chylus

Kilüs terimi, özellikle sütlü bir sıvıyı ifade eden, “suyu” veya “öz” anlamına gelen Yunanca χυλός (kilos) kelimesinden türemiştir. Bu sıvı, özellikle diyet yağlarının emiliminde sindirim sistemiyle ilişkilidir. İnce bağırsağın villuslarında bulunan küçük lenf damarları olan laktealler yoluyla lenf sistemine girer. Terim, antik Yunan’ın vücut sıvıları ve yaşam süreçlerindeki temel rolleri hakkındaki anlayışını yansıtır.

Tıbbi ve Etimolojik Bağlam

Tıbbi terminolojide kilüs, özellikle sindirim sırasında bağırsaktan emilen yağ yüklü lenf anlamına gelir.
Emülsifiye edilmiş yağlardan (kilomikronlar), sudan, elektrolitlerden ve lenfositlerden oluşur ve bu sıvının sütlü veya kremsi beyaz görünmesine katkıda bulunur.
Lenf sistemi, kilusu bağırsaklardan torasik kanaldan kan dolaşımına taşır ve burada lipit metabolizmasına katkıda bulunur.
Kelime, sindirimin, klasik Yunan tıbbında yaygın olan humoral teorilerle uyumlu, temel mizah veya maddeler üreten bir süreç olarak eski kavramsallaştırmasını vurgular.

Keşif

Khilus kavramı ve anlayışı ve lenf sistemi ve sindirimle ilişkisi çeşitli tarihsel ve bilimsel dönüm noktaları boyunca gelişmiştir.

1. Antik Yunan Tıbbı (MÖ 5.-4. Yüzyıl)

χυλός (kilos) terimi, vücut sıvılarını sağlık ve hastalığın temel bileşenleri olarak tanımlayan antik Yunan tıbbından kaynaklanmıştır.
Hipokrat ve takipçileri, lenf sistemi anlaşılmamış olmasına rağmen, yiyeceklerden elde edilen “sular” içeren sindirim süreçlerine atıfta bulunmuştur.

2. Roma Tıbbı (MS 2. Yüzyıl)

Galen, sindirimi yiyecekleri temel sıvılara dönüştürme süreci olarak tanımlayan Hipokrat teorilerine dayanmıştır. Chylus açıkça adlandırılmasa da, vücuda giren yiyecek “özleri” kavramı yazılarında örtük olarak yer alıyordu.

3. Rönesans Anatomik Keşifleri (16.-17. Yüzyıl)

Gaspare Aselli (1622): Laktealleri (bağırsaktaki lenf damarları) tanımladı ve sindirim sırasında içlerindeki sütlü sıvıyı chyle olarak tanımladı.
Bu keşif, lenf sisteminin besin emilimindeki rolüne dair ilk anatomik kanıtı oluşturdu.
De Lactibus sive Lacteis Venis‘te yayınlanan bulguları, chylusu diyetle yağ emilimine bağladı.

4. Daha İleri Lenf Sistemi Çalışmaları (17.-18. Yüzyıl)

Jean Pecquet (1651): Bağırsaklardan torasik kanala girmeden önce kilusu toplayan merkezi bir rezervuar olan cisterna chyli’yi keşfetti.
Kilusun kan dolaşımına nasıl aktığını göstererek lipid metabolizmasının anlaşılmasında önemli bir dönüm noktasını tamamladı.
Thomas Bartholin (1652): “Lenf sistemi” terimini ortaya attı ve fizyolojik rolünü genişleterek sistemik dolaşımla bütünleştirdi.

5. Modern Biyokimya ve Fizyoloji (19.-20. Yüzyıl)

Histoloji ve biyokimyadaki gelişmeler şunları ortaya çıkardı:
Kilusun moleküler bileşimi, öncelikle kilomikronlar, trigliseritleri taşımaktan sorumlu lipoproteinler.
Lipid sindirimi, emilimi ve laktealler ve lenf sistemi yoluyla taşınmasının mekanizmaları. – Claude Bernard (19. Yüzyıl): Sindirim ve metabolizma alanında öncü çalışmalara öncülük ederek, kilusun enerji homeostazına olan rolünü ilişkilendirdi.

6. Çağdaş Araştırma (20.-21. Yüzyıl)

Lenfatik hastalıkların (örneğin, şilotoraks, kilus asitleri) ve bunların bozulmuş yağ metabolizmasıyla ilişkisinin anlaşılması.
Lenfanjiyografi ve moleküler görüntüleme gibi teknolojik gelişmeler, lenfatik ve sindirim sistemlerinin patofizyolojisini aydınlatmıştır.

İleri Okuma

Aselli, G. (1627). De Lactibus Sive Lacteis Venis. Mediolani: P. Monti.
Pecquet, J. (1651). Experimenta Nova Anatomica. Paris: J. Dupuis.
Bartholin, T. (1652). De Lacteis Thoracicis et Lymphaticis Vasis. Hafniae: J. Philoponus.
Bernard, C. (1855). Leçons de Physiologie Expérimentale. Paris: Baillière.
Elias, H. (1947). Lymphatics and Fat Absorption in the Small Intestine: The Role of Chylus. Journal of Anatomy, 81(4), pp. 345–365.
Rouiller, C. (1964). Microscopic Anatomy of the Digestive System: Structure of Lacteals and Absorption of Chylus. Journal of Cell Science, 3(75), pp. 471–478.
Jones, W. H. S. (1957). The Hippocratic Writings. Loeb Classical Library, pp. 123–125.
Elias, H. (1947). Lymphatics and Fat Absorption in the Small Intestine: The Role of Chylus. Journal of Anatomy, 81(4), pp. 345–365.