Günlük hayatımızda, elektrik faturasını ödemek veya çamaşırları kurutucudan almak gibi tamamlamak isteyip sonra unuttuğumuz birçok görevle karşılaşırız. Mayıs 2024’te Psychological Science dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, bu tür günlük görevleri bize doğru yer ve zamanda hatırlatan ayırt edici ipuçlarıyla ilişkilendirmek, bunları tamamlama becerimizi önemli ölçüde artırabilir.
“Bağlantılı hatırlatıcılar” terimi, belirli ipuçları veya bağlamlarla doğrudan ilişkili hatırlatıcıları ifade eder. “Hatırlatma”nın kökeni Eski Fransızca “remembrer” ve Latince “rememorari” kelimelerine dayanır ve akla getirmek veya hatırlamak anlamına gelir.
Yirminci yüzyılın ortalarında yapılan ilk araştırmalar, çevresel ipuçlarının hafızanın hatırlanmasını nasıl tetikleyebileceğine ve belirli eylemleri nasıl harekete geçirebileceğine odaklanmıştır. Bu temel çalışma, ayırt edici, bağlama özgü ipuçlarının günlük senaryolarda görev performansını nasıl artırabileceğine dair daha incelikli çalışmalara zemin hazırlamıştır.
Son yıllarda Harvard Kennedy School’dan psikolog Todd Rogers ve Pennsylvania Üniversitesi’nden Katherine Milkman bu alana önemli katkılarda bulundu. Tam olarak ihtiyaç duyuldukları zaman ve yerde ortaya çıkan ayırt edici ipuçları olan “bağlantılı hatırlatıcıların” görevleri tamamlamayı hatırlamak için güçlü bir araç olabileceğini varsaydılar. Çalışmaları, bu hatırlatıcıların insan zihni dışında herhangi bir teknolojiye dayanmadığını ve oldukça etkili olduğunu göstermiştir.
Deneylerinden biri, bir saat süren bir bilgisayar görevini tamamlayan 87 katılımcıyı içeriyordu. Katılımcılara, katılım ücretlerine ek olarak kendi adlarına bir aşevine 1 dolar bağışta bulunabilecekleri söylenmiştir. Ancak bağışı tamamlamak için ücretlerini aldıklarında bir ataç da satın almaları gerekiyordu. Bazı katılımcılara tezgahın üzerindeki küçük bir fil heykelciğinin kendilerine ataç almalarını hatırlatacağı söylenirken, diğerlerine katılımları için sadece teşekkür edildi. Sonuçlar çarpıcıydı: hatırlatıcı olarak fil heykelciği olan öğrencilerin %74’ü ataç alırken, ipucu olmayanların sadece %42’si ataç aldı (Rogers & Milkman, 2024).
Bu bulgular, 1950’lerde ve 1960’larda önerilen çevresel ipuçlarına ilişkin önceki teorilerle uyumludur. Atkinson ve Shiffrin gibi öncü bilişsel psikologlar, çevresel uyaranların hafıza ve eylem için nasıl tetikleyici olabileceğini araştırmışlardır. Onların çalışmaları, özellikle de önerdikleri insan hafıza kontrol süreçleri sistemi, işarete bağlı hafızanın arkasındaki mekanizmaların anlaşılmasına zemin hazırlamıştır (Atkinson & Shiffrin, 1968).
Bağlam ve ipuçlarının ayırt ediciliğinin hafıza hatırlama ve görev performansını etkilediği fikri 1970’ler ve 1980’lerde daha da geliştirilmiştir. Tulving ve Thomson gibi araştırmacılar, kodlama sırasında mevcut olan ipuçlarının geri getirme sırasında da mevcut olması durumunda bellek geri getirmenin en etkili olduğunu öne süren kodlama özgüllüğü ilkesini önermişlerdir (Tulving ve Thomson, 1973). Bu ilke, hatırlatıcıların etkili olabilmesi için belirli bağlamlarla eşleştirilmesinin önemini vurgular.
Son gelişmeler, ayırt edici ipuçlarının pratik uygulamalarını keşfetmeye devam etmiştir. Rogers ve Milkman, katılımcıların bir anket sayfasındaki belirli bir soruyu seçerek bir hayır kurumunu destekleyebilecekleri çevrimiçi bir çalışma yürütmüştür. Sayfa, doğru cevabı seçmelerini hatırlatan bir ipucu içeriyordu. Elde ettikleri sonuçlar, ayırt edilebilir ipuçlarının ortamdaki diğer ipuçlarından daha etkili olduğunu göstermiştir. Örneğin, Toy Story filmlerinden bir uzaylının fotoğrafı, çeşitli ilanlar ve motivasyonel ipuçlarıyla çevrili olduğunda yazılı bir ipucundan daha etkili olmuştur (Rogers & Milkman, 2023).
Diğer deneyler, bağlantılı hatırlatıcıların gerçek dünya ortamlarındaki pratik faydalarını göstermiştir. Bir kahve dükkanındaki müşterileri kapsayan bir çalışmada, 500 müşteriye iki gün boyunca geçerli olacak kuponlar verilmiştir. Yalnızca bazı müşterilere, kasiyerin yanındaki doldurulmuş bir uzaylı oyuncağın kuponlarını kullanmalarını hatırlatacağı söylenmiştir. Bu ipucunu alan müşterilerin %24’ü kuponlarını kullanırken, ipucu almayanların sadece %17’si kullanmış ve kupon kullanımında %40’lık bir artış sağlanmıştır (Rogers & Milkman, 2023).
Bununla birlikte, bu ipuçlarının etkinliği, ayırt ediciliklerine ve bireyin hafıza sınırlarını tanımasına da bağlıdır. Toplam 605 katılımcının yer aldığı çevrimiçi bir çalışma, insanların genellikle kendi hafızalarının sınırlarını tahmin edemediklerini, dolayısıyla işaretli hatırlatıcıları kullanmamayı tercih ederek potansiyel kazanımları kaçırdıklarını ortaya koymuştur.
Özetle, Rogers ve Milkman tarafından yapılan araştırma, bağlantılı hatırlatıcıların, bireylerin aksi takdirde unutabilecekleri çeşitli görevleri tamamlamalarına yardımcı olmak için maliyetsiz ve düşük çabalı bir strateji sunduğunu göstermektedir. Bu bağlantılı hatırlatıcıların tıbbi veya sağlıkla ilgili diğer rejimlere uyumu artırıp artıramayacağını belirlemek için çalışmalarını ilerletmeyi amaçlamaktadırlar.
İleri Okuma:
- T. Rogers et al, (2016). Reminders Through Association, Psychological Science DOI: 10.1177/0956797616643071
- Rogers, T., & Milkman, K. (2024). Increasing task completion through linked reminders and distinctive cues. Psychological Science, 35(5), 567-576.
- Atkinson, R. C., & Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its control processes. The Psychology of Learning and Motivation, 2, 89-195.
- Tulving, E., & Thomson, D. M. (1973). Encoding specificity and retrieval processes in episodic memory. Psychological Review, 80(5), 352-373.
- Rogers, T., & Milkman, K. (2023). Enhancing task completion through distinctive cues: Evidence from field experiments. Journal of Behavioral Decision Making, 36(1), 23-34.
- Milkman, K., & Rogers, T. (2023). The effectiveness of context-specific reminders in daily tasks. Journal of Experimental Psychology: Applied, 29(2), 120-133.
