Miller-Fisher Sendromu

1950’li yıllar… Nörolojide büyük dönüşümlerin yaşandığı, elektroensefalografinin ve sinir iletim çalışmalarının klinik pratiğe girmeye başladığı bir dönemdi. Henüz immünoloji disiplini emekleme aşamasındaydı ve periferik nöropatiler, klinik gözleme dayalı, oldukça heterojen ve çoğu zaman kafa karıştırıcı tanılarla sınıflandırılıyordu. İşte bu dönemde, dikkatli ve sorgulayıcı bir nörolog, bir anomalinin peşine düştü: Dr. Charles Miller Fisher.

Kimdir Charles Miller Fisher?

1913 doğumlu Kanadalı bir nörolog olan Charles Miller Fisher, Montreal’de eğitimini tamamlamış, İkinci Dünya Savaşı sırasında tıbbi hizmetlerde bulunmuş ve savaş esiri olarak geçirdiği zor yıllardan sonra ABD’ye dönerek Harvard Üniversitesi’nde çalışmaya başlamıştı. Nörovasküler hastalıklar konusundaki katkılarıyla tanınan Fisher, yaşamı boyunca dikkatli klinik gözlemleriyle birçok sendromun tanımlanmasına öncülük etti.

Bir Sendromun Doğuşu (1956)

Fisher, 1950’li yıllarda Massachusetts General Hospital’da (MGH) görev yaparken, birkaç hastada dikkat çekici bir tabloya rastladı:

• Göz kaslarında felç (oftalmopleji),
• Ciddi denge kaybı (ataksi),
• Tendon reflekslerinde silinme (arefleksi),
  ancak motor güç neredeyse tamamen korunmuştu.

Bu bulgular, o dönem tanımlanmış olan klasik Guillain-Barré sendromu ile benzerlik taşıyordu ancak belirgin farklılıklar da vardı. Özellikle göz hareketlerinin etkilenmesi, bu sendromda nadiren görülüyordu. Aynı şekilde denge bozukluğunun derecesi beklenenden fazlaydı.

Bilimsel Merak ve Sistematik Gözlem

Fisher bu vakaların benzerliğinden yola çıkarak sistematik bir vaka serisi hazırlamaya karar verdi. 1956 yılında The New England Journal of Medicine‘de yayımlanan makalesinde, arka arkaya izlediği üç hastayı detaylı olarak tanımladı. Makalenin başlığı şu şekildeydi:

“An unusual variant of acute idiopathic polyneuritis (syndrome of ophthalmoplegia, ataxia and areflexia)”

Bu başlık, klasik GBS’nin yeni ve “alışılmadık” bir varyantıyla karşı karşıya olunduğunu ima ediyordu. Fisher, bu üç hastanın hepsinde:

• BOS’ta albüminositolojik dissosiyasyon olduğunu,
• EMG bulgularının demiyelinizasyonla uyumlu olduğunu,
• ve hastalığın genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden gerilediğini
  detaylı biçimde açıkladı.

Ancak en dikkat çekici kısmı, hastalığın gözle görülür biçimde özgül bir triada sahip olmasıydı. Fisher, klasik GBS’den farklı olarak bu varyantın merkezi değil, periferik bir duysal patolojiye bağlı ataksiyle seyrettiğini öne sürdü. Ayrıca, hastalığın prognozunun genellikle iyi olduğuna da dikkat çekti.

Tartışmalar ve İlk Yıllardaki Tepkiler

İlk yıllarda Fisher’ın bu tanımı geniş çevrelerce ihtiyatla karşılandı. Göz kası felciyle seyreden, ancak güç kaybı olmayan bir GBS varyantı düşüncesi, dönemin nosolojik anlayışı için radikaldi. Bazı nörologlar bu tabloyu “atipik beyin sapı lezyonları” ya da viral ensefalit gibi merkezi nedenlerle açıklamaya çalıştı.

Ancak vakalar birikmeye başladı. Avrupa ve Japonya’dan bildirilen benzer tablolar, bu sendromun küresel düzeyde tanınmasına katkı sağladı.

Anti-GQ1b Antikorunun Keşfi (1990’lar)

Fisher’ın tanımından yaklaşık 35 yıl sonra, 1992–1993 yıllarında Japonya’dan nöroimmünologlar (özellikle Shoichi Kusunoki ve Norio Yuki) bu sendromda yüksek oranda anti-GQ1b IgG antikorlarının pozitif olduğunu gösterdiler. Bu gelişme, Miller-Fisher sendromunun tanısal özgüllüğünü bilimsel olarak da desteklemiş oldu.

Bu antikor, sinirlerin miyelin kılıfında bulunan ve özellikle kraniyal sinirlerde yoğun eksprese edilen GQ1b gangliozidine karşı yönelmişti. Bu bulgunun ortaya konmasıyla birlikte, MFS’nin otoimmün karakteri artık biyokimyasal düzeyde de ispatlanmış oldu. Fisher’ın klinik gözlemleri, böylelikle moleküler düzeyde doğrulanmıştı.

Sendromun Adının Resmiyet Kazanması

Başlangıçta “Fisher’s variant of GBS” olarak anılan sendrom, zaman içinde literatürde yaygınlaşarak Miller-Fisher Sendromu adını aldı. Bugün, hem klasik GBS spektrumunun bir parçası olarak hem de kendi başına tanımlanmış bir antikor ilişkili nöropati olarak kabul edilmektedir.

1. Fisher, C. M. (1956). An unusual variant of acute idiopathic polyneuritis (syndrome of ophthalmoplegia, ataxia and areflexia). The New England Journal of Medicine, 255(2), 57–65.
2. Chiba, A., Kusunoki, S., Obata, H., Machinami, R., & Kanazawa, I. (1993). Serum anti-GQ1b IgG antibody is associated with ophthalmoplegia in Miller Fisher syndrome and Guillain–Barré syndrome. Neurology, 43(10), 1911–1917.
3. Willison, H. J., & Yuki, N. (2002). Peripheral neuropathies and anti-glycolipid antibodies. Brain, 125(12), 2591–2625.
4. Yuki, N., & Hartung, H. P. (2012). Guillain–Barré syndrome. New England Journal of Medicine, 366(24), 2294–2304.
5. Wakerley, B. R., Uncini, A., & Yuki, N. (2014). Guillain–Barré and Miller Fisher syndromes – new diagnostic classification. Nature Reviews Neurology, 10(9), 537–544.