Trakeobronşit terimi, iki anatomik bileşeni tıbbi bir ek ile birleştirir:
- Trakeo-: Latince trakea (nefes borusu) kelimesinden türemiştir ve Yunanca τραχεῖα (tracheia, “pürüzlü”) kelimesinden türemiştir ve trakenin dokusuna atıfta bulunur.
- Bronşit: Yunanca βρόγχος (brónkhos, “nefes borusu”) + -itis (iltihap eki) kelimesinden türemiştir.
Bu bileşik terim, anatomik kapsamını yansıtarak hem trakeanın hem de bronşların iltihaplanmasını ifade eder. Yapı, Yunanca ve Latince kökleri birleştiren standart tıbbi terminoloji kalıplarını takip eder[8].
Tanım
Trakeobronşit, hem trakeayı (nefes borusu) hem de bronşları (akciğerlere giden hava yolları) etkileyen bir iltihaplı durumdur. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarının bir komplikasyonu olarak ortaya çıkar.
Nedenler
- Birincil neden: Genellikle nazofarenksten inen bir viral enfeksiyon olarak başlar (örn. soğuk algınlığı virüsleri, grip).
- İkincil bakteriyel enfeksiyon: Daha sonra gelişebilir, genellikle Streptococcus pneumoniae veya Haemophilus influenzae gibi bakteriler nedeniyle, özellikle semptomlar kötüleşirse veya devam ederse.
- Tahriş edici maddeler: Fiziksel/kimyasal tahriş edici maddelere (örn. duman, kirlilik, toz, zehirli gazlar) maruz kalmak iltihabı tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir.
Belirtiler
- Kalıcı öksürük (başlangıçta kuru, daha sonra balgamla birlikte üretken).
- Balgam üretimi: Bakteriyel enfeksiyon oluşursa koyu, sarı-yeşil veya kötü kokulu olabilir.
- Düşük dereceli ateş (bakteriyel vakalarda daha yaygındır).
- Yorgunluk ve halsizlik (genel refahta azalma).
- Hafif göğüs rahatsızlığı veya boğaz ağrısı.
Terapi
Semptomatik rahatlama:
- Sulandırma: Balgamı inceltmek için yeterli sıvı.
- Öksürük yönetimi: Üretken öksürükler için balgam söktürücüler (örn. guaifenesin); kuru, tahriş edici öksürükler için baskılayıcılar (örn. dekstrometorfan).
- Ateş/ağrı kontrolü: Asetaminofen veya NSAID’ler (örn. ibuprofen).
- Nemlendirme: Tahriş olmuş hava yollarını yatıştırmak için nemli hava.
Antibiyotikler:
- Kalıcı ateş, kötüleşen semptomlar veya pürülan (kalın, renksiz) balgam ile gösterilen bakteriyel süperenfeksiyon için ayrılmıştır.
- Yaygın seçenekler: Amoksisilin, doksisiklin veya makrolidler (örn. azitromisin) hastanın geçmişine ve yerel yönergelere göre.
Tahriş edici maddelerden kaçının: Duman, kimyasallar veya soğuk havaya maruziyeti azaltın.
Notlar
- Viral vakalar destekleyici bakımla 1-2 hafta içinde düzelir.
- Antibiyotikler viral enfeksiyonlar için etkisizdir ve yalnızca bakteriyel tutulum doğrulanırsa kullanılmalıdır.
- Semptomlar 10 günden fazla sürerse, kötüleşirse veya yüksek ateş, nefes alma zorluğu veya balgamda kan varsa tıbbi yardım alın.
Keşif
Trakea ve bronşların iltihabı olan trakeobronşit, solunum yolu hastalıklarına ilişkin tıbbi anlayışla birlikte tanınması evrimleştiğinden, tek bir “keşif” anından yoksundur. Hipokrat (MÖ 460-370) gibi eski hekimler, bronşite benzeyen semptomları, öksürük ve mukus üretimini belirterek, ancak belirli bir terminoloji olmadan tanımladılar. “Bronşit” terimi, onu diğer solunum yolu rahatsızlıklarından ayıran Charles Badham’a (1813) atfedilen 19. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Laennec’in stetoskopu icat etmesi (1816), hekimlerin karakteristik akciğer seslerini duymasını sağlayarak tanıya yardımcı oldu.
Trakeobronşit, patoloji ve mikrobiyolojideki ilerlemelerle belirginlik kazandı. 19. yüzyılın sonlarına doğru, otopsi ve mikroskopi, iltihabı enfeksiyonlarla ilişkilendirdi ve Streptococcus gibi bakteriler ve daha sonra virüsler neden olarak tanımlandı. 20. yüzyıl, özellikle grip salgınları (örneğin 1918) ile viral trakeobronşiti vurgulayarak anlayışı geliştirdi. Bronkoskopi (19. yüzyılın sonlarında Killian tarafından geliştirildi) ve görüntüleme gibi modern teşhisler, çalışmasını sağlamlaştırdı.
İleri Okuma
- Laënnec, R.T.H. (1819). De l’auscultation médiate ou traité du diagnostic des maladies des poumons et du cœur. Brosson & Chaudé, Paris.
- Cheyne, J. (1832). A Case of Tracheitis with Remarkable Symptoms. Dublin Hospital Reports, 3, 180–185.
- Flint, A. (1866). Chronic Bronchitis: Its Pathology, Symptoms, Diagnosis, and Treatment. American Journal of the Medical Sciences, 51(101), 1–15.
- Osler, W. (1892). The Principles and Practice of Medicine: Designed for the Use of Practitioners and Students of Medicine. D. Appleton and Company.
- Rackemann, F.M. (1921). The Differentiation between Bronchitis and Bronchial Asthma. Archives of Internal Medicine, 28(6), 871–883.
- Jordan, W.S., & Badger, G.F. (1956). A Study of Illness in a Group of Cleveland Families: XVII. The Occurrence of Respiratory Illnesses. American Journal of Hygiene, 63(2), 67–82.
- Gwaltney, J.M., Hendley, J.O., Simon, G., & Jordan, W.S. (1967). Rhinovirus Infections in an Industrial Population: I. The Occurrence of Illness. New England Journal of Medicine, 275(23), 1261–1268.
- Simoons-Smit, A.M., MacLaren, D.M., & Verbrugh, H.A. (1985). Haemophilus influenzae in Tracheobronchitis: Virulence Factors and Host Response. Journal of Medical Microbiology, 20(3), 321–329.
- Almirall, J., Bolíbar, I., Serra-Prat, M., Roig, J., Hospital, I., Carandell, E., … & Torres, A. (2001). New Evidence of Risk Factors for Community-Acquired Pneumonia: A Population-Based Study. European Respiratory Journal, 18(6), 1040–1046.
- Wenzel, R.P., & Fowler, A.A. (2006). Clinical Practice: Acute Bronchitis. New England Journal of Medicine, 355(20), 2125–2130.
- Smith, S.M., Fahey, T., Smucny, J., & Becker, L.A. (2017). Antibiotics for Acute Bronchitis. Cochrane Database of Systematic Reviews, 6, CD000245.
