- Urso, Latince “ayı” anlamına gelen ursus kelimesinden gelen bir ön ektir.
- Deoksi ise “oksijensiz” anlamına gelmektedir.
- Kolik asit, karaciğer tarafından üretilen bir safra asidi türüdür.
Ursodeoksikolik asit (UDCA), ursodiol olarak da bilinir, insan vücudu tarafından daha küçük miktarlarda üretilen doğal olarak oluşan bir safra asididir. Bazı karaciğer hastalıklarını tedavi etmek için terapötik olarak kullanılır ve özellikle karaciğerin çok fazla safra asidi ürettiği veya safra akışının engellendiği durumlarda faydalıdır.
Kullanım Alanları:
UDCA’nın başlıca kullanım alanları primer biliyer kolanjit (eskiden primer biliyer siroz olarak bilinirdi) tedavisi ve küçük ila orta büyüklükteki kolesterol safra taşlarının eritilmesidir. Ayrıca safra reflüsü gastritini yönetmek için ve sklerozan kolanjit gibi bazı karaciğer hastalıklarında da kullanılabilir.
Farmakodinamik:
UDCA birkaç mekanizma ile çalışır. Karaciğerdeki toksik safra asitlerini, karaciğer hücrelerini koruyan daha az toksik asitlerle değiştirir. Primer biliyer kolanjit gibi durumlarda vücudun kolesterol üretimini azaltır ve bağırsaklarda kolesterol emilimini engeller. Bu, kolesterol açısından zengin safra taşlarının yavaşça çözülmesine yardımcı olur.
Ayrıca safra salgılanmasını teşvik ederek ince bağırsakta yağların ve yağda çözünen vitaminlerin sindirimine ve emilimine yardımcı olur.
Farmakokinetik:
Oral uygulamadan sonra, UDCA ince bağırsakta emilir ve hepatik ekstraksiyona uğrar. Karaciğere ulaştığında, glisin veya taurin ile konjuge edilir, daha sonra safraya salgılanır. Enterohepatik dolaşıma girer, burada kolesterol sentezini baskılar ve toksik olan safra asitlerinin fraksiyonunu azaltır.
Ursodeoksikolik asidin yarı ömrü değişkendir, vücutta geri dönüşüme uğradığı için tipik olarak yaklaşık 3,5 ila 5,8 gündür.
UDCA’nın yaygın yan etkileri şunları içerebilir:
- İshal
- Karın ağrısı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Sırt ağrısı
- Deri döküntüsü
- Saç dökülmesi
Nadir durumlarda, aşağıdakiler de dahil olmak üzere daha ciddi yan etkiler ortaya çıkabilir:
- Şiddetli karın veya mide ağrısı
- Siyah, katranlı dışkı
- İdrarda veya dışkıda kan
- Muhtemelen sol kola, boyuna veya omuza doğru ilerleyen göğüs ağrısı
- Üşüme
- Ateş
Tarih:
Ursodeoksikolik asidin geçmişi antik çağlara kadar uzanmaktadır. İlk olarak geleneksel Çin tıbbında karaciğer hastalığını tedavi etmek için kullanılmıştır. 1960’larda ursodeoksikolik asit ilk olarak ayıların safrasından izole edilmiştir. Daha sonra potansiyel terapötik kullanımları için incelenmiş ve sonunda 1980’lerde tıbbi kullanım için onaylanmıştır.
UDCA ikincil bir safra asididir, yani karaciğer tarafından birincil safra asitlerinden üretilir. Birincil safra asitleri karaciğer tarafından üretilir ve daha sonra safra kesesinde depolanır. Yemek yendiğinde, safra kesesi birincil safra asitlerini ince bağırsağa salar ve burada yağların sindirilmesine yardımcı olur. UDCA, yağların sindirilmesinde birincil safra asitleri kadar etkili değildir, ancak karaciğer üzerinde başka yararlı etkileri vardır.
UDCA, safra taşı, primer biliyer kolanjit ve alkolik olmayan steatohepatit (NASH) dahil olmak üzere çeşitli karaciğer rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca yüksek risk altında olan kişilerde safra taşı oluşumunu önlemek için de kullanılır.
UDCA genellikle iyi tolere edilir, ancak ishal, bulantı ve kusma gibi bazı yan etkilere neden olabilir. Özellikle başka tıbbi durumlarınız varsa, ursodeoksikolik asit almadan önce doktorunuzla konuşmanız önemlidir.
Kaynak:
- Poupon RE, Balkau B, Eschwège E, Poupon R. “A multicenter, controlled trial of ursodiol for the treatment of primary biliary cirrhosis.” N Engl J Med. 1991 May 30;324(22):1548-54.
- Leuschner M, Maier KP, Schlichting J, Strahl S, Herrmann G, Dahm HH, Ackermann H, Happ J, Leuschner U. “Ursodeoxycholic acid in primary biliary cirrhosis: results of a controlled double-blind trial.” Gastroenterology. 1989 Nov;97(5):1268-74.
- British National Formulary (BNF) 81: March-September 2021.
- Drugs.com. Ursodiol. Accessed July 15, 2023.
- Drugs.com. Ursodiol Side Effects. Accessed July 15, 2023.
- Mayo Clinic. Ursodiol (Oral Route) Side Effects. Accessed July 15, 2023.
