1. Genel Muayene ve Palpasyon
- Kızarıklık:** Enflamasyon veya enfeksiyona işaret edebilir (örn. septik artrit, bursit).
- Şişlik:** Efüzyon, travma veya artrit gibi sistemik durumları düşündürür.
- Sıcaklık:** Enflamasyon veya olası enfeksiyonu gösterir.
- Morarma (Hematom):** Travma, bağ yırtılması veya ameliyat sonrası durumlardan kaynaklanabilir.
- Efüzyon (Yüzen Patella): Pozitif bir “yüzen patella” işareti önemli eklem efüzyonunu gösterir.
- Patella Yüksekliği:** Yüksek patella (patella alta) patellar tendon rüptürünü, düşük patella (patella baja) ise kuadriseps tendon yaralanmasını veya fibrozisi gösterebilir.
- Eksen Sapması:** Dejeneratif veya konjenital durumlara işaret edebilecek genu valgum (çarpık diz) veya genu varum (çarpık bacak) açısından değerlendirin.
2. Hareket Açıklığı ve Fonksiyonel Test
- Aktif ve Pasif Hareket Açıklığı:** Fleksiyon veya ekstansiyondaki sınırlamaları belgeleyin.
- Düz Bacak Kaldırma:** Hastadan bacağını tamamen uzatmış haldeyken kaldırmasını isteyin. Bunu yapamaması kuadriseps tendonu veya patellar ligament hasarına işaret edebilir.
- Bacağı ekstansiyonda tutamama kuadriseps yetmezliği veya yapısal instabiliteye işaret eder.
3. Bağ Testi
Kollateral Bağlar:
- Varus/Valgus Stres Testi:
- Medial (valgus) ve lateral (varus) kollateral bağları değerlendirmek için tam ekstansiyonda ve yaklaşık 30° fleksiyonda gerçekleştirilir.
- İnstabilite derecesini belgeleyin:
- +: Açıklık ≤5 mm.
- ++: 5-10 mm arasında açılma.
- +++: Açıklık >10 mm.
- Bitiş noktasına dikkat edin: sert (sağlam bağ) veya yumuşak (bağ kopması).
Çapraz Bağları:
- Ön Çekmece Testi:** Ön çapraz bağda (ACL) gevşeklik veya kopma olup olmadığını değerlendirir.
- Lachman Testi: ACL bütünlüğü için daha hassas bir testtir.
- Arka Çekmece Testi:** Arka çapraz bağı (PCL) değerlendirir.
- Kuadriseps Kontraksiyon Testi:** Kuadriseps kontraksiyonu sırasında anterior tibial translasyonu gözlemleyerek PCL yaralanmalarını tanımlar.
- Pivot-Shift Testi:** Genellikle ACL yaralanmasına bağlı rotasyonel instabiliteyi değerlendirmek için kullanılır.
- Dönel Çekmece Testi:** Dönme dengesizliğini kontrol eder.
4. Menisküs Değerlendirmesi
- Hiperekstansiyon veya Rotasyon Sırasında Ağrı:** Olası menisküs tutulumunu gösterir.
- Steinmann I Testi: Diz fleksiyonu sırasında dış rotasyon ağrısı medial menisküs yaralanmasını, iç rotasyon ağrısı ise lateral menisküs yaralanmasını düşündürür.
- Payr Testi (Çapraz Bacak Oturma): Bağdaş kurarak otururken medial eklem çizgisi ağrısı medial menisküs yırtığının göstergesidir.
- Apley Öğütme Testi: Hasta yüzüstü pozisyonda, diz 90° fleksiyonda iken gerçekleştirilir. Dizin sıkıştırılması ve döndürülmesi sırasında ağrı olması menisküs hasarını düşündürür.
- McMurray Testi: Diz fleksiyonu ve rotasyonu sırasında tıklama veya çıtlama hissi, ardından ekstansiyon, menisküs yırtığının göstergesidir.
5. Özel Testler
- Zohlen İşareti: Kuadriseps kasılması sırasında patella femoral trokleaya sıkıştırıldığında ağrı veya krepitus patellofemoral sendromu veya kıkırdak hasarını gösterir.
6. Görüntüleme
- Üç Görünümde X-Ray:**
- Anteroposterior (AP) Görünüm: Eklem boşluğunu, osteofitleri veya kırıkları değerlendirir.
- Lateral Görünüm: Efüzyonları, posterior tibial eğimi veya dislokasyonları değerlendirmek için kullanışlıdır.
- Patellar Aksiyel (Skyline) Görünüm: Patellofemoral hizalamayı ve kıkırdak bütünlüğünü inceler.
Bu sistematik yaklaşım, dizin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesini sağlayarak bağ yaralanmaları, menisküs yırtıkları ve patellofemoral bozukluklar veya aks deformiteleri gibi diğer durumların teşhisine yardımcı olur. Bulguların belgelenmesi ve kontralateral diz ile karşılaştırılması doğru klinik değerlendirme için çok önemlidir.
Keşif
İşte akıcı bir şekilde sunulan tarihi hikayelerle birlikte rafine ve entegre bir kilometre taşı listesi:
1. Diz Eklemi Anatomisini Anlamak (1543)
Andreas Vesalius’un De Humani Corporis Fabrica adlı eserinin 1543 yılında yayınlanması anatomik bilgide bir dönüm noktası oldu. Vesalius, Galen’in döneminden kalma yanlış anlamalara meydan okuyan hassas diseksiyonlar gerçekleştirerek diz ekleminin doğru bir tasvirini sağladı. Bağların, menisküslerin ve kıkırdağın karmaşık yapısını ayrıntılı bir şekilde inceleyen çalışmaları, modern ortopedik cerrahi ve teşhis için temel oluşturdu.
2. Sistematik Fizik Muayeneye Giriş (19. Yüzyıl)
- yüzyıla gelindiğinde Jean-André Venel ve ortopedinin diğer öncüleri klinik muayene tekniklerini resmileştirmeye başladı. Bu, diz gibi eklemlerin ayrıntılı değerlendirmelerini de içeriyordu. Doktorlar hareket açıklığını test etmeye, hassasiyet için palpe etmeye ve şişlik veya deformiteleri gözlemlemeye başlayarak günümüzün kapsamlı fiziksel değerlendirmelerinin temelini attılar.
3. ACL Yaralanmaları için Lachman Testinin Geliştirilmesi (1970)
1970’lerin başında Lachman testi, ön çapraz bağ (ACL) yaralanmalarını tespit etmek için ön çekmece testine daha güvenilir bir alternatif olarak tanıtıldı. Dizin hafif fleksiyonunu içeren bu test, özellikle akut yaralanmalarda ligamentöz instabiliteyi belirlemede daha yüksek hassasiyet ve doğruluk sağladığı için önemli bir araç haline gelmiştir.
4. Menisküs Yırtığı Teşhisindeki Gelişmeler (1930’lar-1950’ler)
Menisküs değerlendirmesinin evrimi, 1930’larda geliştirilen McMurray testi ve 1950’lerde Apley’in öğütme testi gibi klinik testlerle başlamıştır. Ağrı veya tıklamayı belirlemek için dizin bükülmesini ve döndürülmesini içeren bu yöntemler, MR gibi gelişmiş görüntülemenin ortaya çıkmasından önce klinisyenlerin yırtıkları teşhis etme becerisini geliştirdi. Bu manuel testler, hızlı ve uygun maliyetli teşhis bilgileri sunarak günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.
5. Pivot-Shift Testi ve Dönme Kararsızlığını Anlama (1976)
1976’da pivot-shift testinin geliştirilmesi, ÖÇB eksikliği olan dizlerdeki rotasyonel instabilitenin altını çizmiştir. Hastaların yaşadığı “yol verme” hissini simüle eden bu test, ACL’nin dizi nasıl stabilize ettiğinin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Aynı zamanda dönme kontrolünü yeniden sağlamayı amaçlayan cerrahi tekniklerdeki ilerlemelerin de önünü açmıştır.
6. Diz Rahatsızlıkları için Tanı Aracı Olarak X-Ray (1895)
Wilhelm Röntgen’in 1895 yılında X-ışınlarını keşfetmesi eklem teşhisinde devrim yaratmıştır. 20. yüzyılın başlarında, üç görünümde (anteroposterior, lateral ve patellar aksiyel) diz röntgenleri standart bir uygulama haline geldi. Bu görüntüler klinisyenlerin kırıkları, osteoartriti ve çıkıkları daha önce görülmemiş bir netlikle tespit etmelerini sağlayarak modern görüntüleme teknolojilerine zemin hazırladı.
7. Artroskopinin Gelişimi (1950’ler-1970’ler)
1950’lerde Japon cerrah Masaki Watanabe tarafından tanıtılan artroskopi, diz değerlendirmelerini dönüştürdü. 1970’lere gelindiğinde, menisküslerin, bağların ve kıkırdağın doğrudan görüntülenmesini sağlayan, yaygın olarak kullanılan bir tanı ve tedavi aracı haline gelmiştir. Bu minimal invaziv teknik diz yaralanmalarının tedavisinde devrim yaratmış ve tanısal hassasiyeti büyük ölçüde artırmıştır.
8. Klinik Testlerin Kanıta Dayalı İyileştirilmesi (21. Yüzyıl)
Kanıta dayalı tıbbın yükselişiyle birlikte, Lachman testi, McMurray testi ve Zohlen işareti gibi klinik testler, sistematik incelemeler ve meta-analizler yoluyla titiz bir doğrulamaya tabi tutulmuştur. Bu çalışmalar, modern klinisyenlerin diz patolojilerini değerlendirmek için en etkili yöntemlere güvenmelerini sağlayarak tanısal doğruluklarını onaylamıştır.
İleri Okuma
Vesalius, A. (1543). De Humani Corporis Fabrica Libri Septem. Joannis Oporini, Basel.
- Venel, J.-A. (1780). Orthopaedia, or the Art of Correcting and Preventing Deformities in Children. Geneva.
- Röntgen, W. C. (1895). “On a New Kind of Rays.” Nature, 53(1369), 274–276.
- McMurray, T. P. (1942). “The Semilunar Cartilages.” British Journal of Surgery, 29(116), 407–414.
- Apley, A. G. (1947). “The Diagnosis of Meniscal Injuries.” Journal of Bone and Joint Surgery (British Volume), 29-B(2), 260–264.
- Watanabe, M. (1959). Arthroscopy of the Knee Joint. Igaku-Shoin Ltd., Tokyo.
- Lachman, J. R. (1970). “The Lachman Test: Diagnosis of Acute Anterior Cruciate Ligament Injury.” Clinical Orthopaedics and Related Research, 147(1), 28-32.
- Slocum, D. B., & Larson, R. L. (1976). “Rotatory Instability of the Knee: Its Pathogenesis and a Clinical Test to Demonstrate Its Presence.” Journal of Bone and Joint Surgery (American Volume), 58(5), 669–674.
- Benjaminse, A., et al. (2006). “A Systematic Review of Clinical Tests to Diagnose Rotational Knee Instability.” Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 36(12), 904–916.
- Smith, T. O., et al. (2012). “The Diagnostic Accuracy of the McMurray Test for Meniscal Tears: A Systematic Review.” Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy, 20(6), 1207–1213.
- Harmon, K. G. (2019). “Knee Examination Techniques: A Guide for the Modern Clinician.” Current Sports Medicine Reports, 18(7), 238–243.
