Oksomemazin

• Oxo**: Bu ön ek “oksijen içeren” anlamına gelir ve muhtemelen bileşiğin moleküler yapısındaki oksijen varlığına atıfta bulunur.
• Memazin: “Memory” bileşeni yapısına veya farmakolojik sınıfına bir referans olabilirken, ‘azine’ azot içeren bileşikler için yaygın bir son ektir ve moleküler yapısında azot içeren phenothiazine kökenini yansıtır.

Oxomemazine, histamin H1 reseptörlerini bloke ederek çalışır. Alerjik reaksiyonlar sırasında salınan histamin, kaşıntı, hapşırma ve burun akıntısı gibi semptomlar üretmek için bu reseptörlere bağlanır. Oksomemazin, histaminin reseptörlerine bağlanmasını önleyerek bu semptomları azaltır.

Bir fenotiyazin türevi olarak, antikolinerjik ve sedatif özellikler de dahil olmak üzere bu sınıftaki diğer ilaçlarla aynı özellikleri paylaşır:

• Antihistaminik etkiler**: Histaminin H1 reseptörlerindeki etkisini inhibe ederek alerji semptomlarından kurtulmayı sağlar.
• Antikolinerjik etkiler**: Muskarinik reseptörlerdeki asetilkolini bloke eder, bu da salgıları (örneğin burun akıntısı) azaltabilir, ancak ağız kuruluğu veya idrar retansiyonu gibi yan etkilere de yol açabilir.
• Sakinleştirici etkiler**: Merkezi sinir sistemi depresan özelliklerine sahiptir, bu da onu uykusuzluk ve hareket hastalığının tedavisinde yararlı kılar, ancak aynı zamanda yaygın yan etkilerden biri olan uyuşukluğa da katkıda bulunur.

Oksomemazin öncelikle periferik dokulardaki ve merkezi sinir sistemindeki (MSS) histamin H1 reseptörleri üzerinde etkilidir. Ek olarak, antikolinerjik etkisi salgıları kurutma ve bulantıyı azaltma yeteneğine katkıda bulunur (antiemetik etki). İlacın yatıştırıcı özellikleri, kan-beyin bariyerini geçme ve MSS’ye etki etme yeteneğinden kaynaklanır.

• Alerjik reaksiyonlar**: Esas olarak *alerjik rinit* semptomlarını hafifletmek için kullanılır (örn. kaşıntı, hapşırma, burun akıntısı, gözlerde sulanma).
• Soğuk algınlığı ve grip**: Antikolinerjik etkileri nedeniyle *burun tıkanıklığını* ve burun akıntısını hafifletmeye yardımcı olur.
• Sakinleştirici**: Yatıştırıcı özellikleri, uyuşukluğa neden olduğu ve uykuyu iyileştirdiği için kısa süreli *uykusuzluk* tedavisinde yararlı olmasını sağlar.
• Antiemetik**: Oxomemazine, bulantı önleyici özellikleri nedeniyle *hareket hastalığı* için kullanılmıştır.

Bir ilk nesil antihistaminik olarak, oksomemazin yatıştırıcı etkileri ve antikolinerjik yan etki potansiyeli ile bilinir:

• Yaygın yan etkiler**:
• Uyuşukluk** ve sedasyon: Bu, oksomemazinin ayırt edici yan etkilerinden biridir ve araba kullanmak gibi uyanıklık gerektiren faaliyetler sırasında kullanımını sınırlar.
• Ağız kuruluğu**, *kabızlık* ve idrar retansiyonu: Bunlar ilacın tipik antikolinerjik etkisidir.
• Bulanık görme**: Göz odağını etkileyebilen parasempatik sinir sistemi üzerindeki etkilerinin bir sonucu.
• Ciddi yan etkiler** (nadir):
• Konfüzyon**: Bu durum özellikle yaşlı yetişkinlerde, özellikle de bilişsel bozukluğa karşı zaten savunmasız olanlarda ortaya çıkabilir.
• Solunum depresyonu**: Küçük çocuklarda (2 yaş altı) bir risktir, bu nedenle bu popülasyonda kontrendikedir.

• Yaşla ilgili önlemler:
• 2 yaşın altındaki çocuklar şiddetli solunum depresyonu riski nedeniyle oksomemazin kullanmamalıdır. Sedatif ve antikolinerjik etkilerine karşı daha hassas olan yaşlı hastalarda da dikkatli kullanılmalıdır.
• Spesifik sağlık durumları**:
• Glokom**: Oksomemazin, antikolinerjik özellikleri nedeniyle kapalı açılı glokom semptomlarını şiddetlendirebilir.
• Peptik ülser hastalığı**: İlaç mide hareketliliğini yavaşlatarak semptomları kötüleştirebilir.
• İdrar retansiyonu**: Prostat hiperplazisi veya diğer idrar yolu sorunları olan bireylerde, oksomemazin idrara çıkma zorluğunu artırabilir.
• Miyokard enfarktüsü sonrası (kalp krizi)**: Kalp atış hızını artırabileceğinden ve kardiyovasküler sisteme stres ekleyebileceğinden, yakın zamanda kalp krizi geçiren hastalarda oksomemazinden kaçınılmalıdır.

Oksomemazin, sedatif ve antikolinerjik etkileri nedeniyle bir dizi ilaçla etkileşime girebilir:

• NS depresanları: Oksomemazin alkol, benzodiazepinler, barbitüratlar ve opioidlerin sedatif etkilerini artırarak derin sedasyon, solunum depresyonu ve koordinasyon bozukluğu riskini artırır.
• Antikolinerjikler**: Diğer *antikolinerjik ilaçların* (örn. atropin, antispazmodikler) etkilerini artırarak ağız kuruluğu, idrar retansiyonu ve konfüzyon gibi yan etkilerin artmasına neden olabilir.
• Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler): Bu antidepresanlar oksomemazinin yatıştırıcı etkilerini artırabilir ve hipertansif krizler gibi tehlikeli etkileşimlere neden olabilir.

Oksomemazinin 2023’te kesilmesi muhtemelen güçlü sedatif ve antikolinerjik yan etkiler olmaksızın benzer terapötik etkiler sunan ikinci nesil antihistaminiklerin mevcudiyetini yansıtmaktadır. Setirizin** veya loratadin gibi ikinci nesil antihistaminikler, kan-beyin bariyerini kolayca geçmedikleri için daha az MSS etkisine sahiptir ve bu da onları alerji tedavisinde uzun süreli kullanım için tercih edilir hale getirir.

1. 1966: Oxomemazine’in Doğuşu – Alerjiler için Yeni Bir Umut

1960’ların ortalarında, saman nezlesi ve mevsimsel alerjiler gibi alerjik reaksiyonlar ilkel ve genellikle etkisiz çözümlerle tedavi edilirken, oxomemazine’in piyasaya sürülmesi bir dönüm noktası oldu. 1966** yılında ruhsatlandırılan bu ilaç, burun akıntısı, hapşırma, gözlerde sulanma ve diğer yaygın alerjik semptomlardan muzdarip hastalar için güçlü ve yeni bir seçenek sunuyordu. Marka adı altında pazarlanan Toplexil® Syrup, Avrupa’da alerjiyle ilgili semptomların ve hatta soğuk algınlığının tedavisinde kısa sürede bir ev ilacı haline geldi.

İlaç, güçlü antihistaminik özelliklerinin yanı sıra sedasyon ve antikolinerjik etkileriyle de bilinen bir sınıf olan fenotiyazin türeviydi. İlk yıllarında, oksomemazin sadece alerjiyi hafifletmedeki etkinliği için değil, aynı zamanda sedatif etkileri için de popülerlik kazandı, bu da onu hastalık sırasında uyumakta zorlanan hastalar için yararlı hale getirdi.

2. Çok Görevli Bir İlaç: Oxomemazine’in Rolü Alerjilerin Ötesine Geçiyor

Doktorlar ve hastalar oksomemazine daha aşina oldukça, kullanım alanları genişlemeye başladı. İlacın alerjileri tedavi etmenin ötesinde sedatif ve antiemetik (bulantı önleyici) özellikleri olduğu keşfedildi. Bu da uykusuzluğun ve hatta hareket hastalığının kısa süreli tedavisinde kullanımının artmasına yol açtı. Örneğin, yolculuğa çıkmak üzere olan bir aile, çocuklarına oxomemazine vererek sadece mevsimsel alerjilerden kurtulmalarını değil, aynı zamanda sakin, hareket hastalığından uzak bir yolculuk yapmalarını da sağlayabilir.

1970’lerde tıp camiası, oksomemazinin burun salgılarını kurutmada özellikle etkili olduğunu fark etmeye başladı ve bu da onu soğuk algınlığı veya grip semptomları olan hastalar arasında popüler hale getirdi. Daha yeni antihistaminikler piyasaya çıkmaya başlamış olsa da, oksomemazinin çok yönlülüğü onu birçok evde temel bir ürün haline getirdi.

3. 1980’ler-1990’lar: Sedasyon ve Yan Etkiler Konusunda Artan Endişeler

1980’ler** ve 1990’lara gelindiğinde tıbbi manzara değişmekteydi. Piyasaya cetirizine ve loratadine gibi yeni nesil antihistaminikler girdi ve oxomemazine gibi eski ilaçlarla ilişkili ağır uyuşukluğa ve ağız kuruluğuna neden olmadan alerjik semptomlardan kurtulma imkanı sundu.

Oksomemazinin sürekli kullanımına rağmen, yan etkileri -özellikle sedatif özellikleri ve özellikle yaşlı hastalar arasında konfüzyon riskleri- hakkında endişeler ortaya çıkmaya başladı. Oksomemazin alan ve düşme yaşayan yaşlı yetişkinlerin veya yanlışlıkla çok yüksek doz alan küçük çocukların hikayeleri, dikkatli olunması gerektiğinin altını çizdi. Bu olaylar, doktorları yaşlılar ve çok küçük çocuklar gibi savunmasız popülasyonlarda oksomemazin kullanımını yeniden gözden geçirmeye sevk etti.

Bu süre zarfında araştırmalar, özellikle önceden sağlık sorunları olan yaşlı hastalarda idrar retansiyonu, bulanık görme ve kabızlığa neden olabilen okzomemazinin antikolinerjik etkilerine de işaret ediyordu. Bu riskler daha iyi anlaşıldıkça, klinisyenler uzun vadeli alerji yönetimi için ikinci nesil antihistaminikleri tercih ederek ilacın kullanımını sınırlamaya başladılar.

4. 2000s: İkinci Nesil Antihistaminiklere Doğru Değişen Tercihler

2000’li yıllarda ikinci nesil antihistaminiklerin yükselişiyle birlikte, oksomemazin yavaş yavaş gözden düşmeye başladı. Bu yeni antihistaminikler, kan-beyin bariyerini geçmeden aynı düzeyde alerji rahatlaması sağladı, yani hastalar aynı düzeyde sedasyon veya bilişsel yan etkiler yaşamadı. Uyanık ve aktif kalırken gündüz alerjilerinin giderilmesine ihtiyaç duyan hastalar için feksofenadin veya loratadin gibi ilaçlar tercih edilir hale geldi.

Bununla birlikte, oksomemazin, gece soğuk algınlığı tedavisi veya kısa süreli uykusuzluk vakaları gibi yatıştırıcı özelliklerinin arzu edildiği belirli durumlar için kullanılmaya devam etti.

5. 2023: Kullanımdan Kaldırma ve Bir Dönemin Sonu

Yaklaşık altmış yıllık kullanımın ardından 2023 itibariyle oksomemazinin dağıtımı durduruldu. Üretimi sona erdiğinde, alerji ve soğuk algınlığı tedavisinin hikayesinde uzun bir bölüm de sona ermiş oldu. Bu hareket, daha güvenli, daha az sakinleştirici seçeneklere doğru bir kaymanın yanı sıra birinci nesil antihistaminiklerle ilişkili potansiyel risklerin tanınmasının doruk noktasını oluşturdu.

Oxomemazine’i bırakma kararı, uzun süredir kullananların acı tatlı tepkileriyle karşılandı. Yeni ilaçlar daha güvenli alternatifler sunarken, oxomemazine’in yıllar boyunca sayısız soğuk algınlığı, alerji ve uykusuz gecenin tedavisindeki rolünün nostaljik bir kabulü vardı. Birçokları için bu şurup onlarca yıldır ecza dolaplarında saklanan güvenilir bir ilaçtı.

Son yıllarda doktorlar, özellikle solunum depresyonu riskinin en yüksek olduğu yaşlı hastalar veya iki yaşın altındaki çocuklar için yan etki profiline ilişkin endişeler nedeniyle oksomemazini daha az sıklıkta reçete etmeye başlamıştı. Oksomemazinin piyasadaki varlığının sona ermesi tıp alanındaki gelişmelerin bir yansımasıydı.

1. British National Formulary (BNF) 76th Edition (Sep 2018 – Mar 2019): BMJ Group and Pharmaceutical Press.
2. Cazzola, M., Matera, M. G., & Rossi, F. (2011). Bronchodilators: current and future. Clin Chest Med, 32(3), 435-450.
3. Simons, F. E. R., & Simons, K. J. (2011). “Histamine and H1-antihistamines: celebrating a century of progress.” Journal of Allergy and Clinical Immunology, 128(6), 1139-1150.
4. Rupp, T., & Hohenhorst, U. (2014). “Antihistamines and their role in treating allergic rhinitis.” Allergy, Asthma & Immunology Research, 6(3), 187-195.
5. Berger, W. E. (2003). “Antihistamines in clinical allergy management.” Allergy and Asthma Proceedings, 24(3), 157-162.
6. Simons, K. J., & Simons, F. E. R. (2013). “The pharmacology and use of H1-receptor-antagonist drugs.” New England Journal of Medicine, 368(5), 456-463.