Bilgisayar devrimleri III. Bölüm

Kişisel bilgisayarların ortaya çıkışı, hem teknolojik evrimde hem de toplumsal organizasyonda en derin değişimlerden birini temsil eder. 1970’lerden önce, “bilgisayar” terimi genellikle büyük kurumlar, şirketler veya hükümetler içinde barındırılan büyük, merkezi bir makineyi ifade ediyordu. Bu ana bilgisayar veya mini bilgisayar sistemleri, özel çevre koşulları, titiz bakım ve yüksek eğitimli operatörler gerektiriyordu. Entegre devreler (IC’ler) ve yarı iletken üretim süreçleri ilerledikçe, cihaz boyutları ve maliyetleri önemli ölçüde düşmeye başladı. 1970’lerin başlarında, nispeten uygun fiyatlı bilimsel hesap makineleri daha küçük ölçekli bilgi işlem potansiyeline işaret ediyordu. Yine de, bir bireyin bir bilgisayara sahip olması ve onu işletmesi fikri (başlangıçta “mikro bilgisayar” olarak adlandırılıyordu) marjinal bir hobi arayışından küresel bir ekonomik ve sosyal dönüşümün başlangıcına ancak 1970’lerin ortalarında geçti.

Hesap Makinelerinin Rolü ve İlk Hobi Toplulukları

1960’ların sonu ve 1970’lerin başında, Hewlett-Packard, Texas Instruments, Casio ve Sharp gibi şirketlerden hesap makinelerinin ortaya çıkması, seri üretim entegre devrelerin yolunu açtı. Bu cihazlar, hesaplamayı bireysel profesyonellerin, öğrencilerin ve elektronik meraklılarının eline getirdi. 1974’te “kişisel bilgisayar” olarak tanıtılan Hewlett-Packard’ın HP-65’i, tuş vuruşlarını depolayıp tekrar oynatabiliyordu ve bu da küçük ölçekli programlamaya etkili bir şekilde izin veriyordu. Bu hesap makineleri çoğu tüketici için pahalı olmaya devam etse de, tarihçi Paul Ceruzzi’nin “hesaplama coşkusu” olarak tanımladığı şeyi başlattılar ve kişisel cihazlarda deney yapma ve problem çözme kültürünü teşvik ettiler.

Hesap makinesi meraklılarına paralel olarak, amatör radyo ve elektronik meraklıları (genellikle Popular Electronics ve Radio-Electronics gibi dergiler tarafından yönlendirilirler) dijital tasarım için entegre devrelerle deneyler yapıyorlardı. İlk ticari olarak mevcut mikroişlemci olan Intel 4004’ün (genel bilgi işlem için son derece sınırlı olsa da) ve Intel 8008 (1972) ve 8080 (1974) gibi haleflerinin gelişi, tamamen yeni dijital cihazlar üretmeye meyilli olanlar için modüler bir temel sağladı.

Altair 8800 ve Kişisel Bilgisayar Çağının Doğuşu

Bu arka plana karşı, Albuquerque’deki MITS (Mikro Enstrümantasyon ve Telemetri Sistemleri), 1975’te Altair 8800 kitinin piyasaya sürülmesiyle ün kazandı. Intel’in 8080’ine dayanan Altair, klavyesi, ekranı ve son derece sınırlı belleği olmamasına rağmen, hobi pazarı için uygun fiyatlı, genel amaçlı bir bilgisayarın uygulanabilirliğini gösteren, posta yoluyla sipariş edilen, kullanıcı tarafından monte edilen bir bilgisayardı. Cihazın Ocak 1975’te Popular Electronics dergisinin kapağında tanıtılması bir zincirleme tepkiye yol açtı. Kullanıcılar hemen Altair’i delikli bant okuyucular, ek bellek kartları ve hatta disket sürücüleri gibi çevresel aygıtlarla genişletmeye çalıştılar. Önemli bir şekilde, Bill Gates ve Paul Allen’ın BASIC yorumlayıcısıyla örneklenen yazılım geliştirme, donanım hareketiyle paralel olarak ortaya çıktı ve programlamanın kurumsal olmaktan çok bireysel bir çaba olabileceği fikrini oluşturdu.

Apple ve Mikrobilgisayarın Genişlemesi
Aynı dönemde, Silikon Vadisi’ndeki Homebrew Bilgisayar Kulübü meraklılar için bir kuluçka merkezi görevi gördü. Bu canlı topluluk içinde, Steve Wozniak ve Steve Jobs 1976’da Apple I’i bir araya getirdi ve ticarileştirdi. Hala ayrı olarak elde edilen bir klavye, monitör, güç kaynağı ve kasa gerektiren bir devre kartı olmasına rağmen, Apple I tamamen hobi amaçlı kitlerden daha kullanıcı dostu idi. Apple I’in mütevazı başarısından cesaret alan Apple Computer, 1977’de Apple II’yi tanıttı. Bu makine, yalnızca elektronik deneycilere değil, genel tüketici kitlesine yönelik ilk “tak ve çalıştır” kişisel bilgisayarlardan biriydi. Tam özellikli tasarımı ve ardından 5¼ inçlik disket sürücüsünün piyasaya sürülmesi, en ünlüsü ilk yaygın elektronik tablo uygulaması olan VisiCalc olan büyüyen bir yazılım kütüphanesinin ortaya çıkmasına neden oldu. Birçok kişi için VisiCalc, kişisel bir bilgisayar satın almayı haklı çıkardı ve özel bir hobi nesnesinden temel bir iş ve üretkenlik aracına geçişi gösterdi.

IBM ve PC’nin Standardizasyonu
Tarihsel olarak ana bilgisayarlar ve iş odaklı bilgi işlemdeki hakimiyetiyle bilinen IBM, ilk olarak 1975’te 5100 ile mikrobilgisayar sularını test etti. Sınırlı satışlara rağmen IBM, 1980’de mikrobilgisayarların (yeniden markalanmış “kişisel bilgisayarlar”) iş ve ticari operasyonları yeniden şekillendirmeye hazır olduğunu fark etti. Bu fırsatı hızla değerlendirmek için IBM, 1981’de tanıtılan IBM PC olarak daha iyi bilinen IBM Model 5150’yi geliştirmek üzere küçük ve nispeten özerk bir ekip (“Project Chess” olarak adlandırıldı) kurdu. Intel’in 8088 mikroişlemcisini seçerek IBM, Microsoft’un MS-DOS işletim sistemiyle birlikte piyasadaki en hızlı sistemlerden birini sundu. IBM adının anında itibar kazanması, kurumsal ortamlarda kişisel bilgisayarları etkili bir şekilde meşrulaştırdı, ilk üretim tahminlerini aşan talebi teşvik etti ve bir endüstri standardı haline gelecek mimarinin oluşturulmasına yardımcı oldu.

Microsoft, DOS ve Uyumlulukların Yükselişi
Microsoft’un IBM PC ile ilişkisi, Digital Research’ün IBM’in bir işletim sistemi için yaptığı sözleşmeyi reddetmesinden sonra başladı. 30.000 dolara satın alınan mevcut bir üründen geliştirilen MS-DOS ile Microsoft, işletim sistemini IBM’in kullanımının ötesinde bile yeniden satmasına ve haklarını korumasına olanak tanıyan kazançlı bir lisans anlaşması elde etti. Kısa süre sonra Compaq gibi şirketler, IBM’in tek gerçek tescilli öğesi olan IBM PC’nin BIOS’unu tersine mühendislikle “IBM uyumlu” makineler yaratmak için kullandılar. Compaq’ın 1982 taşınabilir PC’sini kısa sürede bir “PC klonları” dalgası izledi ve bu da donanımın meta haline gelmesine ve Microsoft’un işletim sistemlerinin dünya çapında milyonlarca makinede hakimiyet kurmasına yol açtı.

Daha Geniş Etki ve Kültürel Değişim
1975’ten 1977’ye kadar -sadece iki yıl- mikrobilgisayarlar niş hobi kitlerinden tamamen monte edilmiş, tüketiciye hazır cihazlara dönüştü. 1980’lerin başlarında, bunlar sadece hobi amaçlı kullanıcılar ve küçük işletmeler için değil, aynı zamanda ofis iş akışlarını modernize etmek isteyen büyük şirketler için de olmazsa olmaz araçlardı. IBM PC’nin ve ardından gelen uyumlularının hızlı benimsenmesi, donanım platformlarını önemli ölçüde standartlaştırdı ve yazılım geliştirme ve çevre birimi üretimi için devasa bir ekosistem oluşturdu. Apple gibi şirketler, en ünlüsü 1984’te Macintosh ve GUI’sinin piyasaya sürülmesiyle olmak üzere alternatif mimariler ve kullanıcı arayüzleri izledi ve böylece grafik tasarım, multimedya ve masaüstü yayıncılığındaki olanakları genişletti.

Sonraki on yıllarda, kişisel bilgisayarların her yerde bulunması, “bilgi özgürlüğü”nün, açık kaynak hareketinin ve büyük ölçekli bağlantının yükselişini hızlandırdı. 1990’lara gelindiğinde, Microsoft Windows ve Unix benzeri Linux dağıtımları gibi işletim sistemleri, kişisel ve kurumsal bilişimi aynı şekilde şekillendirdi. Bir zamanlar ana bilgisayar dönemi standartlarına göre önemsiz bir oyuncak olarak görülen kişisel bilgisayar, küresel iletişimin, ticaretin ve inovasyonun temel taşı haline gelmişti.

>4. Bölüm

---

---