“Stridor” terimi Latince “strīdō” kelimesinden gelmektedir ve “tiz veya sert bir ses çıkarmak” anlamına gelmektedir. “Strīdor” isim formu tiz veya sert bir sesi ifade eder. Tıbbi terminolojide stridor, genellikle üst solunum yolundaki türbülanslı hava akışıyla ilişkili, genellikle ciddi hava yolu tıkanıklığının göstergesi olan yüksek, sert bir sesi tanımlar.
Stridor, üst solunum yollarındaki türbülanslı hava akımının neden olduğu kalpte yüksek bir sestir. Genellikle hava yollarında önemli bir tıkanıklığa işaret eden klinik bir semptomdur. Stridor, stetoskopa ihtiyaç duyulmadan duyulabilen yüksek perdeli, sert kalitesiyle karakterize edilir.
Latince’de “cızırtı”, “tıslama” ve “ıslık” gibi terimler stridor tarafından tanımlananlara benzer seslerle ilgilidir. Ses tipik olarak nefes borusundan çıkar ve çoğul haliyle “stridores” olarak adlandırılır.
Belirtiler ve Ses Özellikleri
Stridorun sesi, solunum yolundaki konumuna bağlı olarak değişir:
- Nazal Stridor: Islık veya tıslama gibi ses çıkarır.
- Boğaz Stridoru: Yumuşak dokular hava akımında titreştiğinde horlamayı andırır.
- Trakeal/Bronşiyal Stridor: Uğultu veya inleme gibi sesler.
Sınıflandırma
Stridor, meydana geldiği solunum fazına ve anatomik konumuna göre sınıflandırılabilir.
Solunum Evresine Göre
- İnspiratuar Stridor: Soluma sırasında ortaya çıkar ve üst hava yolu tıkanıklığını gösterir.
- Ekspiratuar Stridor: Ekshalasyon sırasında ortaya çıkar ve genellikle obstrüktif akciğer hastalıkları ile ilişkilidir.
Anatomik Konuma Göre
Laringeal Stridor: Gırtlaktan kaynaklanır.
Stridor Nazalis: Burundan kaynaklanır.
Stridor Pharyngealis: Farinksten kaynaklanır.
Stridor Trachealis: Trakeadan kaynaklanır.
Patofizyoloji
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli durumlar stridora neden olabilir:
- Yabancı Cisim Aspirasyonu: Solunan bir cismin hava yolu tıkanıklığına neden olması.
- Bronşiyal Astım: Kronik iltihaplanma ve hava yollarının daralması.
- Solunum Yolu Tümörleri: Laringeal papillomatozis veya mediastende nöroblastom gibi tümörler.
- Solunum Yolu Enfeksiyonları: Epiglottit, krup veya psödokrup gibi durumlar.
- Guatr: Büyümüş tiroid bezinin hava yolunu sıkıştırması.
- Subglottik Stenoz: Genellikle uzun süreli entübasyona bağlı olarak ses tellerinin altındaki hava yolunun daralması.
- Solunum Ödemi: Hava yolu dokularında şişme.
- Doku Kararsızlığı: Laringomalazi, trakeomalazi ve bronkomalazi gibi destekleyici dokuların stabilitesini kaybettiği durumlar.
- Ses Teli Anormallikleri: Ses tellerinin felci veya spazmları.
- Tahriş Edici Gaz Zehirlenmesi: Hava yolu iltihabına neden olan zehirli gazların solunması.
- Yanıklar: Hava yollarında termal yaralanma.
Tedavi
Stridor tedavisi, altta yatan nedenin ele alınmasına odaklanır. Etiyolojiye bağlı olarak, terapötik yaklaşımlar şunları içerebilir:
- Yabancı Cisimlerin Çıkarılması: Aspire edilen cisimlerin endoskopik olarak geri alınması.
- Enfeksiyonların Yönetilmesi: Solunum yolu enfeksiyonları için antibiyotikler ve destekleyici bakım.
- Cerrahi Müdahale: Tümörlerin rezeksiyonu veya anatomik anormalliklerin düzeltilmesi.
- İlaç Tedavisi: Astım veya solunum ödemi gibi durumlar için anti-enflamatuar ilaçlar.
- Hava Yolu Desteği: Ağır vakalarda trakeostomi veya mekanik ventilasyon.
Annales
Antik Dönemden Ortaçağ’a
M.Ö. 400 civarı: Hipokrat, tıp metinlerinde çeşitli solunum seslerinden bahsederek stridor üretenler de dahil olmak üzere solunum yolu hastalıklarının anlaşılmasına zemin hazırlar.
MS 2. Yüzyıl: Galen, Hipokrat’ın öğretilerini geliştirerek solunum seslerinin daha ayrıntılı tanımlarını sunar ve yüzyıllar boyunca tıbbi anlayışı etkiler.
Rönesans Dönemi
1543: Andreas Vesalius, insan solunum sistemini ve stridor gibi durumları anlamaya yardımcı olan ayrıntılı anatomik tanımlamalar içeren De humani corporis fabrica’yı yayınladı.
17. ve 18. Yüzyıllar
- 1628: William Harvey, De Motu Cordis’te tanımladığı kan dolaşımını keşfeder. Çalışmaları dolaylı olarak, solunum rahatsızlıklarının teşhisi için gerekli olan solunum fizyolojisinin anlaşılmasını ilerletir.
- 1761: Modern anatomik patolojinin babası olarak bilinen Giovanni Battista Morgagni, solunum yollarında stridor gibi klinik semptomları açıklayabilecek ölüm sonrası değişiklikleri tanımlar.
19. Yüzyıl
- 1816: René Laennec stetoskopu icat etti ve doktorların nefes seslerini daha etkili bir şekilde oskültasyonunu sağlayarak solunum rahatsızlıklarının teşhisinde devrim yarattı.
- 1852: John Hutchinson, stridor da dahil olmak üzere solunum seslerinin değerlendirilmesine yardımcı olan akciğer fonksiyonunun objektif olarak ölçülmesini sağlayan spirometreyi icat etti.
20. Yüzyıl Gelişmeleri
- 1905: Sir William Osler’in The Principles and Practice of Medicine (Tıbbın İlkeleri ve Uygulamaları) adlı ders kitabında stridorun ayrıntılı bir tanımı ve klinik sonuçları yer alır ve nesiller boyu hekimleri etkiler.
- 1964: Robert Gross, laringeal ve trakeal rekonstrüksiyonlar gibi stridora neden olan hava yolu tıkanıklıklarının yönetimi de dahil olmak üzere pediatrik cerrahi tekniklerine öncülük eder.
- 1980s: Endoskopik teknolojideki gelişmeler, stridora neden olan durumların daha kesin teşhis ve tedavisine olanak sağlar. Pediatrik kulak burun boğaz uzmanları esnek fiberoptik laringoskopiyi yaygın olarak kullanmaya başlar.
21. Yüzyıl Yenilikleri
- 2000s: Minimal invaziv cerrahi tekniklerin geliştirilmesi ve konjenital hava yolu anomalilerinin daha iyi anlaşılması, pediatrik stridor yönetimini geliştirir.
- 2010s: Karmaşık stridor vakalarının tedavisinde yüksek çözünürlüklü görüntüleme tekniklerinin ve multidisipliner yaklaşımların kullanılmaya başlanması hasta sonuçlarını önemli ölçüde iyileştirmektedir.
İleri Okuma
- Behrman, R. E., & Kliegman, R. M. (2007). Nelson Textbook of Pediatrics. Philadelphia, PA: Saunders.
- Perkins, J. A., & Shapiro, N. L. (2001). Surgical Management of Upper Airway Obstruction in Children. Pediatric Clinics of North America, 48(5), 1155-1175.
- Daines, C. L., Orvidas, L. J., & Leighton, S. M. (2004). Evaluation and Management of Stridor in Children. Mayo Clinic Proceedings, 79(11), 1371-1378.
- Marcus, C. L., & Carroll, J. L. (2000). Upper Airway Obstruction in Children. Pediatric Clinics of North America, 47(1), 51-76.
- Walner, D. L., & Loewen, M. S. (2005). Diagnosis and Management of Stridor in the Pediatric Patient. Clinical Pediatric Emergency Medicine, 6(1), 8-18.
- Myer, C. M., Cotton, R. T., & Shott, S. R. (1995). The Pediatric Airway: An Interdisciplinary Approach. Philadelphia, PA: Lippincott-Raven.
- McClain, C. D., & Heubi, C. H. (2010). Stridor: A Pediatrician’s Perspective. Current Opinion in Pediatrics, 22(1), 96-101.
