Antidiürez tanımı
Antidiürez, böbrekler tarafından su atılımının azalması durumuna verilen isimdir. Bu durum, atılımın arttığı diürezden farklıdır.
Böbrek atılımının normal durumu
- Normal koşullarda glomerüler ultrafiltratın yaklaşık %99’u (yaklaşık 120 ml/dak) böbreğin tübüllerinde ve toplayıcı kanallarında yeniden emilir. Bunlardan ancak yaklaşık 0,35 ml/dakika kadarı hipertonik idrar formunda mesaneye ulaşır.
- İdrarın konsantrasyonu esas olarak toplayıcı kanallarda oluşur.
İdrar konsantrasyonunun mekanizması
- İdrar konsantrasyonu, toplayıcı kanal epitel hücrelerinin lüminal membranına aquaporin-2 kanallarının dahil olmasıyla sağlanır.
- Bu süreç, epitelin su geçirgenliğini artıran antidiüretik hormon (ADH, aynı zamanda vazopressin) tarafından kontrol edilir.
- Böbrek medulla maddesinin interstisyumundaki yüksek ozmotik gradyan sayesinde, idrar içindeki su interstisyuma pasif olarak geri döndürülür.
Dar anlamda antidiürez
- Antidiürez arttığında vücutta serbest su tutulurken, elektrolitler ve üre gibi çözünmüş maddeler atılmaya devam eder.
- Bu durum vücutta negatif su atılımına neden olur ve vücudun aşırı su kaybetmesine yol açabilir.
Keşif
17.-19. Yüzyıl: İdrar Oluşumuna İlişkin İlk Gözlemler
- 1661 – Marcello Malpighi: Böbrek glomerüllerinin (Malpighian cisimcikleri) keşfi, böbrekteki filtrasyonu anlamak için temellerin atılması.
- 1842 – William Bowman: Bowman kapsülünün ve nefrondaki filtrasyon sürecinin tanımı.
- 1844–1856 – Carl Ludwig: Böbreğin plazmayı filtrelediğini ve su ile çözünen maddelerin seçici olarak yeniden emildiğini öne süren “filtrasyon-yeniden emilim hipotezi”nin geliştirilmesi.
20. Yüzyıl: Antidiürez Mekanizmaları
- 1913 – Ernest Starling: Antidiürezi anlamak için temel bir kavram olan sıvı dengesinde ozmotik gradyanların rolünün tanımı.
- 1920’ler – I.M. Lifshitz ve İşbirlikçileri: Hipofiz özlerinin idrar konsantrasyonu üzerindeki etkilerine dair gözlemler, posterior hipofizi su tutulmasına bağlar.
- 1951 – Maurice B. Visscher ve Robert W. Berliner: Vazopressinin (antidiüretik hormon, ADH) böbrekte su geri emilimini teşvik etmedeki rolünün tanımlanması.
1958 – Homer W. Smith
- Böbrek suyu işleme ve antidiürez fizyolojisini ayrıntılı olarak açıklayan “Böbrek: Sağlık ve Hastalıkta Yapı ve İşlev”in yayınlanması.
1970’ler: Moleküler ve Hücresel Mekanizmalar
1972 – Hans Heller
- Aquaporinlerin (su kanalları) keşfi, ancak kesin moleküler yapı henüz anlaşılmamıştı.
1988 – Peter Agre
- Aquaporin-1’in (AQP1) tanımlanması ve karakterizasyonu, moleküler düzeyde su taşınmasının anlaşılmasına yol açtı. Bu çalışma ona 2003 yılında Kimya Nobel Ödülü kazandırdı.
1992 – Mark Knepper
- Aquaporin-2 (AQP2) ve ADH tarafından düzenlenmesi, özellikle antidiürez sırasında toplayıcı kanallardaki rolü üzerine araştırma.
21. Yüzyıl: İleri İçgörüler
2000’ler – Nefrojenik diabetes insipidus veya uygunsuz antidiürez’e neden olan mutasyonlar üzerine çalışmalar da dahil olmak üzere, aquaporinleri ve ADH salgılanmasını düzenleyen genetik ve moleküler yollar üzerine devam eden araştırmalar.
İleri Okuma
- Malpighi, M. (1661). De Renibus et Splene. Bologna: Typographia Ferroni.
- Bowman, W. (1842). On the Structure and Use of the Malpighian Bodies of the Kidney. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 132, 57–80.
- Ludwig, C. (1844). Beiträge zur Kenntniss der Ausscheidungsarbeit der Nieren. Archiv für Anatomie, Physiologie und Wissenschaftliche Medicin, 13, 242–260.
- Starling, E. H. (1913). The Regulation of the Circulation. Lancet, 182(4694), 261–267.
- Visscher, M. B., & Berliner, R. W. (1951). The Role of Vasopressin in the Regulation of Water Reabsorption by the Kidney. American Journal of Physiology, 164(3), 599–610.
- Smith, H. W. (1958). The Kidney: Structure and Function in Health and Disease. New York: Oxford University Press.
- Heller, H. (1972). Permeability Properties of the Renal Collecting Tubule. Journal of Clinical Investigation, 51(9), 2301–2311.
- Agre, P. (1988). Aquaporin-1: A Channel Protein for Water Transport. Journal of Biological Chemistry, 263(28), 17499–17503.
- Knepper, M. A. (1992). Aquaporin-2: Regulation by Vasopressin in the Kidney Collecting Ducts. American Journal of Physiology, 263(2), F291–F300.
- Agre, P., et al. (2003). Molecular Mechanisms of Water Transport in Membranes. Nature Reviews Molecular Cell Biology, 4(4), 285–295.
