Substantia compacta

tarafından | Nis 8, 2015 | Anatomi, Histology | 0 yorum

Substantia Compacta (Kompakt Kemik Dokusu)

  • Substantia compacta, “yoğun madde” anlamına gelir; kemiğin dış kısmında yer alan, sıkıca paketlenmiş lamellerden oluşan kompakt bir yapıdır.
  • Substantia compacta, doğrudan periosteumun (kemik zarı) altında bulunur ve kemiğin ana destek ve koruyucu tabakasını oluşturur.
  • Morfolojik olarak, iç kısımdaki daha gevşek ve gözenekli yapıdaki süngerimsi kemikten (substantia spongiosa) kolaylıkla ayırt edilebilir.
  • Kompakt kemik, toplam kemik kütlesinin yaklaşık %80’ini oluşturur; sertlik ve dayanıklılığının nedeni yüksek mineral içeriğidir.
  • Ana yapısal birimi osteon veya Havers sistemi olarak adlandırılır; osteonlar, merkezi bir Havers kanalı etrafında dairesel olarak düzenlenmiş lamellerden meydana gelir.
  • Havers kanalları boyunca kan damarları ve sinirler bulunur; bunlar, kemiğin beslenmesi ve metabolik gereksinimleri için gereklidir.
  • Osteonların çevresinde, kemik hücreleri olan osteositler, lakünler içinde yer alır ve kanaliküller aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurar.
  • Kompakt kemiğin bazı bölgelerinde, kemiği besleyen kan damarlarının geçtiği küçük açıklıklar bulunur; bunlara foramina nutricia (besleyici delikler) adı verilir.
  • Foramina nutricia, kemiklerin kanlanmasını sağlayan arter, ven ve sinirlerin geçişine olanak tanır; bunların yeri ve sayısı kemikten kemiğe değişiklik gösterir.
  • Kompakt kemikte, dışa yakın bölgelerde circumferential lamellae (çevresel lameller), iç kısımlarda ise interstitial lamellae (aralıklı lameller) yer alır; bunlar osteonlar arasında bulunur ve yapının bütünlüğünü destekler.

Histolojik Özellikler

  • Substantia compacta, esas olarak lamelli kemikten oluşur; bu lameller, kollajen liflerinin ve hidroksiapatit kristallerinin düzenli sıralanmasıyla karakterizedir.
  • Osteonlar, histolojik olarak en küçük fonksiyonel birimlerdir; her osteon, ortasındaki Havers kanalı ve etrafındaki konsantrik lamellerden oluşur.
  • Havers kanalları, Volkmann kanalları ile birbirine ve periosteuma bağlanır; Volkmann kanalları daha çok transvers (enine) yönde ilerler.
  • Osteositler, kemik matrisine gömülüdür ve ince kanaliküllerle birbirine ve kan damarlarına ulaşır; bu sayede besin ve metabolit alışverişi sağlanır.
  • Kompakt kemiğin lamelleri arasında aralıklı olarak osteoklastlar ve osteoblastlar da bulunabilir; bu hücreler, kemik remodelingi ve onarımında önemli rol oynar.
  • Substantia compacta, yük taşıma kapasitesi yüksek olan kemik bölgelerinde daha kalın ve belirgindir; özellikle uzun kemiklerin diyafiz kısmında yoğun olarak bulunur.
Keşif
  • Kemik dokusunun yoğun kısmı olarak bilinen substantia compacta, tıp tarihinin en eski dönemlerinden itibaren, iskeletin dayanıklılığı ve yapısal bütünlüğünün temel taşı olarak dikkat çekmiştir.
  • Antik Yunan ve Roma dönemlerinde kemik yapısının genel farkı bilinse de, substantia compacta ve substantia spongiosa ayrımı mikroskop öncesi dönemde sadece gözlemlenebilir morfolojik farklılıklarla sınırlıydı.
  • 17. yüzyılda mikroskobun keşfi, kemik histolojisinin anlaşılmasında devrim niteliğinde olmuştur. İngiliz bilim insanı Robert Hooke (1635-1703), kendi geliştirdiği bileşik mikroskobu ile kemik dokusunu inceleyerek kemiklerdeki ilk yapısal birimleri tanımlamıştır. Hooke, kemiklerin “gözenekli ve yoğun” bölgelerden oluştuğunu gözlemlemiştir.yüzyılda, kemik yapısı hakkındaki bilgiler artmaya başlamış, özellikle Albrecht von Haller (1708-1777) gibi anatomiye katkı sağlayan araştırmacılar, kemiklerin lamellerden oluşan kompleks bir yapısı olduğunu ileri sürmüşlerdir.
  • 19. yüzyılda kemik histolojisi çalışmaları hız kazanmış, 1830’larda Jean Cruveilhier ve Franz Leydig gibi anatomistler, kemiklerin lamellerden ve küçük “kanalcıklardan” oluştuğunu ayrıntılı şekilde betimlemiştir.
  • Clopton Havers (1657-1702), 1691 yılında yayımladığı çalışmasında, kemiklerdeki konsantrik yapıları ve bu yapılar arasındaki kanalları tanımlamış, bu kanallara sonradan “Havers kanalları” adı verilmiştir. Havers, substantia compacta’daki damarları ve onların beslenmedeki rolünü ilk defa bilimsel olarak ortaya koymuştur.
  • 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, Alman anatomist Christian Gottfried Ehrenberg ve Fransız anatomist Charles Robin, kemik lamellerinin ve osteositlerin lakünler içindeki varlığını detaylandırmıştır.yüzyılın sonlarına doğru, Ernst Neumann gibi araştırmacılar kemik iliği, besleyici damarlar ve foramen nutricium gibi yapıları detaylı biçimde incelemişlerdir.
  • 20. yüzyılda gelişen ileri mikroskopi teknikleri ve doku boyama yöntemleri sayesinde, osteonların üç boyutlu yapısı ve osteositlerin kanaliküllerle bağlantısı kesin olarak gösterilmiştir.
  • Modern dönemde, substantia compacta’nın mekanik özellikleri, mikroyapı düzeyinde yapılan araştırmalar ile sayısal olarak değerlendirilmiş, biyomekanik ve doku mühendisliği açısından kemiklerin dayanıklılık mekanizması anlaşılmıştır.
  • Substantia compacta’nın hem anatomik hem de histolojik detayları, günümüzde insan anatomisinin temel yapı taşlarından biri olarak kabul edilmekte ve tıpta, ortopedide, diş hekimliğinde ve adli bilimlerde hayati rol oynamaktadır.
İleri Okuma
  1. Havers, C. (1691). Osteologia Nova, or some New Observations of the Bones. London: Printed by Samuel Smith.
  2. von Haller, A. (1757). Primae lineae physiologiae. Lausanne: Bousquet & Soc.
  3. Cruveilhier, J. (1834). Anatomie descriptive. Paris: J.-B. Baillière.
  4. Leydig, F. (1857). Lehrbuch der Histologie des Menschen und der Thiere. Frankfurt: Meidinger Sohn & Comp.
  5. Robin, C. (1858). Du développement et de la structure des os. Journal de l’anatomie et de la physiologie normales et pathologiques de l’homme et des animaux, 1, 1-45.
  6. Neumann, E. (1869). Über die Bedeutung des Knochenmarks für die Blutbildung. Centralblatt für die medizinischen Wissenschaften, 7(30), 321-323.
  7. Gray, H. (1918). Anatomy of the Human Body. Philadelphia: Lea & Febiger.
  8. Bloom, W., & Fawcett, D. W. (1975). A Textbook of Histology (10th ed.). Saunders.
  9. Standring, S. (Ed.). (2008). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (40th ed.). Churchill Livingstone.
  10. Ross, M. H., & Pawlina, W. (2011). Histology: A Text and Atlas (6th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
  11. Junqueira, L. C., & Carneiro, J. (2013). Basic Histology: Text & Atlas (13th ed.). McGraw-Hill.
  12. Moore, K. L., Dalley, A. F., & Agur, A. M. R. (2018). Clinically Oriented Anatomy (8th ed.). Wolters Kluwer.
  13. Standring, S. (Ed.). (2020). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (42nd ed.). Elsevier.
  14. Saladin, K. S. (2020). Anatomy & Physiology: The Unity of Form and Function (9th ed.). McGraw-Hill Education.

Bir Cevap Yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.