“Splenomegali” kelimesi Yunanca splen (dalak) ve megaly (büyüklük) kelimelerinden gelmektedir. İngilizce’de ilk olarak 17. yüzyılın başlarında kullanılmıştır. Bkz; Splen-o-megal–i
- Dalak vücuttaki en büyük lenfoid organdır.
- Dalak kanı filtreler ve eski kırmızı kan hücrelerini ve trombositleri uzaklaştırır.
- Dalak ayrıca bağışıklık sisteminde de rol oynar.
- Splenomegali, sıtma ve orak hücre anemisi gibi bazı hastalıkları olan kişilerde yaygın bir bulgudur.
- Splenektomi, yani dalağın alınması, splenomegalisi olan bazı kişiler için bir tedavi seçeneğidir.
Dalak büyümesi ciddi midir?
Dalak büyümesi veya splenomegali, tedavi edilmediği takdirde gerçekten ciddi olabilir. Yol açabileceği komplikasyonlar ciddi olabilir. Tedavi genellikle büyümenin altında yatan nedeni hedef alır ve bu genellikle splenektomi (dalağın alınması) ihtiyacını önleyebilir. Bununla birlikte, nedenin tedavi edilemediği veya tanımlanamadığı bazı durumlarda veya genişleme ciddi komplikasyonlara neden oluyorsa, splenektomi gerekli olabilir.
Belirti ve semptomları nelerdir?
Splenomegali belirtileri şunları içerir:
- Hıçkırık
- Büyük bir öğün yemekte zorluk
- Karnın sol üst tarafında ağrı
Teşhis
Splenomegali veya dalak büyümesi genellikle ultrason kullanılarak teşhis edilir ve değerlendirilir. Dalak, normal boyut parametrelerini aşarsa büyümüş olarak kabul edilir. Hastanın vücut büyüklüğü ve habitusundaki farklılıklar nedeniyle “normal” olarak kabul edilen belirli ölçümlerde bazı değişiklikler olabilirken, genel bir kılavuz aşağıdaki gibidir:
- Yetişkinlerde 12 cm’den büyük kraniokaudal uzunluk
- 450 mL’den (veya bazı referanslarda 500 mL’den) daha büyük hacim
Splenomegali için ultrason yapılırken, sonograf dalağı en büyük boyutunda, tipik olarak uzunlamasına ekseni boyunca ölçecektir.
Dalağın boyutunun yanı sıra dokusu ve ekojenitesinin de önemli olduğunu unutmayın. Bunlardaki değişiklikler belirli hastalıklara veya durumlara işaret edebilir. Örneğin, granüler doku granülomatöz hastalıkları veya infiltratif süreçleri gösterebilirken, ekojenitede artış yağlı infiltrasyon veya fibrozis belirtisi olabilir.
Splenomegali tedavi edilebilir mi?
Evet, splenomegali tedavi edilebilir. Ciddi komplikasyonlara neden oluyorsa veya nedeni tespit edilemiyor veya tedavi edilemiyorsa, splenektomi bir seçenek olabilir. Kronik veya kritik vakalarda, ameliyat iyileşme için en iyi umudu sunabilir.
Splenomegali için en iyi tedavi nedir?
En iyi tedavi genellikle nedene bağlıdır. Splenik sekestrasyon için tedavi, kan transfüzyonu/değişimi transfüzyonu ile konservatif yönetimi veya oraklaşmış kırmızı kan hücrelerinin sayısını azaltmak için splenektomiyi içerebilir. Tam bir splenektomi daha fazla sekestrasyonu önleyebilir ve kısmi bir splenektomi akut splenik sekestrasyon krizlerinin tekrarını azaltabilir.
Tarih
Dalak insanlar tarafından yüzyıllardır bilinmektedir. Dalağın bilinen en eski tasviri MÖ 2100’lerden kalma bir Sümer kil tabletinde bulunmaktadır. Dalaktan Hipokrat ve Galen gibi eski Yunan ve Romalı hekimlerin yazılarında da bahsedilmiştir.
Orta Çağ’da dalağın öfke ve üzüntü gibi duyguların merkezi olduğu düşünülüyordu. Ayrıca kan üretiminde de rol oynadığına inanılıyordu.
17. yüzyılda İngiliz doktor Thomas Willis (1621-1675) dalak büyümesini ayrıntılı olarak tanımlayan ilk kişidir. Dalağın enfeksiyonlar, anemi ve kanser de dahil olmak üzere çeşitli durumlarda büyüyebileceğini belirtmiştir.
Günümüzde dalak büyümesi iyi tanınan bir tıbbi durumdur. Genellikle mononükleoz ve sıtma gibi enfeksiyonlardan kaynaklanır. Splenomegaliye orak hücreli anemi ve lenfoma gibi hastalıklar da neden olabilir.
Splenomegali tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. Bazı durumlarda dalağın cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
Kaynak:
- Friedman LS. “The risk of surgery in patients with liver disease.” Hepatology. 1999;29(6):1617-1623.
- Androulakis II, Karamouzis MV, Panoussopoulos SG, Dimitrakakis K, Loukopoulos D. “Splenic abscess as a complication of splenomegaly due to polycythemia vera.” Ann Hematol. 2001;80(7):417-419.
- Cullingford GL, Watkins DN, Watts AD, Mallon DF. “Severe late postsplenectomy infection.” Br J Surg. 1991;78(6):716-721.
- Bain BJ. “Splenic Enlargement.” In: Bain BJ, Bates I, Laffan MA, Lewis SM. eds. Dacie and Lewis Practical Haematology. 12th ed. Elsevier; 2017.
