Fimozis

Bebeklerde ve genç erkek çocuklarda sünnet derisi doğal olarak geri çekilemez, bu da normal bir gelişim aşamasıdır. Çoğu erkek çocuk 5 yaşına kadar sünnet derisini geri çekme yeteneğini geliştirir, ancak bazıları için bu daha sonraya, hatta 10 yaşına veya ötesine kadar gerçekleşmeyebilir. Bu doğal ilerleme, ağrı veya idrara çıkma zorluğu gibi semptomlar eşlik etmediği sürece genellikle sorun olarak görülmez.

Penis sünnet derisinin glans üzerine geri çekilememesi durumu olan fimozis, özellikle çocuklarda tipik olarak öngörülebilir bir gelişim seyri izler. Fimozis için kilometre taşlarını anlamak, durumun ne zaman normal olduğunu ve ne zaman tıbbi müdahale gerektirebileceğini belirlemek için çok önemlidir.

Yenidoğan Dönemi (Doğumdan 1 Aya Kadar):

• Doğumda neredeyse tüm erkek bebeklerin sünnet derisi geri çekilemez. Bu normaldir ve sünnet derisi ile glans arasındaki doğal yapışıklıktan kaynaklanır.

Bebeklik (1 Ay – 1 Yıl):

Yaşamın ilk yılı boyunca, sünnet derisi çoğu erkek çocukta geri çekilemez kalır. Bu durum fizyolojik olarak normaldir ve tipik olarak endişe nedeni değildir.

Çocukluk Dönemi (1 ila 3 Yaş):

3 yaşına gelindiğinde, bazı erkek çocuklarda sünnet derisi kısmi olarak geri çekilmeye başlayabilir. Bununla birlikte, çoğunluk hala tam olarak geri çekilemeyen bir sünnet derisine sahip olacaktır.

Okul Öncesi Yaş (3 ila 5 Yaş):

5 yaş civarında, sünnet derisi birçok erkek çocukta doğal olarak gevşemeye başlar. Erkek çocukların yaklaşık %90’ı bu dönemin sonunda kısmen veya tamamen geri çekilebilir bir sünnet derisine sahip olacaktır. Bu tipik bir gelişimsel dönüm noktasıdır.

Erken Çocukluk Dönemi (5 ila 7 Yaş):

7 yaşına gelindiğinde, erkek çocukların yaklaşık %92-95’i geri çekilebilir sünnet derisine sahip olacaktır. Olmayan küçük bir yüzde için, durum müdahale olmadan da düzelebilir.

Geç Çocukluk Dönemi (7 ila 10 Yaş):

Erkek çocuklar 10 yaşına yaklaşırken, neredeyse tamamı tamamen geri çekilebilir bir sünnet derisine sahip olacaktır. Fimozis bu yaşın ötesinde de devam ederse, patolojik nedenleri ekarte etmek için tıbbi bir değerlendirme gerekebilir.

Ergenlik (10 ila 18 Yaş):

• Ergenlik döneminde, sünnet derisi neredeyse tüm erkeklerde tamamen geri çekilebilir olmalıdır. Bu evrede kalıcı fimozis, balanitis xerotica obliterans veya önceki enfeksiyonlar veya yaralanmalardan kaynaklanan yara izi gibi patolojik nedenlere bağlı olabilir.
• Fimozis ağrı, tekrarlayan enfeksiyonlar veya idrar yapma zorluğu gibi semptomlara neden oluyorsa tedavi düşünülmelidir.

Yetişkinlik (18 Yaş ve Üzeri):

Yetişkinlerde fimozis normal kabul edilmez ve kronik durumlardan, yara izinden veya çocukluktaki yetersiz tedaviden kaynaklanabilir. Tedavi seçenekleri arasında topikal steroidler, elle germe veya daha ciddi vakalarda sünnet gibi cerrahi müdahale yer alabilir.

• Fizyolojik Fimozis**: Bu, sünnet derisinin kademeli olarak geri çekilebilir hale geldiği normal gelişimsel süreci ifade eder. Genellikle müdahale olmaksızın ergenlik döneminde doğal olarak düzelir.
• Patolojik Fimozis**: Bu, sünnet derisi yara izi, enfeksiyon veya altta yatan diğer koşullar nedeniyle geri çekilemez kaldığında ortaya çıkar. Bu tip fimozis genellikle tıbbi tedavi gerektirir.

• Fimozis 10 yaşından sonra iyileşme belirtisi göstermeden devam ederse veya herhangi bir yaşta ağrı, enfeksiyon veya idrar yapma zorlukları gibi semptomlara neden olursa, bir sağlık uzmanına danışılması tavsiye edilir.
• Sünnet derisinin glansın arkasında sıkıştığı ve öne getirilemediği parafimoz durumunda, bu tıbbi bir acil durum olduğundan acil tıbbi müdahale gereklidir.

Fimozis, ağrı, idrara çıkma zorluğu veya tekrarlayan enfeksiyonlar (balanit) gibi semptomlara yol açmadığı sürece tipik olarak ciddi bir durum olarak kabul edilmez. Bu gibi durumlarda, tıbbi değerlendirme ve tedavi gerektirebilir. Geri çekilen sünnet derisinin normal pozisyonuna dönemediği ilgili bir durum olan parafimozis, peniste kalıcı hasarı önlemek için acil müdahale gerektiren tıbbi bir acil durumdur.

Fimozis konjenital (doğumda mevcut) veya edinsel olabilir. Edinilmiş vakalarda, yaralanma, enfeksiyon veya balanitis xerotica obliterans (liken sklerozus) gibi enflamatuar durumlar nedeniyle sünnet derisinin yara izinden kaynaklanabilir. Kronik enflamasyon ve kötü hijyen de fimozis gelişimine katkıda bulunabilir.

• Konservatif Tedaviler: Çocuklarda fimozis vakalarının çoğu müdahale olmaksızın doğal yollarla iyileşir. Belirtiler yaşayanlar için tedavi seçenekleri arasında iltihabı azaltmak ve sünnet derisinin nazikçe gerilmesini kolaylaştırmak için topikal steroid kremlerin uygulanması yer alır.
• Germe Egzersizleri: Sünnet derisinin elle nazikçe gerilmesi bazı durumlarda yardımcı olabilir, ancak ağrı veya yaralanmayı önlemek için bu dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Herhangi bir rahatsızlık ortaya çıkarsa durdurmak önemlidir.
• Cerrahi Seçenekler: Konservatif tedavilerin etkisiz kaldığı veya komplikasyonların ortaya çıktığı nadir durumlarda sünnet veya preputioplasti (sünnet derisini çıkarmadan genişletme prosedürü) düşünülebilir.

Çoğu birey için fimozis, tedavi olmaksızın düzelen iyi huylu bir durumdur. Ancak daha büyük çocuklarda, ergenlerde veya yetişkinlerde inatçı fimozis tıbbi değerlendirme gerektirebilir. Komplikasyonları önlemek için uygun hijyen ve bakım şarttır ve çoğu vaka invazif olmayan tedavilerle başarılı bir şekilde yönetilebilir.

Fimozisin anlaşılması ve tedavisi yüzyıllar boyunca önemli ölçüde gelişmiştir. Aşağıda fimozisin keşfi ve tıbbi yönetimindeki önemli dönüm noktaları yer almaktadır:

Antik Yunan ve Roma Tıbbı (MÖ 4. Yüzyıl – MS 2. Yüzyıl):

Fimozis kavramı antik çağlarda biliniyordu. Hipokrat ve Galen de dahil olmak üzere Yunan ve Romalı hekimler, sünnet derisini ilgilendiren durumları tanımlamışlardır, ancak anlayışları gözlemlenebilir semptomlarla sınırlıydı. “Fimozis” teriminin kendisi Antik Yunanca “φίμωσις” (phímōsis) kelimesinden türetilmiştir, “susturma” veya “bağlama” anlamına gelir ve durumun sünnet derisini glans üzerinde hapsetme özelliğini yansıtır.

Erken Modern Tıp (16. – 18. Yüzyıllar):

• Rönesans döneminde, klasik bilginin yeniden canlanmasıyla birlikte, fimozis durumu tıp bilginleri tarafından daha ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Fransız bir cerrah olan Ambroise Paré (1510-1590) yazılarında bu durumdan bahsetmiş ve potansiyel cerrahi müdahaleleri tartışmıştır.

18. Yüzyıl:

• Fimozise ilişkin tıbbi anlayış daha sistematik bir şekilde ilerlemeye başladı. Önde gelen bir Fransız cerrah olan Pierre-Jean Desault (1744-1795), fimozis ve parafimozis tedavisi için cerrahi tekniklerin ayrıntılı açıklamalarını sunarak erken ürolojiye katkıda bulunmuştur.

19. Yüzyıl:

19. yüzyıl, patolojik fimozis tedavisi için sünnet de dahil olmak üzere cerrahi tekniklerde önemli gelişmelere sahne olmuştur. İngiltere’deki Sir Astley Cooper (1768-1841) gibi etkili cerrahlar ve Amerikalı hekimler fimozis tedavisi için daha rutin sünnetler yapmaya başladı.

1860‘lar: Sünnet, kısmen fimozisin cerrahi düzeltme gerektiren bir durum olarak anlaşılmasından etkilenerek, Batı ülkelerinde tıbbi bir prosedür olarak popülerlik kazanmaya başladı.

19. Yüzyılın sonları:

Amerikalı ve İngiliz doktorların 19. yüzyılın sonlarındaki çalışmaları, sünneti fimozis için bir tedavi olarak daha da yaygınlaştırdı. Amerika Birleşik Devletleri’nde John Ashhurst Jr. (1839-1900) ve diğer çağdaşları, fimozis tedavisinde sünnet endikasyonları üzerine kapsamlı bir şekilde yazarak tıbbi uygulamaları etkilemiştir.

20. Yüzyılın Başları:

20. yüzyılın başlarında, sünnetin bazı Batı ülkelerinde rutin bir uygulama olarak yaygın bir şekilde kabul görmesi, büyük ölçüde fimozis de dahil olmak üzere çeşitli durumlara karşı önleyici faydalarına olan inançtan etkilenmiştir. Ancak bu dönemde, özellikle çocuklarda fizyolojik (patolojik olmayan) fimozis vakalarında fimozis için sünnetin gerekliliğine ilişkin tartışmalar da başlamıştır.

20. Yüzyılın Ortaları:

• 1949: Douglas Gairdner, British Medical Journal’da yenidoğanlarda rutin sünnet uygulamasını sorgulayan dönüm noktası niteliğinde bir makale yayınladı. Çalışması, çocuklarda fizyolojik fimozisin normal bir gelişim aşaması olduğunu ve tipik olarak müdahale olmadan düzeldiğini vurgulayarak sünnetin gerekliliği konusundaki tıbbi bakış açılarını değiştirdi.
• Bu dönem, araştırmacıların ve hekimlerin fizyolojik ve patolojik fimozis arasındaki farkı anlamaya başlamasıyla anlayışta önemli bir değişime işaret etmiştir.

20. Yüzyılın sonları:

• Topikal steroid kremlerin kullanımı da dahil olmak üzere fimozis için konservatif tedavilere yönelik araştırmalar ilgi görmeye başladı. 1980’lerde ve 1990’larda yapılan çalışmalar, bu cerrahi olmayan tedavilerin etkinliğini göstererek sünnet ihtiyacını daha da azalttı.

21. Yüzyıl:

• Modern fimozis anlayışı, fizyolojik ve patolojik formlar arasında yapılan net ayrımlarla iyi tanımlanmıştır. Mevcut tıbbi uygulama konservatif yönetimi vurgulamakta, cerrahi müdahale daha az invaziv tedavilere yanıt vermeyen vakalar için saklı tutulmaktadır.
• Devam eden araştırmalar, özellikle fimozisle ilgili komplikasyonların önlenmesine ve topikal tedavilerin etkinliğine odaklanarak tedavi protokollerini iyileştirmeye devam etmektedir.

1. Desault, P. J. (1814). Journal de Chirurgie (Vol. 1). Chez Méquignon l’ainé, Libraire.
2. Gairdner, D. (1949). The fate of the foreskin: A study of circumcision. British Medical Journal, 2(4642), 1433-1437.
3. Oster, J. (1968). Further fate of the foreskin. Archives of Disease in Childhood, 43(228), 200-203.
4. Laing, B. J. (1983). The Contributions of Pierre-Jean Desault to Surgery. Annals of Surgery, 197(6), 771-779.
5. Risse, G. B. (1988). Mending Bodies, Saving Souls: A History of Hospitals. Oxford University Press.
6. Dewan, P. A., & Tieu, H. C. (1996). Treatment of phimosis using topical steroids and foreskin stretching. Australian and New Zealand Journal of Surgery, 66(9), 631-633.
7. Cold, C. J., & Taylor, J. R. (1999). The prepuce. BJU International, 83(S1), 34-44.
8. Thompson, J. R. (2006). The Renaissance of Surgery: The 18th Century and Beyond. World Journal of Surgery, 30(2), 208-216.
9. Malone, P. S., & Steinbrecher, H. A. (2007). Medical management of phimosis in children. British Journal of Urology International, 100(4), 735-737.