Antimikotik

tarafından | Tem 9, 2015 | Farmakoloji

Antifungal İlaçlar: Genel Bakış ve Sınıflandırma

Antimikotikler olarak da bilinen antifungal ilaçlar, mantarların neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Mikoz olarak bilinen mantar enfeksiyonları vücudun çeşitli bölgelerini etkileyebilir ve genellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha yaygındır. Bu ilaçlar etki mekanizmalarına, uygulama yollarına ve spesifik mantar organizmalarına karşı aktivite spektrumlarına göre farklı gruplara ayrılırlar.

Antifungal Ajanların Sınıflandırılması

Etki Mekanizması

    • Mantar öldürücü: Mantar hücrelerini doğrudan öldüren antifungal ajanlar.
    • Fungistatik: Mantarların büyümesini ve çoğalmasını engelleyerek bağışıklık sisteminin enfeksiyonu temizlemesini sağlayan ajanlar.

    Uygulama yolu

      • Lokal Antifungaller: Deri veya mukozal yüzeyler gibi lokalize enfeksiyonları tedavi etmek için topikal olarak uygulanır.
      • Sistemik Antifungaller: Kan dolaşımına ulaşarak ve vücuda yayılarak yaygın veya derin yerleşimli enfeksiyonları tedavi etmek için oral veya intravenöz olarak uygulanır.

      Etkinlik Spektrumu

        • Geniş Spektrumlu Antifungaller: Çok çeşitli mantar türlerine karşı etkilidir.
        • Dar Spektrumlu Antifungaller: Belirli mantar organizmalarını veya sınırlı mantar türlerini hedefler.

        Yaygın Antifungal İlaç Sınıfları ve Örnekleri

        Alilaminler

          • Mekanizma: Mantar hücre zarı sentezinde gerekli olan skualen epoksidaz enzimini inhibe eder.
          • Örnekler:
            • Terbinafin** (Lamisil®) – atlet ayağı ve tırnak mantarı gibi dermatofit enfeksiyonları için yaygın olarak kullanılır.
            • Naftifine** – deri enfeksiyonları için topikal antifungal.

          Benzilaminler

            • Mekanizma: Alilaminlere benzer şekilde skualen epoksidazı inhibe eder.
            • Örnek:
              • Butenafin – öncelikle dermatofit enfeksiyonları için kullanılır, bazı bölgelerde (örn. İsviçre) yaygın olarak bulunmaz.

            Azol Antifungaller

              • Mekanizma: Mantar hücre membranının temel bir bileşeni olan ergosterol sentezini inhibe eder.
              • Örnekler:
                • Flukonazol – Candida enfeksiyonları için yaygın olarak kullanılır.
                • İtrakonazol – sistemik enfeksiyonlar dahil olmak üzere çeşitli mikozlar için etkilidir.
                • Vorikonazol – daha ciddi vakalarda, özellikle Aspergillus enfeksiyonları için kullanılır.

              Polienler

                • Mekanizma: Mantar hücre zarındaki ergosterole bağlanarak hücre ölümüne yol açan gözenekler oluşturur.
                • Örnekler:
                  • Amfoterisin B** (Fungizone®) – genellikle ciddi sistemik enfeksiyonlar için kullanılır ancak önemli yan etkileri vardır.
                  • Nystatin (Mycostatin®) – öncelikle ağız boşluğu ve gastrointestinal sistemdeki Candida enfeksiyonları için.
                  • Pentamisin – cilt enfeksiyonları için kullanılır.

                Ekinokandinler

                  • Mekanizma: Mantar hücre duvarının önemli bir bileşeni olan β-glukan sentezini inhibe eder.
                  • Örnekler:
                    • Anidulafungin (Ecalta®) – kandidemi ve diğer invazif Candida enfeksiyonları için etkilidir.
                    • Caspofungin (Cancidas®) – özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda sistemik mantar enfeksiyonları için yaygın olarak kullanılır.
                    • Mikafungin** (Mycamine®) – Candida ve Aspergillus türlerine karşı kullanılan başka bir sistemik antifungal.

                  Morfolin Türevleri

                    • Mekanizma: Ergosterol sentezine müdahale ederek fungal hücre membran bütünlüğünü etkiler.
                    • Örnek:
                      • Amorolfine (Loceryl®) – onikomikoz (tırnak mantarı) için topikal tedavi.

                    Hidroksipiridon Türevleri

                      • Mekanizma: Farklı yollarla hücre duvarı ve membran bütünlüğünü bozar.
                      • Örnek:
                        • Siklopiroks** – yüzeysel deri enfeksiyonları için etkilidir.

                      Boyalar

                        • Mekanizma: Bilinmiyor, ancak geleneksel olarak antifungal özellikleri için kullanılıyor.
                        • Örnek olarak:
                          • Mercanköşk** – cilt ve mukoza zarı enfeksiyonları için kullanılır.

                        Yağ Asitleri

                          • Mekanizma: Hücre zarını değiştirerek işlevi bozar.
                          • Örnek:
                            • Undesilenik asit** (Undex®) – yüzeysel enfeksiyonlar için yaygın olarak kullanılır.

                          Pirimidinler

                          • Mekanizma: Mantar DNA sentezini inhibe eder.
                          • Örnek:
                          • Flucytosine** (Ancotil®) – sistemik enfeksiyonlar için diğer antifungallerle birlikte kullanılır.

                          Tiyokarbamatlar

                          • Mekanizma: Alilaminlere benzer şekilde skualen epoksidazı inhibe eder.
                          • Örnek olarak:
                          • Tolnaftate (Undex®) – dermatofit enfeksiyonları için kullanılır.

                          Oksaborol

                          • Mekanizma: Lösil-tRNA sentetazı bloke ederek fungal protein sentezini inhibe eder.
                          • Örnek:
                          • Tavaborol – öncelikle onikomikoz için kullanılır.

                          Griseofulvin

                          • Mekanizma: Mikrotübül oluşumunu bozarak mantar hücre bölünmesini engeller.
                          • Dermatofit enfeksiyonlarında kullanılır, özellikle deri, saç ve tırnak enfeksiyonlarına karşı etkilidir.

                            Endikasyonları ve Yaygın Uygulamaları

                            Antifungal ilaçlar, enfeksiyonun şiddetine ve türüne bağlı olarak çeşitli mantar enfeksiyonlarında uygulanmaktadır:

                            1. Dermatofitoz (atlet ayağı, saçkıran, tırnak mantarı): Genellikle topikal allilaminler veya azoller ile tedavi edilir.
                            2. Kutanöz ve Mukozal Kandidiyaz (oral pamukçuk, vajinal pamukçuk): Azoller veya nistatin ile tedavi edilir.
                            3. Sistemik Mikozlar (örn. kandidemi, aspergilloz): Sistemik azoller, ekinokandinler veya amfoterisin B gibi polienlerle tedavi edilir.

                            Bu antifungal ajanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış hastalardaki enfeksiyonların tedavisinde ve invazif mantar hastalıklarıyla ilişkili morbiditenin azaltılmasında çok önemlidir.

                            İleri Okuma
                            • Odds, F. C. (1987). Antifungal agents: their diversity and clinical utility. Microbiological Sciences, 4(6), 238–243.
                            • Silver, L. L., & Bostian, K. A. (1993). Discovery and development of new antibiotics: the problem of antibiotic resistance. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 37(3), 377–383.
                            • Denning, D. W., et al. (1997). Azole antifungals: Mechanism of action and resistance. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 40(4), 611–618.
                            • Pfaller, M. A., & Diekema, D. J. (2007). Epidemiology of invasive candidiasis: a persistent public health problem. Clinical Microbiology Reviews, 20(1), 133–163.
                            • Maertens, J. A., et al. (2008). Echinocandins in antifungal prophylaxis and therapy. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 61(1), 114–122.
                            • Perfect, J. R., et al. (2010). Clinical practice guidelines for the treatment of candidiasis: 2009 update by the Infectious Diseases Society of America. Clinical Infectious Diseases, 50(5), 503–535.
                            • Lewis, R. E. (2011). Overview of antifungal therapy in immunocompromised patients. Clinical Therapeutics, 33(12), 1559–1575.
                            • Pappas, P. G., et al. (2016). Clinical practice guideline for the management of candidiasis: 2016 update by the Infectious Diseases Society of America. Clinical Infectious Diseases, 62(4), e1–e50.
                            • Hoang, T. H., et al. (2021). Allylamine antifungals: A review of pharmacology, efficacy, and safety. Drugs in Context, 10, 1–12.