Artikulasyo talokalkaneonavikularis

Ayak iskeletinin merkezinde, talusun küresel başı ile navikülanın oyuk yuvasını, sustantaküler kalkaneal dayanak ve “spring ligament”in hamak benzeri desteğini birleştiren bir kavşak bulunur: articulatio talocalcaneonavicularis. Bugün bu eklem, yalnızca bir anatomi terimi değil; yüzyıllara yayılan bir görme-adlandırma-anlama serüveninin son durağıdır. Aşağıdaki anlatı, antik metinlerden terminoloji komisyonlarına, bakır gravürlerden ağırlık taşıyan BT’ye uzanan uzun bir keşif çizgisini, “keşif”i kişilerin tekil dehasından çok, kuşaklar arası birikimin ürünü olarak okur.

I. Antik düşüncede ilk taslak: Kemiklerin adları, eklemin gölgesi

Antik hekim-filozoflar tarsal kemikleri tanımış, talusu (astragalos), kalkaneusu ve navikülaya karşılık gelen yapıları ayırt etmişlerdi. Ancak eklem boşluğunun bir “küre-yuva” birlikteliği olarak kavranması henüz ufuktaydı. Erken metinler, arkın yay etkisini ve topuğun kaldıraç rolünü sezgisel biçimde anlatsalar da, talus başının naviküla ve kalkaneusla oluşturduğu bileşik sinovyal düzenin ayırt edici özellikleri açık bir şema hâline gelmemişti. Buna rağmen, “astragalos”un ağırlık aktarımındaki hâkim konumuna yapılan vurgular, ileride şekillenecek talonaviküler odaklı okumanın tohumlarını atıyordu.

II. Rönesans gravürlerinde şeklin iknası: Görmenin devrimi

16. yüzyıla gelindiğinde, anatominin büyük düzelticileri, yeniden görmeyi bir yöntem hâline getirdi. Yüksek çözünürlüklü gravürler ve tekrar tekrar yapılan kadavra çalışmaları, tarsusun baş-boyun mimarisini, navikülanın konkav yüzünü ve kalkaneusun sustentaküler rafını açık seçik resmetti. Bu görsel devrim, “eklem”in yalnızca iki yüzeyin karşılaşması olmadığını, çevreleyen bağ ve kıkırdak mimarisinin anlamı belirlediğini gösterdi. Talus başının neredeyse asetabulumu andıran bir yuvaya oturduğu fikri, “asetabulum pedis” benzetmesini ilerleyen yüzyıllarda meşrulaştıracak görsel zemini sağladı.

III. Mekaniğin doğuşu: Ayak bir kaldıraç, eklem bir kavşak

17. yüzyılın doğa felsefesi “hareket”i nicel bir meseleye çevirdi. Ayak artık salt bir şekil değil, kaldıraçlar ve yaylar sistemiydi. Biçim ile işlevin yeni evliliği, talus başının çok eksenli yönlendirme gücüne işaret etti: naviküla ile kurduğu ilişkinin, yalnızca düz bir menteşe değil, triplanar bir senkronizasyon yarattığı fark edildi. Böylece, bugün “pronasyon-supinasyon bileşke hareketleri” dediğimiz olgu, kavramsal bir kimlik kazanmaya başladı.

IV. Aydınlanma ve erken modern anatomi: Adlandırmanın disiplini

18. yüzyılın atlaslarında tarsal plakaların inceliği, ligamentlerin seyri ve eklem kapsülünün sınırları yüksek sadakatle işlendi. “Calcaneonaviküler plantar bağ”ın (spring ligament) yuva tabanını hamak gibi taşıdığı fikri giderek kökleşti; naviküla tüberkülünde sonlanan tibialis posterior’un dinamik kapı bekçisi rolü not edildi. Bu dönem, terminolojinin disipline edildiği ve anatomik farklılıkların (ör. aksesuar naviküla) ilk klinik yankılarını bulduğu bir kavşaktı.

V. 19. yüzyıl: Sistematik anatomi ve “asetabulum pedis”in yerleşmesi

Deskriptif anatominin altın çağında, ayak artık bütüncül bir mimari olarak anlatılıyordu. Talus başının konveksliği ile naviküla konkavitesinin birlikte oluşturduğu sferoid birliktelik, plantar kalkaneonaviküler kompleksin çok katmanlı yapısı ve dorsalde zayıf, plantarda kuvvetli kapsül örüntüsü, standardize anlatılara girdi. Bu yüzyılın büyük ders kitapları, “talonaviküler”i yalnız bırakmayıp “anterior-orta talokalkaneal fasetlerle” aynı işlevsel kavitede düşünebilme cesaretini gösterdi; böylece talokalkaneonaviküler bakış açısı filizlendi.
Aynı dönemde cerrahi topografya ve patoloji metinleri, orta-arka ayak yaralanmalarının (bugün Chopart yaralanmaları dediğimiz) eklem boyunca nasıl yayıldığını vakalar üzerinden resmetti. “Eklemin keşfi”ne dair gerçek ilerleme, bir ad koymaktan çok, bir ilişkiler ağını tanımlamak oldu.

VI. 20. yüzyılın ilk yarısı: Eksenlerin bulunması, hareketin çözülmesi

Yirminci yüzyılın eşiğinde biyomekanik dil olgunlaştı. Subtalar ve transvers tarsal (Chopart) kompleksin eksenleri laboratuvara taşındı. Deneysel çalışmalar, talonaviküler yüzeyin —kalkaneokuboid eklemle birlikte— ayak sertleşmesi ve gevşemesindeki kilit-açma davranışını ortaya koydu: subtalar inversiyonda eksenler yaklaşır ve sistem kilitlenir; eversiyonda eksenler paralelleşir ve orta ayak esner. Kısa süre sonra, plantar fasyanın “windlass” etkisi tanımlanarak, talonaviküler ortak boşluğun ark dinamiğindeki merkezi rolü pekiştirildi.
Bu dönemin büyük sentezleri, ayak eklemlerinin tek tek değil, bir orkestrasyon içinde çalıştığını ortaya koydu: talus başı orkestranın şefi, naviküla ve sustentaküler platform sahne, spring ligament sahnenin sağlam kirişi, tibialis posterior ise perde arkasındaki başrol oyuncusuydu.

VII. 20. yüzyılın ikinci yarısı: Klinik biyomekaniğin kurumsallaşması

Klinik biyomekanik ekol, normal ve anormal ayağın sistematik ölçüm ve muayene şemalarını geliştirdi. Talonaviküler “uncoverage” kavramı, ön ayağın abduksiyonuyla birlikte medial ark çökmesinin görsel ifadesi oldu. Erişkin kazanılmış pes planovalgusun (güncel adıyla progressif kollabe ayak deformitesi, PCFD) patogenezinde tibialis posterior yetersizliği ile spring ligament dejenerasyonu arasındaki bağlantılar kuruldu.
Eşzamanlı olarak cerrahi literatür, TN ekleminin iki uç rolünü belgeledi: Bir yanda izole talonaviküler artrodez ile ağrı kontrolü ve hizalanma; öte yanda üçlü artrodez ile arka-orta ayağın bütüncül rijit rekonstrüksiyonu. Osteotomi teknikleri (ör. lateral kolon uzatma) TN örtüşmesini düzeltmeye yönelik stratejilerle rafine edildi.

VIII. Terminolojinin konsolidasyonu: Bir ad, bir kavite, bir kavram

20. yüzyılın sonu, uluslararası terminoloji kurullarının çalışmalarıyla, farklı ekol ve dillerde dağınık kullanılan adların bir nomanklatur çerçevesine oturduğu dönem oldu. “Articulatio talocalcaneonavicularis” adlandırması, talonaviküler boşluk ile anterior/orta talokalkaneal fasetlerin aynı işlevsel kompleks içinde düşünülmesini norm hâline getirdi. Adın “keşfi”, gerçekte üç kuşağın birikmiş gözlemlerinin resmî bir uzlaşıya kavuşmasıydı.

IX. 2000’lerden günümüze: Görüntülemenin ve kinematiğin derinleşmesi

Yeni yüzyıl, bu eklemi adeta “ayakta, yük altında” yakalamayı mümkün kıldı.

• Ağırlık taşıyan BT (WBCT): Talonaviküler örtüşme, Meary ekseni sapmaları ve çok düzlemli deformiteyi ayakta ve gerçek yük altında ölçmeye olanak verdi. Bu, PCFD spektrumunun erken fenotiplerini görünür kıldı.
• Dinamik görüntüleme (biplan floroskopi) ve çok cisimli modelleme: Talus başının gerçek zamanlı yuvarlanma-kayma dinamiğini, subtalar eksenle etkileşimini ve Chopart hattındaki kilitlenme eşiğini sayısallaştırdı.
• Yüksek çözünürlüklü MRG: Spring ligamentin bant-düzeyinde ayrımı, tibialis posteriorun insersiyonel değişimleri ve talus baş-boyun osteokondral lezyonlarının TN boşluğuna uzanımı netleşti.
• Sonuç araştırmaları ve cerrahi teknikler: Talonaviküler artrodez ve kombine artrodezlerin fonksiyonel çıktıları; ligament rekonstrüksiyonları ve tendon augmentasyonlarının orta vadeli dayanıklılığı; osteotomi kombinasyonlarının TN kapama üzerindeki nicel etkileri raporlandı.
• Terminoloji ve sınıflama güncellemeleri: PCFD çerçevesi yaygınlaşarak “erişkin kazanılmış düz tabanlığın” yerini aldı; bu yeni şemada talonaviküler kompleks, hem tanı hem de tedavi karar ağacının pivot noktası olarak konumlandı.

X. Keşfin anlamı: Birleşik bir mekân, çok sesli bir tarih

Sorulduğunda “ne zaman keşfedildi?”—tek bir tarih söylemek kolay değildir. Çünkü burada keşif, bir nesnenin bulunmasından çok, ilişkilerin fark edilmesidir:

• Rönesans, görmeyi öğretti.
• Aydınlanma, adlandırmayı kurumsallaştırdı.
  19. yüzyıl, yapısal birlikteliği yerleştirdi.
  20. yüzyıl, hareketi ve eksenleri çözdü.
  21. yüzyıl, yük altındaki gerçekliği görüntüledi.
      Bu zincirin her halkasında, talus başının asetabulum pedis’e oturduğu, spring ligamentin hamak gibi taşıdığı ve tibialis posteriorun canlı kuvvet verdiği o tek eklem mekânı biraz daha görünür oldu. “Articulatio talocalcaneonavicularis” adı, bu uzun hikâyeye bugün verdiğimiz kısa isimdir.

1. Vesalius, A. (1543). De humani corporis fabrica. Basel: Oporinus.
2. Cheselden, W. (1733). Osteographia, or the Anatomy of the Bones. London: W. Bowyer.
3. Albinus, B. S. (1747). Tabulae sceleti et musculorum corporis humani. Leiden: Lugduni Batavorum.
4. Cruveilhier, J. (1834–1836). Anatomie descriptive (Vols. I–IV). Paris: J.-B. Baillière.
5. Henle, J. (1855). Handbuch der systematischen Anatomie des Menschen. Braunschweig: Vieweg.
6. Gray, H. (1858). Anatomy: Descriptive and Surgical. London: John W. Parker and Son.
7. Manter, J. T. (1941). Movements of the subtalar and transverse tarsal joints. Journal of Bone and Joint Surgery, 23(1), 107–121.
8. Hicks, J. H. (1953). The foot as a support. Journal of Anatomy, 87(1), 25–57.
9. Hicks, J. H. (1954). The mechanics of the foot: II. The plantar aponeurosis and the arch. Journal of Anatomy, 88(1), 25–30.
10. Inman, V. T. (1976). The Joints of the Ankle. Baltimore: Williams & Wilkins.
11. Root, M. L., Orien, W. P., & Weed, J. H. (1977). Normal and Abnormal Function of the Foot. Los Angeles: Clinical Biomechanics Corp.
12. Sarrafian, S. K. (1993). Anatomy of the Foot and Ankle: Descriptive, Topographic, Functional (2nd ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
13. Mann, R. A., & Coughlin, M. J. (Eds.). (1999). Surgery of the Foot and Ankle (7th ed.). St. Louis: Mosby.
14. Kitaoka, H. B., & Luo, Z.-P. (2000). Biomechanics of the foot and ankle. Foot and Ankle Clinics, 5(1), 1–15.
15. Deland, J. T. (2005). The adult acquired flatfoot and spring ligament complex. Foot and Ankle Clinics, 10(3), 425–445.
16. Coughlin, M. J., Mann, R. A., & Saltzman, C. L. (Eds.). (2007). Surgery of the Foot and Ankle (8th ed.). Philadelphia: Mosby Elsevier.
17. Myerson, M. S. (Ed.). (2010). Foot and Ankle Disorders (2nd ed.). Philadelphia: Saunders/Elsevier.
18. Lundgren, P., et al. (2011). In vivo foot kinematics using biplane fluoroscopy. Journal of Biomechanics, 44(4), 678–684.
19. Lintz, F., et al. (2018). Weightbearing CT for foot and ankle: emerging biometrics and clinical applications. Foot & Ankle Surgery, 24(3), 195–205.
20. Myerson, M. S., et al. (2020). Progressive collapsing foot deformity (PCFD): consensus concepts. Foot & Ankle International, 41(11), 1271–1296.
21. Standring, S. (Ed.). (2020). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (42nd ed.). London: Elsevier.
22. Haddad, S. L., & Myerson, M. S. (2021). Disorders of the midfoot and forefoot. In: Mann’s Surgery of the Foot and Ankle (10th ed.). Philadelphia: Elsevier.
23. Chuckpaiwong, B., et al. (2022). Talonavicular arthrodesis: indications, techniques, and outcomes. Foot & Ankle International, 43(4), 567–579.
24. Wang, J., et al. (2023). Plantar calcaneonavicular (spring) ligament complex: anatomy, imaging, and pathology. Skeletal Radiology, 52(1), 1–18.