ve hayvan anatomisinin önemli ölçüde farklı olması nedeniyle yanlışlıklara yol açmıştır. Sanat, bilim ve baskıdaki ilerlemelerle işaretlenen Rönesans, insan diseksiyonları yoluyla daha doğru anatomik çalışmaları kolaylaştırmıştır. 1514’te Brüksel’de doğan Andreas Vesalius, bu dönemde önemli bir figür olarak ortaya çıkmış ve Galen’in öğretilerine doğrudan gözlem yoluyla meydan okumuştur.
Vesalius’un 29 yaşındayken yayınladığı “De humani corporis fabrica” (1543), 200’den fazla tahta baskı illüstrasyonu içeren yedi kitaptan oluşan çığır açıcı bir metindir. Padua Üniversitesi’ndeki diseksiyonlarına dayanarak kaslar, organlar ve kemikler dahil olmak üzere insan vücudunun yapısının ayrıntılı bir incelemesini sağlamıştır. Bu çalışma genellikle modern anatominin temellerini atmakla anılır ve trapezius’un önemli bir yüzeysel sırt kası olarak önemi göz önüne alındığında, Vesalius’un bunu tanımlamış olması oldukça olasıdır.
Belirli Keşif Arama
“Trapezius kasının keşfinin tarihi” için yapılan ilk aramalar, tarihe değil anatomi ve işleve odaklanan sonuçlar verdi. Aramayı “trapezius kasının ilk anatomik tanımı” ve “Vesalius’un çalışmasındaki trapezius kası” olarak daraltmak da belirli tarihsel tarihler olmaksızın anatomik ayrıntılar döndürdü. Ancak, trapezoid şekli nedeniyle Yunanca “trapeza” (masa) kelimesinden türetilen “trapezius” kelimesinin etimolojisi, Vesalius’un dönemine uygun olarak Rönesans döneminde isimlendirme kurallarının geliştiğini düşündürmektedir.
Andreas Vesalius | De humani corporis fabrica (İnsan Vücudunun Yapısı Üzerine) | Metropolitan Sanat Müzesi, 200’den fazla illüstrasyonla kapsamlı niteliğini vurguladı, ancak trapezius’tan açıkça bahsetmedi.
İleri Okuma
- Vesalius, A. (1543). De Humani Corporis Fabrica Libri Septem. Johannes Oporinus.
- Fallopius, G. (1561). Observationes Anatomicae. Lucae Antoniu Junta.
- Willis, T. (1664). Cerebri Anatome: Cui Accessit Nervorum Descriptio et Usus. J. Martyn & J. Allestry.
- Winslow, J.-B. (1732). Exposition anatomique de la structure du corps humain. Paris: Guillaume Cavelier.
- Albinus, B. S. (1747). Tabulae sceleti et musculorum corporis humani. Leiden: Johannes & Hermann Verbeek.
- Meckel, J. F. (1815). Handbuch der menschlichen Anatomie (Bd. 1-4). Leipzig: Reclam.
- Henle, J. (1856). Handbuch der systematischen Anatomie des Menschen: Muskellehre. Vieweg & Sohn.
- Testut, L. (1887). Traité d’anatomie humaine (Bd. 1-2). Paris: Gaston Doin.
- Gray, H. (1918). Anatomy of the Human Body. Lea & Febiger.
- Warwick, R., & Williams, P. L. (1973). Gray’s Anatomy (35. Aufl.). Longman.
- Standring, S. (2008). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (40. Aufl.). Churchill Livingstone.