Lobus pariyetalis

tarafından | Şub 15, 2017 | Anatomi, Nöroloji

Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/Parietal_lobe_animation_small.gif

Burada Telencephalon‘a ait olduğu belirtilen ve Latince’de “duvar lobu” olarak tanımlanan beyin bölgesi muhtemelen serebral korteksin önemli bir yapısı olan parietal lob‘dur. Telencephalon* terimi Yunanca köklerden türetilmiştir: tele (uzak) ve encephalon (beyin) köklerinden türetilmiş olup, evrim ve işlevsellik açısından beynin en gelişmiş bölümünü temsil eder. Buna serebral korteks, bazal ganglionlar ve limbik sistem dahildir.

Köken ve Etimoloji:

Parietal terimi Latince “duvar” anlamına gelen paries kelimesinden gelmektedir. Bu adlandırma, kafatasının üst yan duvarlarının bir parçasını oluşturan parietal lobun anatomik konumu ile uyumludur. Tarihsel olarak, bu terim anatomik tanımlamalarda kullanılmıştır çünkü lob kafatasının parietal kemiğinin altında konumlandırılmıştır.

Parietal Lobun İşlevleri:

Parietal lob, duyusal bilgilerin işlenmesinde önemli bir rol oynar ve çeşitli yüksek bilişsel işlevlerde yer alır. Bunlar şunları içerir:

  • Lobus parietalis (Parietal Lob): Telensefalon içinde yer alan bu bölge tam olarak referans alınan bölgedir.
  • Lobus: Beynin bir bölümünü veya lobunu ifade eder.
  • Telensefalon: Parietal, frontal, temporal ve oksipital loblar dahil olmak üzere serebral hemisferlerin geliştiği ön beyin kısmı.

Telensefalonun bir bileşeni olan parietal lob duyusal işleme, uzamsal farkındalık ve yüksek bilişsel işlevlerde çok önemli bir rol oynar. Aşağıda anatomisi ve fizyolojik özelliklerinin ayrıntılı bir incelemesi yer almaktadır:

Anatomik Özellikler

Konum:

    • Parietal lob, serebral hemisferin üst arka kısmında yer alır.
    • Anteriorda merkezi sulkus (frontal lobdan ayıran), posteriorda parieto-oksipital sulkus (oksipital lobdan ayıran) ve inferiorda temporal lobdan ayıran lateral sulkus (Sylvian fissürü) ile sınırlanır.

    Yapısal Bileşenler:

      • Postcentral Gyrus: Bu birincil somatosensoriyel korteks (Brodmann alanları 1, 2 ve 3) merkezi sulkusun hemen arkasında yer alır ve vücuttan gelen duyusal girdiyi işler.
      • Superior Parietal Lobule: Mekânsal oryantasyon ve duyusal bilginin entegrasyonu ile ilgilidir.
      • İnferior Parietal Lobül: Supramarginal girus (Brodmann alanı 40) ve angular girus (Brodmann alanı 39) içerir. Dil işleme, matematiksel işlemler ve görsel, işitsel ve somatosensoriyel girdilerin entegrasyonunda rol oynar.

      Beyaz Madde Bağlantıları:

        • Parietal lob, arkuat fasikül (dil ve iletişim yolları) ve superior longitudinal fasikül (duyusal ve motor bilgilerin entegrasyonu) gibi beyaz madde yolları aracılığıyla diğer loblara yoğun bir şekilde bağlanır.

        Hemisferik Uzmanlaşmaya Göre Alt Bölümler:

          • Baskın Yarım Küre (genellikle sol): Dil, matematiksel yetenekler ve sembolik akıl yürütmeye odaklanır.
          • Dominant Olmayan Yarım Küre (genellikle sağ): Görsel-uzamsal işleme, dikkat ve çevrenin algılanmasından sorumludur.

          Fizyolojik Özellikler

          Somatosensoriyel İşleme:

            • Postcentral girustaki birincil somatosensoriyel korteks basınç, doku, sıcaklık ve ağrı gibi dokunsal hisleri işler. Vücudun duyusal girdi dağılımını temsil eden duyusal homunculus’u haritalandırır.

            Mekânsal Farkındalık ve Propriyosepsiyon:

              • Üst parietal lobül, mekansal farkındalığı korumak ve uzuv hareketini vücudun konumuna göre koordine etmek için görsel, işitsel ve somatosensoriyel verileri entegre eder.

              Dil ve Sembolik İşlevler:

                • İnferior parietal lobül yazılı ve sözlü dili yorumlamak (baskın yarım küredeki Wernicke alanı) ve matematiksel işlemleri gerçekleştirmek için gereklidir.

                Görsel Entegrasyon:

                  • Görsel işlemenin dorsal akışında (“nerede” yolu), parietal lob, uzaydaki nesnelerin konumunu belirlemeye ve görsel uyaranlara yanıt olarak motor eylemleri yönlendirmeye katkıda bulunur.

                  Dikkat ve Algı:

                    • Sağ parietal lob görsel dikkatte, özellikle de uzayın sol tarafının algılanmasında önemli bir rol oynar (hasar gördüğünde ihmal sendromlarında önemlidir).

                    Motor Koordinasyon:

                      • Motor bölgelere giden parietal girdiler el-göz koordinasyonuna ve istemli hareketlerin hassas kontrolüne yardımcı olur.

                      Patolojiler ve Klinik Önem

                      • Paryetal Lobda Lezyonlar:
                        • Kontralateral İhmal Sendromu: Sağ parietal lobun hasar görmesi vücudun sol tarafının ve çevrenin ihmal edilmesine neden olur.
                        • Gerstmann Sendromu: Agrafi, akalkuli, parmak agnozisi ve sol-sağ oryantasyon bozukluğu ile karakterize, baskın parietal lobun hasar görmesinden kaynaklanan bir durum.
                        • Balint Sendromu: Bilateral parietal hasardan kaynaklanan, optik ataksi, okülomotor apraksi ve simultanagnoziyi içeren nadir bir bozukluk.
                      • Gelişimsel ve Nörodejeneratif Bozukluklar:
                        • Parietal disfonksiyon disleksi, Alzheimer hastalığı ve posterior kortikal atrofi gibi durumlarla ilişkilidir ve hafızayı, uzamsal muhakemeyi ve koordinasyonu etkiler.

                      Klinik

                      Parietal lob** duyusal işleme, mekansal farkındalık ve bilginin entegrasyonundaki rolü nedeniyle klinik olarak önemlidir. Bu bölgedeki hasar veya işlev bozukluğu çeşitli nörolojik, bilişsel ve duyusal bozukluklara yol açabilir.

                      1. Duyusal ve Algısal Bozukluklar

                      a. Somatosensoriyel Defisitler:

                      • Postcentral girustaki (birincil somatosensoriyel korteks) lezyonlar aşağıdakilere neden olabilir:
                        • Dokunma hissi kaybı (örn. dokunma, ağrı, sıcaklık).
                        • Bozulmuş propriyosepsiyon (vücut pozisyonunun farkındalığı).
                        • Astereognoz (nesneleri dokunarak tanıyamama).

                      b. Kontralateral İhmal Sendromu:

                      • Tipik olarak sağ parietal lob hasarı ile ortaya çıkar.
                      • Hastalar vücudun ve çevrenin sol tarafındaki uyaranları ihmal eder veya algılayamaz (örn. nesnelere çarpma veya bir tabak yemeğin sol tarafını ihmal etme).

                      c. Balint Sendromu:

                      • Bilateral parietal hasardan kaynaklanır.
                      • Semptom üçlüsü:
                        • Optik ataksi: Görsel rehberlik altında nesnelere ulaşmada zorluk.
                        • Okülomotor apraksi: Bakışları istemli olarak yönlendirememe.
                        • Simultanagnozi: Birden fazla nesneyi aynı anda algılayamama.

                      2. Bilişsel ve İşlevsel Bozukluklar

                      a. Gerstmann Sendromu:

                      • Baskın (genellikle sol) parietal lobda hasar oluşabilir:
                        • Agrafya: Yazma yetersizliği.
                        • Kalkuli: Aritmetikte zorluk.
                        • Parmak agnozisi: Parmakları tanımlayamama.
                        • Sol-sağ yönelim bozukluğu.

                      b. Afazi:

                      • Wernicke alanının yakınındaki parietal lobun hasar görmesi (baskın yarım kürede) neden olabilir:

                      c. Apraksi:

                      • Parietal hasar ideomotor apraksi (talimatları anlamasına rağmen komut üzerine görevleri yerine getirememe) veya inşaat apraksisine (nesneleri çizmekte veya inşa etmekte zorluk) neden olabilir.

                      3. Görsel ve Uzamsal Bozukluklar

                      a. Hemispatial Neglect:

                      • Sağ parietal lob lezyonlarında yaygındır ve kontralateral (sol) tarafın derin uzamsal farkındalığına yol açar.

                      b. Dorsal Akım Disfonksiyonu:

                      • Parietal lobun dorsal görsel yola (“nerede” yolu) dahil olması, nesne lokalizasyonunu ve hareket takibini etkileyerek hareketli nesneleri yakalama veya kaçınma gibi görevleri bozar.

                      4. Motor Koordinasyon Sorunları

                      • Parietal hasar motor planlama ve koordinasyonu bozar:
                        • Ataksi: İstemli hareketlerde koordinasyon kaybı.
                        • Dismetri: Hareketlerin mesafesini veya aralığını değerlendirememe.
                        • El-göz koordinasyonunda bozulma.

                      5. Nöropsikiyatrik Etkiler

                      a. Alzheimer Hastalığı:

                      • Parietal lob disfonksiyonu ile ilişkilidir:
                        • Mekânsal yönelim bozukluğu.
                        • Görsel-uzamsal farkındalıkla ilgili hafıza kaybı.
                        • Posterior kortikal atrofi (görsel işlemeyi etkileyen bir Alzheimer varyantı).

                      b. Gelişimsel Bozukluklar:

                      • Parietal lob anormallikleri disleksi, dispraksi ve otizm spektrum bozukluklarında görülür ve okuma, motor beceriler ve duyusal entegrasyonu etkiler.

                      6. Vasküler ve Travmatik Etkiler

                      a. İnme:

                      • Orta serebral arter enfarktları genellikle parietal lobu tutarak aşağıdakilere yol açar:
                        • Kontralateral duyu kaybı.
                        • Görme alanı defisitleri.
                        • İhmal sendromu.

                      b. Travmatik Beyin Hasarı (TBH):

                      • Parietal bölgede meydana gelen travma, duyusal işleme, mekansal muhakeme ve görsel-motor koordinasyonda bir dizi eksikliğe neden olabilir.

                      7. Nörogörüntüleme ve Tanı

                      • Görüntüleme Yöntemleri**:
                        • MRI* ve CT taramaları parietal lobdaki yapısal lezyonları tanımlamak için çok önemlidir.
                        • fMRI* ve PET taramaları fonksiyonel eksikliklerin değerlendirilmesine yardımcı olur.
                      • Klinik Testler**:
                        • Duyusal testler, çizgi ikiye ayırma görevleri (ihmal için) ve çizim/kopyalama görevleri (apraksi ve uzamsal eksiklikler için) parietal lob bütünlüğünü değerlendirir.
                      Keşif

                      Parietal lobun** anlaşılmasındaki kilometre taşları anatomi, fizyoloji, nöroloji ve nörogörüntülemede yüzyıllar süren keşifleri kapsar.

                      1. Erken Anatomik Tanımlar

                      • Antik Yunan (M.Ö. ~4. Yüzyıl):
                        • Hipokrat ve daha sonra Galen beynin en eski anatomik tanımlarını yapmışlardır ancak işlevin spesifik lokalizasyonundan yoksundurlar.
                      • 1543:
                        • Andreas Vesalius**, *De humani corporis fabrica* adlı eserinde, işlevsel rolü tanımlanmamış olsa da parietal bölge de dahil olmak üzere insan beyninin ilk doğru anatomik tasvirini yapmıştır.

                      2. Beyin Fonksiyonlarının Lokalizasyonu

                      • 1820’ler-1860’lar:
                        • Franz Joseph Gall ve Johann Spurzheim, beyindeki belirli zihinsel yetilerin lokalizasyonunu önererek frenolojiyi tanıttı. Ayrıntıları yanlış olsa da, bu, parietal lob da dahil olmak üzere beyin bölgelerini davranışla ilişkilendirmek için erken bir çabaya işaret ediyordu.
                      • 1861:
                        • Paul Broca konuşma üretimi için frontal lobda Broca alanını tanımlayarak kortikal lokalizasyona daha geniş bir ilgi uyandırdı. Aynı dönemde, bilim insanları parietal lobun duyusal girdileri entegre etmedeki rolünü düşünmeye başladılar.

                      3. Duyusal Korteksin Keşfi

                      • 1870:
                        • Gustav Fritsch ve Eduard Hitzig** frontal lobdaki motor korteksi tanımlamak için elektrik stimülasyonunu kullandılar ve dolaylı olarak parietal lobdaki komşu duyusal alanlarla ilgili çalışmaları etkilediler.
                      • 1909:
                        • Korbinian Brodmann kortikal haritasını yayınladı ve Brodmann alanları 1, 2 ve 3’ü parietal lobdaki birincil somatosensoriyel korteksin bir parçası olarak tanımladı.

                      4. Klinik Sendromlar

                      • 1920’ler-1930’lar:
                        • Joseph Babinski ve diğerleri tarafından yapılan çalışmalar anosognozi (hastalığın inkarı) ve kontralateral ihmal sendromunu tanımlayarak bunları parietal lob lezyonlarıyla ilişkilendirdi.
                      • 1924:
                        • Gerstmann Sendromu terimi Josef Gerstmann tarafından, parietal hasarla ilişkili agrafi, akalkuli, parmak agnozisi ve sol-sağ oryantasyon bozukluğu gibi kusurları tanımlamak için ortaya atılmıştır.

                      5. Nöropsikolojinin Ortaya Çıkışı

                      • 1940’lar-1950’ler:
                        • Nöropsikolojideki gelişmeler, parietal lobun uzamsal farkındalıktaki rolünü vurgulamış, parietal lezyonlar üzerine yapılan çalışmalar Balint sendromunun (optik ataksi, simultanagnozi ve okülomotor apraksi) ayrıntılı açıklamalarına yol açmıştır.

                      6. Nörogörüntülemenin Katkıları

                      • 1970’ler:
                        • Bilgisayarlı tomografi (BT)** taramalarının ortaya çıkışı, parietal lob lezyonlarının in vivo olarak görüntülenmesini sağlayarak felç, tümör ve travmatik yaralanmaların teşhisini ilerletti.
                      • 1980’ler-1990’lar:
                        • Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI) ve Pozitron Emisyon Tomografisi (PET), parietal lob fonksiyonunun çalışılmasında devrim yaratarak, onu görsel-uzamsal işleme, dikkat ve duyusal modalitelerin entegrasyonu gibi üst düzey görevlerle ilişkilendirdi.

                      7. Bilişsel Sinirbilimde Parietal Lob

                      • 1996:
                        • David Milner ve Melvyn Goodale, parietal lobun dorsal akışa (uzamsal ve hareket işleme için “nerede” yolu) katılımını tanımlayarak görsel işlemenin çift akış modelini önerdi.
                      • 2000’ler-Günümüz:
                        • Varsayılan mod ağı (DMN) üzerine yapılan araştırmalar, parietal lobu (özellikle prekuneus) kendi kendine referanslı düşünme ve hafızayla ilişkilendirmiştir.

                      8. Modern Nörobilim ve Yapay Zeka Entegrasyonu

                      • 2010’lar-Günümüz:
                        • Beyin-bilgisayar arayüzleri (BCI’lar) ve nöral protezler üzerine yapılan çalışmalar, duyusal bilgilerin kodunu çözmek ve cihazları kontrol etmek için parietal lob girdilerine dayanmaktadır.
                        • Connectomics ve AI tabanlı görüntüleme analizleri, parietal lob bağlantılarını ve bunların çoklu duyusal entegrasyondaki rolünü daha da aydınlatmıştır.

                      İleri Okuma
                      1. Vesalius, A. (1543). De humani corporis fabrica libri septem. Basel: Johannes Oporinus.
                      2. Brodmann, K. (1909). Vergleichende Lokalisationslehre der Großhirnrinde in ihren Prinzipien dargestellt auf Grund des Zellenbaues. Leipzig: Johann Ambrosius Barth.
                      3. Gerstmann, J. (1924). Finger Agnosia: A Case of Non-recognition of Fingers in the Absence of Other Digital Disturbances. Journal of Nervous and Mental Disease, 60(4), 343–349.
                      4. Babinski, J. (1920). Contribution à l’étude des troubles mentaux dans l’hémiplégie organique cérébrale (anosognosie). Revue Neurologique, 27, 845–848.
                      5. Fritsch, G., & Hitzig, E. (1870). On the Electrical Excitability of the Cerebrum. Archiv für Anatomie, Physiologie und Wissenschaftliche Medicin, 37, 300–332.
                      6. Milner, D., & Goodale, M. A. (1996). The Visual Brain in Action. Oxford: Oxford University Press.
                      7. Goodale, M. A., & Milner, D. (2004). Sight Unseen: An Exploration of Conscious and Unconscious Vision. Oxford University Press, 1, 45–67.
                      8. Critchley, M. (1953). The Parietal Lobes. London: Edward Arnold Publishers.
                      9. Corbetta, M., & Shulman, G. L. (2002). Control of Goal-directed and Stimulus-driven Attention in the Brain. Nature Reviews Neuroscience, 3(3), 201–215.
                      10. Kanwisher, N., & Wojciulik, E. (2000). Visual Attention: Insights from Brain Imaging. Nature Reviews Neuroscience, 1(2), 91–100.
                      11. Smith, S. M., Fox, P. T., Miller, K. L., Glahn, D. C., Fox, P. M., Mackay, C. E., & Beckmann, C. F. (2009). Correspondence of the Brain’s Functional Architecture during Activation and Rest. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(31), 13040–13045.
                      12. Buckner, R. L., Andrews-Hanna, J. R., & Schacter, D. L. (2008). The Brain’s Default Network: Anatomy, Function, and Relevance to Disease. Annals of the New York Academy of Sciences, 1124(1), 1–38.
                      13. Catani, M., & Thiebaut de Schotten, M. (2008). Atlas of Human Brain Connections. Oxford: Oxford University Press.
                      14. Huang, R.-S., & Sereno, M. I. (2007). Dodecapus: An MR-compatible System for Multimodal Mapping of the Human Parietal Face Area. Journal of Vision, 7(9), 146–146.
                      15. Singh-Curry, V., & Husain, M. (2009). The Functional Role of the Inferior Parietal Lobe in the Dorsal and Ventral Attention Networks. Neuropsychologia, 47(6), 1434–1448.