Organik ruhsal bozukluklar

tarafından | Şub 2, 2021 | Nöroloji

Tanım

Organik zihinsel bozukluklar (OMD’ler), serebral veya sistemik hastalıklarla bağlantılı gösterilebilir bir etiyolojiye sahip bir grup psikiyatrik durumu ifade eder. Bu bozukluklar, beyni etkileyen belirli bir patolojik sürecin neden olduğu çeşitli bilişsel, duygusal ve davranışsal bozuklukları kapsar. Demans, bu kategoriye dahil edilen belirgin durumlardan biridir.

Bilinç, dikkat, algı, düşünme, hafıza, psikomotor işlevler ve uyku-uyanıklık döngüsünü içeren akut bozukluklar deliryum altında kategorize edilir. Etiyolojiye bağlı olarak, deliryum postoperatif deliryum, ateşli deliryum veya yoksunluk deliryumu gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıkar. Etkili terapötik müdahaleler, hastayı stabilize etmeye ve altta yatan nedenleri ele almaya öncelik verir.

Klinik Sunum

Organik ruhsal bozukluklar hemen hemen her psikiyatrik durumu taklit edebilir. Örneğin şunlara benzeyebilirler:

  • Anksiyete bozuklukları
  • Sanrısal bozukluklar
  • Dissosiyatif bozukluklar
  • Halüsinoz
  • Kişilik bozuklukları (örneğin, frontal beyin sendromu veya lobotomi sendromu)

Bu bozukluklar ayrıca organik beyin sendromları, somatojenik psikozlar, ekzojen psikozlar ve semptomatik psikozlar dahil olmak üzere çeşitli terminolojiler altında tanımlanmaktadır.

OMD’ler patolojik ve fizyolojik olarak tanımlanabilir beyin hastalıkları veya beyni etkileyen sistemik koşullarla bağlantılıdır. Bu, onları belirgin bir organik nedenin tanımlanamadığı “işlevsel psikozlardan” farklı kılar.

Sınıflandırma

Semptomlara Göre

Uluslararası Hastalık Sınıflandırması, 10. Revizyon (ICD-10)’a göre, organik ruhsal bozukluklar klinik görünümlerine göre genel olarak iki kategoriye ayrılır:

Birinci derece organik ruhsal bozukluklar
Bu durumlar klinik semptomlara göre tanımlanabilir ve şunları içerir:

  • Demans
  • Organik amnestik sendrom
  • Deliryum (ayrıca bulanık bilinç sendromu olarak da adlandırılır)

İkinci derece organik ruhsal bozukluklar
Bu durumlar, organik olmayan psikiyatrik durumlarla örtüşen semptomlar gösterir ve bu da ayrımı zorlaştırır. Örnekler şunlardır:

  • Organik halüsinasyon
  • Organik katatonik bozukluk
  • Organik şizofrenik bozukluk
  • Organik duygusal bozukluk
  • Organik anksiyete bozukluğu
  • Organik dissosiyatif bozukluk
  • Gerçek bilişsel bozukluk
  • Organik kişilik bozukluğu

Nedene Göre

Organik zihinsel bozukluklar, genellikle tanı zorluklarına yol açan hemen hemen her psikiyatrik bozukluğu taklit edebilir. Semptomların geniş yelpazesi, belirli etiyolojiden bağımsız olarak beynin zararlı etkilere nispeten tekdüze tepkisinden kaynaklanır. Spesifik olmayan ekzojen reaksiyon türü olarak bilinen bu fenomen, beynin patolojiyi ifade etme konusundaki sınırlı repertuarını vurgular ve farklı organik bozukluklarda yaygın psikopatolojik semptomlara neden olur.

Temel etiyolojik kategoriler şunlardır:

  1. Yapısal beyin hastalıkları: Travmatik beyin hasarı (TBI), felç veya tümörler gibi durumlar.
  2. Nörodejeneratif hastalıklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı veya Huntington hastalığı gibi bozukluklar.
  3. Beyinsel etkileri olan sistemik hastalıklar: Örnekler arasında karaciğer yetmezliği (hepatik ensefalopati), böbrek yetmezliği (üremik ensefalopati) ve HIV veya frengi gibi enfeksiyonlar bulunur.
  4. Toksik ve metabolik bozukluklar: Alkol veya uyuşturucu zehirlenmesi, yoksunluk sendromları ve hipoglisemi veya hipertiroidizm gibi metabolik bozukluklar dahildir.
  5. Besin eksiklikleri: B12 vitamini, tiamin (Wernicke ensefalopatisi) veya niasin (pellagra) eksiklikleri.

Önemli Sendromlar ve Bozukluklar

  1. Deliryum: Genellikle geri döndürülebilir nedenlerle ilişkili olan akut ve geçici dikkat, biliş ve bilinç bozukluğu.
  2. Demans: Alzheimer hastalığında görülen, tipik olarak hafıza bozukluğu ve yönetici işlev bozukluğunu içeren kronik ve ilerleyici bilişsel gerileme.
  3. Organik amnestik sendrom: Diğer önemli bilişsel bozukluklar olmaksızın derin hafıza eksiklikleriyle karakterizedir.
  4. Organik kişilik bozuklukları: Frontal lob sendromlarında disinhibisyon veya ilgisizlik gibi beyin hasarı veya hastalığından kaynaklanan kişilik değişiklikleri.
  5. Organik psikotik bozukluklar: Altta yatan organik patolojiden kaynaklanan halüsinasyonlar veya sanrılar gibi semptomlar.

Tanısal Yaklaşım

OMD’leri belirlemek şunları içerir:

  • Klinik değerlendirme: Kapsamlı öykü alma ve semptom analizi.
  • Nörolojik muayene: Odaksal eksiklikleri veya nöropsikolojik değişiklikleri tespit etme.
  • Laboratuvar testleri: Metabolik, enfeksiyöz veya toksik nedenlerin taranması.
  • Görüntüleme çalışmaları: Yapısal beyin değişikliklerini veya lezyonlarını belirlemek için BT veya MRI.
  • Nöropsikolojik testler: Belirli bilişsel eksikliklerin değerlendirilmesi.

Terapötik Stratejiler

  • Altta yatan nedene yönelik tedavi: Tedavi, enfeksiyonlar için antibiyotikler, maddeyle ilgili sorunlar için detoksifikasyon veya yapısal anormallikler için cerrahiyi içerebilir.
  • Semptomatik yönetim: Ajitasyon (örn. antipsikotikler), ruh hali bozuklukları veya bilişsel bozukluk (örn. demans hastalarında kolinesteraz inhibitörleri) için farmakolojik müdahaleler.
  • Destekleyici bakım: İstikrarlı bir ortam, yeterli hidrasyon ve beslenmenin sağlanması.
Keşif

Modern Öncesi Dönem (Antik Çağdan 19. Yüzyıla)

Beyin-Davranış İlişkilerinin Antik Kavramları

  • Hipokrat (MÖ 5. Yüzyıl) gibi Antik Yunan hekimleri, beyni zihinsel işlevlerin merkezi olarak öne sürmüş ve beyin patolojisini zihinsel bozukluklarla ilişkilendirmiştir.
  • İlk teoriler, davranış değişikliklerini humoral dengesizliklerle (örneğin, kara safra, sarı safra, balgam ve kan) ilişkilendirmiştir.

17.-18. Yüzyıl

  • Descartes (17. Yüzyıl) zihin ve bedeni birbirinden ayıran düalizmi vurgulamış ancak beynin zihinsel süreçlerdeki rolünü kabul etmiştir.
  • Thomas Willis (1664) beyin anatomisi ve zihinsel işlevlerle ilişkisinin anlaşılmasını ilerletmiştir.

19. Yüzyıl: Nöropatolojinin Ortaya Çıkışı

  • Wilhelm Griesinger (1845) tüm ruhsal hastalıkların beyin hastalıkları olduğu fikrini ortaya atarak organik psikiyatrinin temellerini attı.
  • Jean-Martin Charcot (19. Yüzyılın sonları) histeri ve nörodejeneratif bozukluklar dahil olmak üzere nörolojik durumları inceleyerek bunları beyin lezyonlarıyla ilişkilendirdi.

Modern Çağ (20. Yüzyıldan İtibaren)

20. Yüzyılın Başları: Biyolojik Psikiyatrinin Temelleri

  • Alois Alzheimer (1906) Alzheimer hastalığını tanımlayarak demansı belirli nöropatolojik bulgularla (amiloid plaklar ve nörofibriler düğümler) ilişkilendirdi.
  • Kraepelin (1913) psikiyatrik bozuklukları sınıflandırdı ve biyolojik temellerini vurgulayarak organik ve fonksiyonel psikozların ayrılmasına katkıda bulundu.

20. Yüzyılın Ortaları: Tanı Çerçevelerindeki Gelişmeler

  • 1920’lerde ve 1930’larda elektroensefalografinin (EEG) tanıtılması, deliryum ve epilepsi gibi durumlarda anormal beyin aktivitesinin belirlenmesine yardımcı oldu.
  • Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-I) (1952) gibi ilk tanı kılavuzlarının geliştirilmesi, organik ruhsal bozuklukları ayrı bir kategori olarak içeriyordu.

20. Yüzyılın Sonları: Teknolojik ve Tanısal İyileştirmeler

  • ICD-10 ve DSM-IV (1992, 1994): Gelişmiş sınıflandırma sistemleri, organik ruhsal bozuklukların anlaşılmasını, etiyoloji ve semptomatolojiye göre kategorize ederek iyileştirdi.
  • Nörogörüntüleme Atılımları (1970’ler-1990’lar): BT, MRI ve PET görüntülemenin ortaya çıkışı, felç, tümörler ve nörodejeneratif hastalıklar gibi durumlarda yapısal ve işlevsel beyin anormalliklerinin görüntülenmesini sağladı.
  • Metabolik nedenlerin (örn. vitamin eksiklikleri) ve bunların geri döndürülebilir organik zihinsel bozukluklarla (örn. Wernicke-Korsakoff sendromu) bağlantısının belirlenmesi.

Çağdaş Önemli Olaylar (21. Yüzyıl)

Genetik ve Moleküler Keşifler

  • Genomikteki gelişmeler, Alzheimer hastalığı için APOE genindeki mutasyonlar ve Huntington hastalığı için HTT gibi nörodejeneratif bozukluklara yönelik genetik yatkınlıkları belirledi.

Sınıflandırma Sistemlerinin İyileştirilmesi

  • DSM-5 (2013): “Organik” durumları daha geniş nörobilişsel ve nöropsikiyatrik kategorilere birleştirerek psikiyatrik ve nörolojik bozukluklara ilişkin daha bütünleşik bir bakış açısı yansıttı.
  • ICD-11 (2022): Nörobilişsel bozuklukların teşhisi ve kategorilendirilmesi için daha kapsamlı bir çerçeve sundu.

Biyobelirteçlere Odaklanma

  • Mevcut araştırmalar, özellikle Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar olmak üzere organik zihinsel bozuklukların erken teşhisi için biyobelirteçleri belirlemeye odaklanmaktadır.

Kişiselleştirilmiş Tıp ve Terapötikler

  • Belirli durumlar için hedefli tedaviler (örneğin, Alzheimer için asetilkolinesteraz inhibitörleri) dahil olmak üzere kişiselleştirilmiş tıp alanındaki gelişmeler, yönetim sonuçlarını iyileştirmiştir.
  • Organik bozukluklarda bilişsel ve duygusal semptomlar için invaziv olmayan beyin stimülasyon teknikleri (örn. transkranial manyetik stimülasyon) araştırılmaktadır.

Deliryum ve Ameliyat Sonrası Bilişsel Gerilemenin Tanınması

  • Özellikle yaşlı popülasyonlarda hastanede yatan ve ameliyat sonrası hastalarda deliryumun önlenmesi ve yönetilmesine artan vurgu.

Gelecek Yönleri

Nöropsikiyatri ve Psikiyatrinin Entegrasyonu

  • Bütünsel bakımı iyileştirmek için psikiyatrik ve nörolojik yaklaşımlar arasındaki boşlukları kapatmak.

Yapay Zeka ve Tahmini Analizler

  • Organik ruhsal bozuklukları daha erken tahmin etmek ve teşhis etmek için nörogörüntüleme ve klinik değerlendirmelerde yapay zekanın kullanımı.

Halk Sağlığı Girişimlerinin Genişletilmesi

  • Özellikle metabolik veya beslenme yetersizlikleri gibi tedavi edilebilir nedenler için farkındalık, erken müdahale ve önleyici stratejilere daha fazla vurgu.

Disiplinlerarası Yaklaşımlar

  • Organik ruhsal bozukluklarda biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin karmaşık etkileşimini ele almak için nörobilim, psikiyatri ve gerontoloji alanlarında iş birliği.
İleri Okuma
  1. World Health Organization. (1992). ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines. Geneva: WHO.
  2. Gelder, M., Gath, D., & Mayou, R. (1996). Oxford Textbook of Psychiatry (3rd ed.). Oxford University Press.
  3. Lishman, W. A. (1998). Organic Psychiatry: The Psychological Consequences of Cerebral Disorder (3rd ed.). Wiley-Blackwell.
  4. Filley, C. M. (2001). The Behavioral Neurology of White Matter. Oxford University Press.
  5. Sadock, B. J., & Sadock, V. A. (2007). Kaplan and Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry (10th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
  6. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.