Bira - Tıpacı

6. Haziran 2016

Arkeologlar 5000 yıllık bira tarifi keşfetti.

Çin’deki bulgular arpanın beslenme amacıyla yetiştirilmesinden çok daha önce içki yapımında kullanıldığı ortaya çıkardı ve bu bira toplum gelişiminde önemli bir rol oynadı.

Yeni yapılan araştırmaya göre Çinli köylüler 5000 yıl önce bira bardağı üretmişlerdi.

Çin’in Shaanxi eyaletinde, ki bu bölge geç Yangshao dönemi olarak bilinmektedir, ortaya çıkarılan kavanozlar üzerinde çalışan arkeologlar, Çinli köylülerin M.Ö. 3400 ila 2900 yılları arasına tarihlenen bira yapımında kullanılan ekipmana sahip olduklarını ve tarifini bildiklerini belirttiler.

Yeni araştırmanın baş yazarı Stanford Üniversitesi’nden Jiajing Wang “Çin’de bir ilk mayalama geleneği bulunmaktadır ve pirinç bazlı mayalanmış içeçek kanıtı 9000 yıllık Jiahu bölgesinde bulunmuştur. Ancak, bizim bilgilerimize göre, [yeni keşif] Çin’de yerli bira yapımının doğrudan ilk kanıtıdır” dedi.

Ekip, mayalamanın süpürge darısı (Panicum miliaceum), gözyaşı isimli özel bir yabani tahıl (Coix lacryma-jobi) ve arpa gibi tahılları içeren geniş bir bitki yelpazesinden yapıldığını ortaya çıkarmak için kavanozlardaki kanıtları inceledi.

Keşif, Çin’de kullanılan arpanın bilinen en eski kanıtına işaret etmekte olup tahılın ülkeye sanılandan yaklaşık olarak 1000 yıl daha önce geldiğini ortaya koydu.

Çin’in Shaanxi eyaletindeki Mijiaya bölgesinde bulunan ve bira yapımında kullanılan huni. Fotoğraf: Jiajing Wang

Buna ek olarak arkeologlar tahılların gıda olarak yetiştirilmeden önce içki yapımında kullanılmasının o zamandan beri merak uyandıran bir konu olduğunu öne sürmektedirler ve bu bira toplumsal gelişimde önemli bir rol oynamıştır.

Araştırmacılar “Yangshao birasının üretimi ve tüketimi “Çin medeniyetinin beşiği” olarak bilinen merkezi yerleşim bölgesinde hiyerarşik toplulukların ortaya çıkmasına katkıda bulunmuş olabilir” diyorlar.

Proceedings of the National Academy of Science’daki yazıda Birleşik Devletler’den ve Çin’den araştırmacılar, Çin’in Shaanxi eyaletinin Mijiaya bölgesinden elde edilen bütünlüğü bozulmamış huniler ve çanak-çömlek parçalarından oluşan bir koleksiyonunun ve bira yapmının farklı aşamalarını içeren farklı şekillerde ve stillerdeki kavanozların içindeki kalıntıların analizinin bir saklama işlevini ortaya koyduğunu belirttiler.

Wang ve çalışma arkadaşları, bu sarı renkteki kalıntıları inceleyerek ve nişasta tanelerininin ve bitki hücrelerinin içerisinde bulunan küçük silika parçaları formundaki pitholitlerin boyutunu ve şeklini tetkik ederek mayalama yönteminin tarifini elde ettiler.

Analizleri, biranın içerisinde süpürge darısının, gözyaşı isimli özel bir yabani tahılın, zambağın, Hint yer elması, arpanın ve hatta yılan kabağı kökünün (Trichosanthes pilosa) yer aldığını ortaya koydu. Ayrıca kalıntıların kimyasal analizi ile birlikte nişasta tanelerinin işlenme biçimi modern bira severlerin yöntemleriyle benzer bir şekilde bu içeceğin üretildiğini ortaya koyduğunu da söylemektedirler. Wang “Bira maltlaştırma, lapa yapma ve mayalama süreçlerini de içeren üç aşamada üretilmekteydi” diyor.

Bira tarifinin ortaya çıkmış olmasına rağmen, arkeologlar bu biranın günümüzün bir bardak birasıyla aynı lezzette olduğunu söyleyemediklerini itiraf etmektedirler. Wang “Gerçekten hiçbir fikrim yok” diyor. “Bu bizim araştırmalarımızın ötesinde.”

Kaynak:

The Guardian
Jiajing Wang, Li Liu, Terry Ball, Linjie Yu, Yuanqing Lie, and Fulai Xingf Revealing a 5,000-y-old beer recipe in China PNAS, Proceedings of the National Academy of Sciences May 23, 2016, doi: 10.1073/pnas.1601465113 PNAS May 23, 2016

Çeviren: Bünyamin TAN(Evrimsel Antropoloji)

1. Ocak 2016

Akşamdan Kalmaya Neden Olmayan Bira Üretildi!

Mide bulantısı, berbat bir baş ağrısı ve hatta belki biraz da pişmanlık ve utanç… Birçoklarının hayatlarında en azından 1 defa deneyimledikleri “akşamdan kalma” olayı basitçe böyle tanımlanabilir. Çok miktarda alkol tüketiminin ertesi gün berbat hissetmenize neden olan temel sebeplerden biri, çok daha sık çişinizi getirmesi ve bu sebeple çok su kaybetmenize (dehidrasyona) neden olmasıdır. Bu rahatsız edici yan etkisi olmaksızın bira içebilseniz, fena mı olurdu?

Avustralyalı bir grup bilim insanı, bunu başarmak yolunda başarılı adımlar attılar ve 2013 yılı içerisinde “akşamdan kalmaya neden olmayan bira” ürettiler. Ancak uyarmakta fayda var: ürettikleri bira her ne kadar ertesi gün “akşamdan kalma” etkisini büyük oranda azaltıyor olsa da, biranın o tatlı, ekşimsi tadıyla birlikte gelen diğer pişmanlıkları ve baş belalarından koruyamıyor. Benzer şekilde, su kaybıyla ilişkili olmayan yan etkilerine de herhangi bir katkı sağlamıyor.

Griffith Üniversitesi Tıp Enstitüsü’nden bilim insanları, hayallerdeki birayı üretebilmek için piyasada bulunan 1 normal şiddetli, 1 light biranın içerisine elektrolitler kattılar. Bunlar, vücudumuzdaki su dengesine etki eden kimyasallardır. Bira içerisinde bu elektrolitlerden normalde bulunmadığı için, vücudun su kazanmasına katkı sağlayamaz. Tam tersine, az önce bahsettiğimiz şekilde, su kaybetmesine neden olur. Örneğin bir antreman sonrasında mineral suyu ya da enerji içeceği içmek bu yüzden iyi hissettirir: çok su kaybetmişsinizdir ve bu içeceklerde bol elektrolit bulunur. İşte araştırmacıların hedefinde, alkollü içeceklere de elektrolitler katarak, bu elektrolitlerin su kaybını engelleyici etkisini biralara katmak vardı. Bunu yaptılar ve sonrasında bu biraları çok yoğun bir egzersizden yeni çıkmış gönüllülere içirdiler.

Sonuçlar, beklendiği gibiydi: elektrolitli biralar, bireylerin su kaybına neden olmadığı gibi, vücudun yeniden sulanmasına katkı sağlıyordu. Yapılan tespitlere göre bu yöntem, light biralarda, normal güçteki biralara göre 3 kat daha verimli çalışıyordu. Dolayısıyla üretilen biralar, işe yarıyor gibi gözüküyor!

Yine de uzmanlar, bu yoğun bir antreman sonrasında light bira da olsa, alkol tüketilmemesi konusunda uyarıyorlar. Buna rağmen, insanlara ne yapıp ne yapmamaları gerektiğini söylemenin pek de işe yarar bir yöntem olmadığını kabul ediyorlar. Bu sebeple, riskleri en aza indirebilecek yöntemlere odaklanmanın daha faydalı olacağı kanaatindeler. Araştırmacılardan Ben Desbrow şöyle söylüyor:

“Biranın insanlar arasında aşırı popüler bir içecek olduğunun farkındayız, özellikle de spor ve egzersizlerden sonra… Bizim açımızdan bakıldığında, amacımız insanların bu tür faaliyetler sonrasında bile bu içecekleri tükettiğinde, risk faktörlerini en aza indirebilmek. Böylece alkol tüketiminin neden olabileceği zararları azaltabilir ve umuyoruz ki vücudun su kaybını en aza indirebiliriz.”

Bu üretimle ilgili 2 önemli nokta daha var: ilki, bu yöntem sadece düşük alkol oranına sahip içeceklerde işe yarıyor, dolayısıyla rakı, votka, vb. diğer içeceklere henüz uyarlanması mümkün gözükmüyor. İkincisi ise, bu yöntemin alkolün tadını neredeyse hiç etkilememesi. En azından denekler, iki bira arasındaki farkı söyleyemediler. Bu da yöntemin en azından düşük alkollü biralar için uygulamaya konabileceğini gösteriyor.

Hazırlayan: ÇMB (Evrim Ağacı)

Kaynaklar ve İleri Okuma:

20. Aralık 2015

‘Bira mı, şarap mı?’ çekişmesine bilimsel yanıt

Çay mı kahve mi tartışması kadar yaygın konulardan biri de bira ve şarapla ilgilidir.

Tatları bir yana bu iki alkollü içki vücudu ve sağlığı farklı etkiler. Bira daha mı çok kilo yapar? Kalbe yararları var mıdır? Hangisi daha çok baş ağrısına yol açar?

Burada bira ve şarapla ilgili doğru ve yanlış inançlara bilimsel açıklama getirmeye çalışalım.

Hangisi daha çabuk sarhoş eder?

Yarım litreyi aşkın büyük bir bardak bira ile orta boy kadeh şarap yaklaşık olarak aynı miktarda alkol içerir. Fakat sarhoşluk hali bu alkolün kana karışması ile, bunun hızı ise içkinin türü ile ilgilidir.

Texas Güneybatı Tıp Merkezi’nde 15 erkekle yapılan bir deneyde onlardan farklı günlerde farklı içkiler denemeleri istendi. Aldıkları alkol miktarı vücut ağırlıkları bakımından eşdeğerdi ve hepsinin de içkilerini 20 dakika içinde içmesi gerekiyordu.

Beklendiği şekilde sert içkiler kana daha hızlı karışmış ve kandaki alkol miktarı artmıştı. Şarap, içtikten 54 dakika sonra, bira ise 62 dakika sonra kandaki alkol miktarı bakımından tavan yapmıştı. Yani ‘kafayı daha çabuk bulma’ anlamında bir bardak şarap yarım litre biradan daha etkiliydi.

Sonuç: Biranın sizi utandırması daha az muhtemeldir.

Hangisi daha çok göbek yapar?

Hiç düşünmeden ‘bira göbeği’ sözünün doğru olduğunu söyleyebiliriz. Alkol şekerden ötürü kalori içerir. Yarım litre birada 180 kalori vardır. Bu bir kadeh şarabın içerdiği kaloriden yüzde 50 daha fazladır.

Orta derecede içki içenler açısından ise aradaki fark önemsenmeyecek kadar azdır. Bir araştırmada bira ve şarap içenlerin orta vadede kilo almadığı görülmüştü. Fakat araştırma sadece 10 hafta sürmüştü ve bu süre içinde 1 kg alınmış olsa bile uzun vadede bunun toplamı büyük bir bira göbeği demektir.

Sonuç: Göbek yapma bakımından bira az farkla öndedir denebilir.

Hangisi ertesi gün baş ağrısına yol açar?

Bilim insanları, içki sonrası oluşan baş ağrısı ve bulantı gibi ‘akşamdan kalma’ haline neyin yol açtığını tam olarak bilmiyor. Ancak vücudun su kaybetmesi en büyük etken olabilir. Çünkü alkol vücudumuza girenden daha fazla suyu idrar yoluyla dışarı atmaya neden olur.

Fermentasyonun yan ürünleri de etkili olabilir. Her içkiye özgü tat ve aromayı veren bu organik moleküller biraz fazla alındığında vücutta toksik etki yaratıp baş ağrısı ve bulantıya yol açabilir.

Genel olarak koyu renkli içkilerin bu organik molekülleri daha fazla içerdiği sanılıyor. Fakat buna dair kesin veriler bulunmuyor.

Sonuç : Kesin sonuca varacak veri bulunmuyor.

Sağlık açısından hangisi daha iyi ya da kötü?

Günde bir kadeh şarap içmenin vücudu zindeleştirdiği, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve diyabet riskini azalttığı söyleniyor. Özellikle kırmızı şarapta bulunan ‘polifenol’lerin bunu sağladığı düşünülüyor. Bu maddelerin iltihabı azaltıcı ve vücuttaki zararlı kimyasalları temizleyici etkisinin olduğuna inanılıyor.

Biranın da bir miktar polifenol içerdiği ancak bunun beyaz şaraptakine eşdeğer miktarda, yani kırmızı şaraptakinden daha az olduğu belirtiliyor. Yani az miktarda içildiği takdirde bu içkiler yararlı olabilir.

Sonuç: Kırmızı şarap biraya göre çok daha yararlı.

Kaynak: BBC