Tam kan sayımı (TKS)

Tam Kan Sayımı (CBC)**, genel sağlığı değerlendirmek ve çok çeşitli bozuklukları tespit etmek için kullanılan kritik bir tanı aracıdır. Test, *Kırmızı Kan Hücreleri (RBC’ler)*, *Beyaz Kan Hücreleri (WBC’ler)* ve Plateletler (PLT’ler) dahil olmak üzere kanın farklı bileşenlerini ölçer. Her bir hücre tipi vücut sağlığının korunmasında önemli bir rol oynar:

• Kırmızı Kan Hücreleri (RBC’ler)**: RBC’ler oksijeni akciğerlerden vücudun geri kalanına taşır ve karbondioksiti nefes vermek için akciğerlere geri taşır. Düşük RBC seviyeleri, vücudun yeterli oksijen alamadığı, yorgunluk, halsizlik ve diğer semptomlarla sonuçlanan *anemi* gibi durumlara yol açabilir.
• Beyaz Kan Hücreleri (WBC’ler)**: Bu hücreler *bağışıklık sisteminin* ayrılmaz bir parçasıdır ve enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olur. Yüksek veya düşük WBC sayıları bir enfeksiyona, otoimmün bozukluklara veya lösemiye işaret edebilir.
• Plateletler (PLT’ler)**: Trombositler *kan pıhtılaşmasından* sorumludur. Anormal trombosit sayıları trombositopeni (düşük trombosit sayısı, aşırı kanamaya neden olabilir) veya trombositoz (yüksek trombosit sayısı, pıhtı oluşumu riskini artırır) gibi pıhtılaşma bozukluklarına yol açabilir.

CBC, doktorların çeşitli tıbbi durumları teşhis etmesine, tedavilerin etkinliğini izlemesine (enfeksiyonlar veya kan bozuklukları gibi) ve hastanın genel sağlığını değerlendirmesine yardımcı olur. Örneğin, bir hastalığın iyileşmesini veya kemoterapi gibi bir hastalık tedavisinin etkisini izlemeye yardımcı olabilir.

CBC** tipik olarak kan örneğini hızla işleyen bir otomatik hematoloji analizörü kullanılarak gerçekleştirilir. Bu analizör kan hücrelerini ölçer ve sayar, aşağıdaki verileri sağlar:

• Kırmızı Kan Hücresi Sayısı (RBC)**: Kandaki RBC sayısı.
• Beyaz Kan Hücresi Sayısı (WBC)**: Farklı enfeksiyon türlerinde veya bağışıklık sistemi bozukluklarında değişebilen WBC sayısı.
• Trombosit Sayısı (PLT)**: Pıhtılaşma için önemli olan trombositlerin sayısı.
• Hemoglobin (Hgb)**: Kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijen taşıyan protein.
• Hematokrit (Hct)**: Kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmine oranı.
• Kırmızı Kan Hücresi İndeksleri**: Bunlar şunları içerir:
• Ortalama Korpusküler Hacim (MCV)**: Eritrositlerin ortalama büyüklüğü.
• Ortalama Korpusküler Hemoglobin (MCH)**: Bir kırmızı kan hücresindeki ortalama hemoglobin miktarı.
• Ortalama Korpusküler Hemoglobin Konsantrasyonu (MCHC)**: Belirli bir kırmızı hücre hacmindeki ortalama hemoglobin konsantrasyonu.

Tüm bu ölçümler çeşitli durumların teşhis edilmesine, tedavi etkinliğinin değerlendirilmesine ve genel sağlığın değerlendirilmesine yardımcı olur.

CBC, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tıbbi durumların tespit edilmesine yardımcı olabilir:

• Anemi**: Düşük RBC sayısı veya düşük hemoglobin seviyeleri, *demir eksikliği*, kan kaybı veya kronik hastalıklardan kaynaklanabilecek anemiye işaret eder.
• Enfeksiyonlar**: Yüksek WBC sayısı devam eden bir *enfeksiyona* (bakteriyel, viral veya parazitik) işaret edebilir. Örneğin, yüksek nötrofiller bakteriyel bir enfeksiyona işaret edebilirken, yüksek lenfositler viral bir enfeksiyona işaret edebilir.
• Lösemi**: Anormal derecede yüksek WBC sayıları, kemik iliğinde beyaz kan hücresi üretimini etkileyen bir tür kan kanseri olan *lösemiye* işaret edebilir.
• Kan Pıhtılaşma Bozuklukları**: Anormal trombosit sayıları pıhtılaşma bozukluklarına işaret edebilir. *Trombositopeni* (düşük trombosit sayısı) otoimmün hastalıklar, şiddetli enfeksiyonlar veya kemoterapi gibi durumlardan kaynaklanabilir. Trombositoz (yüksek trombosit sayısı) inflamatuar hastalıklar, kemik iliği bozuklukları veya kanser durumlarında ortaya çıkabilir.
• Beslenme Eksiklikleri**: RBC boyutu ve hemoglobin seviyelerindeki anormallikler, kırmızı kan hücresi üretimi ve işlevi için gerekli olan *demir*, *B12 vitamini* veya folik asit gibi temel besin maddelerindeki eksikliklere işaret edebilir.

CBC değerleri için normal aralık yaş, cinsiyet ve testi yapan laboratuvar gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Aşağıda yetişkinler için genel referans aralıkları verilmiştir:

• Hemoglobin**:
• Erkek (15+ yaş): 13,0 ila 17,0 g/dL
• Kadın (15+ yaş): 11,5 ila 15,5 g/dL
• Beyaz Kan Hücresi Sayısı (WBC)**: 4.000 ila 11.000 hücre/mcL
• Platelet Sayısı (PLT): 150.000 ila 450.000 hücre/mcL

Referans aralıklarının laboratuvarlar arasında biraz farklılık gösterebileceğini unutmamak önemlidir. Sağlık hizmeti sağlayıcısı, sonuçları hastanın genel sağlık durumu ve yaşadığı semptomlar bağlamında yorumlamalıdır.

**Kan Sayımı Aç Karnına Yapılır mı?

Çoğu durumda CBC açlık veya özel bir hazırlık gerektirmez. Bununla birlikte, CBC kan şekeri veya kolesterol ölçümlerini içeren bir test panelinin parçasıysa, açlık gerekebilir. Doktorun açlık veya diğer hazırlıklarla ilgili özel talimatlarına uymak önemlidir.

1665: William Harvey tarafından Kan Dolaşımının Keşfi

• William Harvey’in kan dolaşımını keşfetmesi, kanın insan fizyolojisindeki öneminin anlaşılması için temel oluşturmuştur.

1842: Hemositometrenin Geliştirilmesi

• Karl von Vierordt** kan hücrelerinin elle sayılmasına olanak tanıyan bir cihaz olan hemositometreyi icat ederek kan hücrelerinin nicelleştirilmesine yönelik ilk adımı attı.

1891: Coulter Prensibinin İcadı

• Wallace H. Coulter**, kan hücrelerini saymak ve boyutlandırmak için elektrik empedansı kullanan ve kan hücresi sayma işlemini otomatikleştiren bir alet olan *Coulter Counter*’ı geliştirdi.

1920’lar: Hemoglobin Ölçüm Standardizasyonu

• Kandaki hemoglobin seviyelerini ölçme teknikleri standartlaştırılarak hastaların oksijen taşıma kapasitelerinin daha doğru bir şekilde değerlendirilmesine olanak sağlanmıştır.

1950’lar: Kan Hücresi Sayımının Otomasyonu

• Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerin sayımını otomatikleştirerek daha hızlı ve daha güvenilir CBC’ler sağlayan ilk otomatik kan hücresi sayıcıları tanıtıldı.

1960’lar: Kırmızı Kan Hücresi İndekslerinin İyileştirilmesi

• Ortalama korpusküler hacim (MCV)**, *ortalama korpusküler hemoglobin (MCH)* ve ortalama korpusküler hemoglobin konsantrasyonu (MCHC) gibi kırmızı kan hücresi indekslerinin anlaşılmasındaki gelişmeler, CBC’nin tanısal yeteneklerini geliştirmiştir.

1980’ler: Yüksek Hassasiyetli Hematoloji Analizörleri

• Yüksek hassasiyetli hematoloji analizörlerinin geliştirilmesi, farklı beyaz kan hücresi (lökosit) türlerini ölçme ve ayırt etme yeteneğini geliştirerek lösemi ve enfeksiyon gibi durumlar için teşhis doğruluğunu artırdı.

1990’lar: CBC Analizörlerinde İşaretleme Sistemlerinin Tanıtımı

• Modern hematoloji analizörleri, laboratuvar uzmanları tarafından daha detaylı incelenmek üzere kan örneklerindeki anormal hücre şekilleri, boyutları veya sayıları gibi anormallikleri tespit etmek için flagging sistemleri içermeye başlamıştır.

2000’ler: Kapsamlı Kan Profili Oluşturma

• Analizör teknolojisindeki gelişmeler, hücre morfolojisi ve anormallikleri hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan cihazların yanı sıra klinik karar verme için gerçek zamanlı veri entegrasyonu ile daha kapsamlı kan profili oluşturmayı** mümkün kılmıştır.

Sunum: Moleküler Teşhis ile Entegrasyon

• Modern CBC analizörleri** artık sıklıkla moleküler tanı araçlarıyla entegre edilerek genetik kan bozuklukları, enfeksiyonlar ve kanserler için daha hassas tanılar sunmaktadır.

Bu kilometre taşları, CBC’nin basit bir manuel hücre sayımından modern tıpta son derece otomatik ve temel bir tanı aracına evrimini vurgulamaktadır.

1. Thomas, C., & Thomas, L. (2002). “Biochemical markers and hematologic indices in the diagnosis of blood disorders.” Clinical Chemistry and Laboratory Medicine, 40(2), 129-137.
2. Dacie, J. V., & Lewis, S. M. (2011). Practical Haematology (11th ed.). Churchill Livingstone.
3. Keeney, M., Chin-Yee, I., Weir, K., Popovsky, M. A., & Keegan, A. (2012). “Diagnostic utility of the CBC.” American Journal of Clinical Pathology, 137(1), 151-155.
4. Chernecky, C. C., & Berger, B. J. (2013). Laboratory Tests and Diagnostic Procedures (6th ed.). Elsevier.
5. Rodak, B. F., Fritsma, G. A., & Doig, K. (2016). Hematology: Clinical Principles and Applications (5th ed.). Elsevier.
6. Hoffbrand, A. V., & Moss, P. A. H. (2019). Essential Haematology (8th ed.). Wiley-Blackwell.
7. McKenzie, S. B. (2019). Clinical Laboratory Hematology (4th ed.). Pearson Education.