Yunanca “gerilim” anlamına gelen “tetanus” kelimesinden türetilen tetanoz, “germek” anlamına gelen “teinein” kelimesinden türemiştir. Anaerobik bakteri Clostridium tetani’nin neden olduğu genellikle ölümcül bir bulaşıcı hastalıktır. Bu bakteri, aşırı kas kasılmalarına ve spazmlara yol açan güçlü bir nörotoksin üretir.
Epidemiyoloji
Tetanos, yaygın aşılama programları nedeniyle sanayileşmiş ülkelerde son derece nadir görülmektedir. Bununla birlikte, steril olmayan sünnet ve göbek kordonu yaralarına kontamine maddelerin uygulanması gibi bazı kültürel uygulamaların yaygın olduğu gelişmekte olan ülkelerde yaygın olmaya devam etmektedir.
- Sanayileşmiş Ülkeler: Etkili aşılama programları sayesinde tetanos çok nadir görülmektedir.
- Gelişmekte Olan Ülkeler: Steril olmayan sünnet ve göbek kordonu yaralarına kontamine maddelerin uygulanması gibi kültürel uygulamalar nedeniyle daha yüksek insidans oranları devam etmektedir.
Klinik Özellikler:
Semptomlar: Genellikle çenede başlayan (lockjaw) ve diğer kaslara ilerleyen kas krampları ve aşırı kasılmalar.
Komplikasyonlar: Hızlı tedavi edilmezse tetanoz, solunum yetmezliği ve ölüm dahil olmak üzere ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Teşhis
Laboratuvar Teşhisi:
Kanda Toksin Kanıtı: Teşhis, şüpheli bir tetanoz hastasından alınan kanın antibiyotik korumalı ve korumasız farelere enjekte edilmesini içerebilir. Tetanoz toksininin varlığı korunmasız farelerde semptomlara neden olacaktır.
Kültür: Clostridium tetani’nin bir yaradan kültürlenmesi, bakterinin titiz büyüme gereksinimleri nedeniyle nadiren başarılıdır.
Tedavi ve Profilaksi
Acil Önlemler:
Debridman: Daha fazla enfeksiyonu önlemek için nekrotik dokunun cerrahi olarak çıkarılması.
İnsan Hiperimmün Serumu: Dolaşımdaki toksini nötralize ederek pasif bağışıklık sağlar.
İlaçlar:
- Sedasyon ve Kas Gevşeticiler: Kas spazmlarını yönetmek için.
- Antibiyotikler: Bakteriyel çoğalmayı kontrol etmek için penisilin veya tetrasiklin.
Aşılama:
Toksoid Aşılar: Aktif bağışıklama için uygulanır. İlk doz tipik olarak 2 aylıkken verilir ve ardından düzenli takviye aşıları yapılır.
Tarihsel Bağlam
19. yüzyılın sonlarında BMJ’de yayınlanan bir raporda, hipodermik enjeksiyonu takiben görülen bir tetanos vakası vurgulanmıştır. Başlangıçta sinir hasarına bağlanan tetanozun daha sonra kronik bir diş enfeksiyonundan veya kontamine iğne kullanımından kaynaklandığı anlaşılmıştır.
1890: Arthur Nicolaier’in tetanoz enfeksiyonunun kaynağı olarak toprak kontaminasyonunu tanımlaması ve Clostridium tetani tarafından üretilen nörotoksinin tanınması, hastalığın anlaşılmasında çok önemli bir rol oynamıştır.
Tetanos aşısı
Tetanoz aşısı, tetanoza karşı aktif bağışıklama için kullanılan bir aşıdır. Tetanoz toksoidi olarak adlandırılan kimyasal yöntemlerle inaktive edilmiş bir tetanoz toksinidir. Bakteriyel toksini bağlayan ve nötralize eden antikorların oluşmasına yol açar. Aşı genellikle kas içine enjekte edilir. En yaygın olası yan etkiler arasında enjeksiyon bölgesinde reaksiyonlar ve grip benzeri semptomlar yer alır.
Aşı Gelişimi ve Mekanizması
Yapısı ve Özellikleri:
Tetanos toksoidi, tetanos toksininin genellikle formaldehit kullanılarak inaktive edilmesiyle oluşturulur. Alüminyum tuzları bağışıklık tepkisini arttırmak için adjuvan olarak eklenir.
Etki Mekanizması:
Aşı, bakterinin kendisini hedef almak yerine tetanoz toksinini nötralize eden antikorların üretimini uyararak çalışır. Bu, onu bir toksoid aşı olarak ayırır.
Endikasyonlar ve Uygulama:
Aşı tetanoza karşı aktif bağışıklama için endikedir ve tipik olarak yaşa ve bağışıklama programlarına göre kas içine uygulanır. Bağışıklığı korumak için rapel dozlar gereklidir.
Kontrendikasyonlar ve Yan Etkiler:
Kontrendikasyonlar arasında aşı bileşenlerine karşı aşırı duyarlılık, akut ateşli hastalık ve trombositopeni veya nörolojik sorunlar gibi önceki aşılardan kaynaklanan komplikasyonlar yer alır. Yaygın yan etkiler enjeksiyon bölgesi reaksiyonlarını içerir.
İleri Okuma
- Nicolaier, A. (1895). “Research on tetanus toxin.” Medical Journal.
- BMJ. (1889). “Death from tetanus caused by hypodermic injection.” British Medical Journal.
- World Health Organization (WHO). (2019). “Tetanus.” WHO.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2020). “Tetanus.” CDC.
- Mayo Clinic. (2021). “Tetanus – Symptoms and causes.” Mayo Clinic.
