Humerus

“Humerus” terimi, tarihsel olarak “omuz” anlamına gelen Latince “umerus”tan türetilmiştir ve Proto-Hint-Avrupa (PIE) kökü *om(e)so- ile bağlantılıdır, ayrıca Sanskritçe “amsah”, Yunanca “ōmos” ve Gotça “ams” ile ilişkilidir, hepsi omuz anlamına gelir (humerus etimolojisi). Bu etimolojik bağlantı, üst ekstremite ile olan tarihsel ilişkisini vurgular ve modern anatomide özellikle üst kol kemiğini belirtmek için evrimleşmiştir. “Umerus” varyantı daha az yaygındır ancak kullanıcının ifadesini alternatif bir biçim olarak doğrular.

Humerus kemiğinin anatomik yapısı üzerine yapılan bilimsel çalışmalar antik çağlardan modern tıbba kadar uzanmaktadır.

Antik Çağ: İlk anatomik tanımlamalar

• 5. M.Ö. yüzyıl MS – Koslu Hipokrat (MÖ yaklaşık 460-370) ilk kez üst kol kemiği (humerus) kırıklarını tanımlamış ve iyileşme için doğru pozisyonlandırmanın gerekliliğini vurgulamıştır.
• 3. M.Ö. yüzyıl MS – Kalkedonlu Herophilus (yaklaşık MÖ 335-280) sistematik insan diseksiyonları gerçekleştirir ve kolun temel yapılarını tanımlar.
• 2. MS 1. yüzyıl – Bergama’lı Galen (yaklaşık MS 129-216) hayvan ve insan iskeletlerini karşılaştırarak humerus da dahil olmak üzere iskeletin ayrıntılı anatomik tasvirlerini sunar. Teorileri bin yıldan fazla bir süre anatomiye egemen oldu.

Orta Çağ’da, dini ve kültürel kısıtlamalar nedeniyle anatomik çalışmalarda bir düşüş görüldü ve bilgi büyük ölçüde Galen’in metinlerinden elde edildi. Ancak İtalya’da önemli bir figür ortaya çıktı: Mondino de Luzzi (yaklaşık 1270-1326), Mundinus olarak da bilinir. Bologna Üniversitesi’nde ders verirken, 1316’da insan diseksiyonuna dayanan ilk Avrupa metinlerinden biri olan “Anatomia”yı yayınladı. Bu kılavuz, muhtemelen humerus da dahil olmak üzere vücudun iç yapısını tanımladı ve iki yüzyıl boyunca tıp eğitimini etkileyen kamu diseksiyonlarını yeniden tanıttı. Galen geleneğinden etkilenmiş olsa da, çalışması deneysel anatomiye doğru bir adımdı (Daily Medieval: Mondino de Luzzi, Anatomist).

Rönesans ve Erken Modern Dönem: Bir Bilim Olarak Anatomi

Vesalius’un Galen’in hatalarını, örneğin humerusun göreceli boyutunu düzeltmesi, hayvan temelli gözlemlere kıyasla insan diseksiyonunun önemini vurguladı.

• 1543 – Andreas Vesalius (1514–1564) Galen’in anatomik yanlış anlamalarını düzelttiği ve humerusun ilk kez kesin tasvirlerini yayınladığı De humani corporis fabrica‘yı yayınlar.
• 1561 – Gabriele Falloppio (1523–1562) humerusun eklemler ve bağlarla ilişkisini araştırır.
• 1600 – Fabricius ab Aquapendente (1537–1619) embriyo çalışmalarına dayalı olarak kemik gelişimiyle ilgili ilk kavramları geliştirir.

Rönesans, sanatçılar ve anatomistler tarafından yönlendirilen insan anatomisine olan ilginin yeniden canlanmasına neden oldu. Belçikalı bir hekim olan Andreas Vesalius (1514-1564), 1543 tarihli “De humani corporis fabrica libri septem” (“Yedi Kitapta İnsan Vücudunun Yapısı Üzerine”) adlı yayını ile bu alanda devrim yarattı. Bu çalışma, Galen’in sternal segmentlerin sayısı ve humerusun bacak kemiklerine göre göreceli boyutu gibi hatalarını düzelten humerusun ayrıntılı çizimlerini içeriyordu. Genellikle Jan Stephan van Calcar gibi sanatçılara atfedilen Vesalius’un diseksiyonları ve çizimleri, humerusun başı, şaftı ve distal eklemleri dahil olmak üzere anatomisinin kesin bir tasvirini sağladı (Andreas Vesalius – Wikipedia).

Leonardo da Vinci (1452-1519), öncelikle bir sanatçı olmasına rağmen, anatomik çizimleriyle de katkıda bulunmuştur. Humerus’unkiler de dahil olmak üzere çalışmaları, yaşamı boyunca yayınlanmamıştır ancak daha sonraki anatomistleri etkileyerek kas ve iskelet yapılarının ayrıntılı görünümlerini sunmuştur (Karşılaştırmalı Anatomi: Andreas Vesalius).

17-18 Yüzyıl: Kırık Tedavisinde Gelişmeler

• 1627 – William Harvey (1578–1657) humerus da dahil olmak üzere kemiklere giden kan akışını araştırır ve atardamarların rolünü keşfeder.
• 1707 – Giovanni Alfonso Borelli (1608–1679) De Motu Animalium adlı eserinde humerus üzerinde etkili olan mekanik kuvvetleri anlatır.
• 1733 – Jacques-Bénigne Winslow (1669–1760) omuz eklemi ve humerusun ayrıntılı anatomik çizimlerini yayınlar.

17. ve 18. Yüzyıllar: Fizyolojideki İlerlemeler

17. yüzyılda anatomi fizyolojiyle daha fazla bütünleşti. İngiliz bir hekim olan William Harvey (1578-1657), kan dolaşımını tanımlayan “De Motu Cordis”i 1628’de yayınladı. Bu çalışma, brakiyal ve sirkumfleks humeral gibi atardamarlar da dahil olmak üzere humerusa giden damarsal beslenmeyi anlamak ve kan akışı ve iyileşme süreçleri hakkındaki bilgileri geliştirmek için çok önemliydi (Osmosis: Humerus).

İtalyan bir hekim olan Marcello Malpighi (1628-1694), 1661’de kılcal damarları keşfederek humerusla ilgili mikro dolaşımı daha da aydınlattı. Çalışmaları kemik beslenmesi ve onarımının anlaşılmasını destekledi ve dolaylı olarak humerus çalışmalarını etkiledi (Humerus – genel bakış | ScienceDirect Topics).

19. Yüzyıl: Modern Anatomi Çağı

19. yüzyıl anatomik bilginin standardizasyonunu işaret etti. İngiliz anatomist Henry Gray (1827-1861), 1858’de “Gray’s Anatomy”yi yayınladı ve baş, tüberküller ve epikondil gibi kemikli dönüm noktaları da dahil olmak üzere humerusun kapsamlı bir tanımını sağladı. Bu metin tıp eğitimi için bir temel taşı haline geldi ve ayrıntılı çizimler ve açıklamalar sundu (Anatomy, Shoulder and Upper Limb, Humerus – StatPearls).

Alman fizikçi Wilhelm Roentgen (1845-1923), 1895’te X-ışınlarını keşfederek tıbbi görüntülemede devrim yarattı. Bu, humerusun invaziv olmayan bir şekilde görüntülenmesine olanak tanıyarak kırıkların ve diğer durumların teşhisine yardımcı oldu ve klinik anatomide önemli bir dönüm noktası oldu (Humerus Kırığı: Türleri, Belirtileri ve Tedavisi).

• 1820 – Georges Cuvier (1769–1832) fosil humerus kemiklerini analiz eder ve soyu tükenmiş türlerle yaşayan türler arasında karşılaştırmalar yapar.
• 1838 – Matthias Jakob Schleiden (1804–1881) humerustaki kemik hücrelerinin yapısını tanımladı ve Theodor Schwann ile birlikte hücre teorisini kurdu.
• 1867 – Joseph Lister (1827–1912) antiseptik tekniklerle humerus kırıklarının tedavisini geliştirdi.
• 1895 – Wilhelm Conrad Röntgen (1845–1923) ilk kez humerusun ayrıntılı iç yapılarını görünür hale getiren X ışınlarını keşfeder.

20. Yüzyıl: Modern Anatomi ve Biyomekanik

20. yüzyıl gelişmiş görüntüleme tekniklerini beraberinde getirdi. 1970’lerde bilgisayarlı tomografinin (BT) ve manyetik rezonans görüntülemenin (MRI) geliştirilmesi, humerusun görüntülenmesini geliştirerek yumuşak dokuların ve kemik yapısının ayrıntılı görüntülerini sağladı ve karmaşık yaralanmaların teşhisi için çok önemlidir (Humerus (Kemik): Anatomi, Konum ve İşlev).

Cerrahi teknikler de özellikle humerus kırıkları için ilerledi. 20. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan intramedüller çivileme ve plaka fiksasyonu gibi yenilikler, kemiğin biyomekaniği ve iyileşme süreçleri hakkında daha derin bir anlayışı yansıtarak tedavi sonuçlarını iyileştirdi (Humerus Kırığı (Üst Kol Kırığı) | Johns Hopkins Medicine).

• 1902 – Julius Wolff (1836–1902), humerus da dahil olmak üzere kemiklerin mekanik strese nasıl uyum sağladığını tanımlayan Wolff yasasını geliştirir.
• 1934 – Henry Gray (1827–1861), humerusun anatomisini daha ayrıntılı olarak ele alan Gray’s Anatomy adlı eserin gözden geçirilmiş bir baskısını yayınlar.
• 1960’lar – Özellikle Frank Noyes tarafından sağlanan biyomekanik alanındaki ilerlemeler, humerustaki kuvvet ilişkilerinin ayrıntılı olarak incelenmesine olanak tanır.
• 1970’ler – John Charnley (1911–1982), humerusun ayrıntılı anatomik çalışmalarına dayanarak ilk modern omuz protezlerini geliştirir.
• 1990’lar – Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), humerus morfolojisinin ve patolojik değişikliklerinin görüntülenmesinde devrim yaratır.

21. Yüzyıl: Modern görüntüleme ve genetik yoluyla yeni perspektifler

21. yüzyılda, genetik ve moleküler biyoloji çalışmaları kemik gelişimini ve humerusu etkileyen hastalıkları anlamaya katkıda bulunmuştur. Kemikleşme merkezleri, kemik yoğunluğu ve osteoporoz gibi durumlar üzerine yapılan araştırmalar, büyümesi ve patolojisi hakkında içgörüler sağlamış ve tarihi keşifler üzerine inşa etmeye devam etmiştir (Humerus – Physiopedia).

• 2000’ler – 3D BT ve MR humerus kırıklarının ve dejeneratif hastalıklarının daha hassas değerlendirilmesine olanak sağlıyor.
• 2010’lar – Moleküler genetikteki gelişmeler, humerus da dahil olmak üzere kemik gelişimi için kritik olan belirli genleri tanımlıyor.
• 2020’ler – Özellikle kök hücre tedavisi ve biyobaskı yoluyla rejeneratif tıp alanındaki gelişmeler, humerus defektlerinin rekonstrüksiyonu için yeni olanaklar sunuyor.

• Romer, A. S. (1977). The Vertebrate Body. Holt-Saunders International.
• Wiśniewski, M., Baumgart, M., Grzonkowska, M., Małkowski, B., & Wilińska-Jankowska, A. (2017). Ossification center of the humeral shaft in the human fetus: a CT, digital, and statistical study. Surgical and Radiologic Anatomy, 39(10), 1105–1113.
• Kwong, S., Kothary, S., & Poncinelli, L. L. (2014). Skeletal Development of the Proximal Humerus in the Pediatric Population: MRI Features. American Journal of Roentgenology, 202(2), 418–425.