Kısa Gastrik Damarlar
1. Tanım ve Köken
- Arteriae gastricae breves, arteria splenica’nın (dalak arteri) terminal kısmından çıkan 5 ila 7 adet küçük kalibreli arteriyel daldır.
- Bu damarlar, midenin üst bölgesine ve fundusuna kan sağlar.
- Genellikle arteria splenica’nın hilus lienalis’e (dalak hilumu) yakın kısmından doğarlar.
2. Anatomik Konum ve Seyir
- Bu damarlar, ligamentum gastrolienale (dalak ile mide arasındaki periton yapısı) içinde soldan sağa doğru uzanır.
- Ligamentum gastrolienale içinde, pankreas kuyruğu ve dalak arasında seyrederler.
- Mideye ulaşmak için ligamentumun içinden geçerek fundus ventriculi (mide fundusu) ile curvatura gastrica major‘un (büyük kurvatura) üst-kraniyal kısmına dağılırlar.
3. Dağılım Alanı
- Arteriae gastricae breves, esas olarak midenin fundus ve kraniyal büyük kurvatura bölgelerine kan temin eder.
- Mide fundusunun subseröz ve submukozal tabakalarında kapiler ağlar oluştururlar.
4. Anastomozlar
- Arteriae gastricae breves, mide çevresindeki diğer arterlerle fonksiyonel anastomotik bağlantılar kurar:
- Arteria gastrica sinistra (truncus coeliacus’tan çıkar, küçük kurvatura boyunca seyreder)
- Arteria gastroepiploica sinistra (arteria splenica’dan çıkar, büyük kurvatura boyunca seyreder)
Bu anastomozlar, mide duvarında kan dolaşımının sürekliliğini sağlar ve özellikle splenik veya gastrik dolaşımda tıkanıklık durumlarında önemli kollateral dolaşım yolları oluşturur.
5. Klinik Önemi
- Splenektomi sırasında ligamentum gastrolienale’nin kesilmesi arteriae gastricae breves’in de kesilmesine neden olabilir. Bu durum, mide fundusunda iskemi ve nekroza yol açabilir.
- Bu arterlerin korunması, cerrahi sırasında mide dokusunun kanlanmasının devamı açısından önemlidir.
Keşif
Arteriae gastricae breves’in keşfi ve tanımlanması, insan anatomisinin sistematik incelenmeye başlandığı Rönesans dönemine, özellikle 16. yüzyılın ortalarına kadar uzanır. Bu yapıların ilk sistematik tanımları, klasik anatominin kurucularından kabul edilen Andreas Vesalius tarafından yapılmıştır.
1. İlk Tanım
- Andreas Vesalius (1514–1564), 1543 yılında yayımladığı De Humani Corporis Fabrica Libri Septem adlı eserinde insan vücudunun sistematik diseksiyonuna dayalı ilk detaylı anatomi tariflerini sunmuştur.
- Vesalius, mide ve dalak çevresindeki vasküler yapılardan söz etmiş, ancak arteriae gastricae breves’i bugünkü adıyla ayırmamıştır.
2. Terminolojik Yerleşme
- Arteriae gastricae breves terimi, 18. ve 19. yüzyıllarda gelişen mikroskobik anatomi ve sistematik vasküler sınıflandırmalar sırasında daha net biçimde tanımlanmıştır.
- Özellikle Xavier Bichat (1771–1802) ve onu izleyen anatomistler mide arteriyel beslenmesini ayrıntılı olarak sınıflamış, bu küçük dalları “gastrik” arter sisteminin bir parçası olarak ayırmıştır.
- Henry Gray’in 1858’de yayımladığı Gray’s Anatomy bu yapıların modern terminolojiyle yer aldığı temel başvuru kaynağı haline gelmiştir.
3. Modern Görüntüleme ile Doğrulama
- 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişen anjiyografi, BT anjiyografi ve laparoskopik cerrahi teknikleri ile arteriae gastricae breves’in sayısı, çapı ve dağılım varyasyonları daha ayrıntılı biçimde belgelenmiştir.
İleri Okuma
- Vesalius, A. (1543). De Humani Corporis Fabrica Libri Septem. Basel: Johannes Oporinus.
- Bichat, X. (1801). Anatomie générale appliquée à la physiologie et à la médecine. Paris: Brosson, Gabon.
- Gray, H. (1858). Anatomy: Descriptive and Surgical. London: John W. Parker and Son.
- Testut, L., & Latarjet, A. (1904). Traité d’anatomie humaine. Paris: Doin.
- Gray, H. (1918). Anatomy of the Human Body. Philadelphia: Lea & Febiger.
- Hollinshead, W. H. (1971). Anatomy for Surgeons, Volume 2: The Thorax, Abdomen and Pelvis. Harper & Row.
- Moore, K. L., Dalley, A. F., & Agur, A. M. R. (2013). Clinically Oriented Anatomy (7th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
- Standring, S. (2016). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (41st ed.). Elsevier.
- Netter, F. H. (2022). Atlas of Human Anatomy (8th ed.). Elsevier.
