1İlaç Adının Kökeni ve Anlamı
- “Ketoprofen” adı, bileşiğin kimyasal yapısından türetilmiştir ve birkaç temel unsurun birleşiminden oluşur:
- Keto-: Yunanca “keton” veya “ketos” (κετών), kimyada karbonil grubuna (C=O) sahip bileşikleri tanımlayan bir önek olarak kullanılır. Ketoprofen molekülünde de bir keton (karbonil) fonksiyonel grubu bulunur.
- Pro-: Propiyonik asit türevi olduğunu vurgulayan “pro-” takısı. “Propiyonik asit”, kısa zincirli bir yağ asidi olup, bu grup NSAİİ’lerin temel iskeletini oluşturur.
- -fen: “Fenil” veya “fenil halkası” anlamına gelir ve molekülde aromatik bir benzen halkası olduğunu gösterir.
- Dolayısıyla “ketoprofen”, kimyasal olarak “keto” (keton grubu) + “pro(piyonik asit türevi)” + “fen(il halka)” terimlerinin birleşiminden oluşur ve bileşiğin temel yapısal özelliklerini yansıtır.
1. Tanım ve Farmakolojik Sınıflandırma
Ketoprofen, analjezik (ağrı kesici) ve antienflamatuar (iltihap önleyici) etkileri olan, propiyonik asit türevleri grubuna ait bir steroid olmayan antienflamatuar ilaçtır (NSAİİ). Rasemik formda, çeşitli nedenlerle ortaya çıkan ağrı ve inflamatuar durumların tedavisinde, özellikle harici (topikal) kullanım için formüle edilmiştir.
2. Farmasötik Formülasyonlar ve Onay Durumu
- Ketoprofen, Avrupa Birliği’nde 1978 yılından bu yana onaylanmıştır ve ticari olarak genellikle jel formunda (ör. Fastum®) temin edilmektedir.
- S-enantiyomeri olan deksketoprofen ise oral tablet ve enjeksiyon formunda (ör. Ketesse®) sistemik kullanım için geliştirilmiştir.
- Bu bilgiler ışığında, makalede yalnızca harici/topikal kullanım ele alınmaktadır.
3. Kimyasal Yapı ve Özellikler
- Moleküler formülü C16H14O3 ve moleküler ağırlığı 254.3 g/mol’dür.
- Ketoprofen beyaz, kristalize, suda hemen hemen çözünmeyen bir tozdur.
- Yapısal olarak ikame edilmiş bir benzofenon türevidir; bu benzofenon yapısı lokal cilt reaksiyonları (özellikle fototoksisite ve fotoalersi) ile ilişkilendirilmektedir.
- Ketoprofen, ibuprofenin bir analoğu olarak geliştirilmiştir ve ilaç piyasasında genellikle rasemik karışım halinde sunulmaktadır.
4. Etki Mekanizması
- Ketoprofen, siklooksijenaz (COX) enzimlerinin inhibisyonu yoluyla prostaglandin sentezini engeller.
- Bu mekanizma sayesinde hem ağrı kesici hem de iltihap önleyici etkiler ortaya çıkar.
- Topikal uygulamada, ilacın etki alanı lokalize olduğundan, sistemik yan etkiler sınırlı kalmaktadır.
5. Endikasyonlar ve Kullanım Şekli
- Lokalize ağrı ve inflamasyonun tedavisinde (örneğin; morluklar, burkulmalar, kas-iskelet sistemi yaralanmaları, artrit) önerilir.
- Jel, günde bir veya iki kez etkilenen bölgeye nazikçe masaj yaparak uygulanır.
- Uygulamadan sonra eller iyice yıkanmalıdır.
6. Kontrendikasyonlar ve Kullanım Kısıtlamaları
- Ketoprofen veya diğer NSAİİ’lere karşı aşırı duyarlılığı olan bireylerde kullanılmamalıdır.
- Açık yaralara, mukoza zarlarına veya hasar görmüş cilde uygulanmamalıdır.
- Uzun süreli tedaviye bağlı hassasiyet (duyarlılık) gelişebileceği unutulmamalıdır.
7. Yan Etkiler ve Güvenlik Önlemleri
- Ketoprofen, lokal ciltte fototoksik ve fotoalerjik reaksiyonlar dahil olmak üzere aşırı duyarlılık reaksiyonlarına yol açabilir.
- Özellikle güneşe veya UV ışınlarına maruz kalan cilt bölgelerinde bu reaksiyonların riski artar.
- Tedavi edilen cilt alanları, tedavi sonlandıktan sonra iki haftaya kadar doğrudan güneş ışığından korunmalıdır.
- Bu tür reaksiyonlar gelişirse tedavi derhal kesilmelidir.
8. İlaç Etkileşimleri
- K vitamini antagonistleri ile birlikte kullanımı, kan pıhtılaşması üzerine etki nedeniyle dikkat gerektirir.
- Bazı güneş koruyucu ürünlerde yer alan UV filtreli oktokrilen ile birlikte kullanımından kaçınılmalıdır, çünkü bu kombinasyon cilt reaksiyonlarını tetikleyebilir.
9. Avrupa İlaç Ajansı (EMA) Değerlendirmesi
- 2009 yılında Fransa’da topikal ketoprofen ile ilgili advers cilt reaksiyonlarının raporlanması sonrası, EMA ilacın güvenliğini gözden geçirmiştir.
- Temmuz 2010’da yayımlanan raporda, ketoprofenin faydalarının risklerinden ağır bastığı, ancak cilt reaksiyonlarını önlemeye yönelik koruyucu önlemlerin (ör. güneşten koruma) alınması gerektiği bildirilmiştir.
10. Profesyonel Kullanım ve Bilgilendirme
- Sağlık profesyonellerine yönelik detaylı koruyucu önlemler ve ilaç etkileşimleri, ilacın prospektüsünde ve profesyonel kaynaklarda ayrıntılı şekilde bulunabilir.
- Hastalara, özellikle güneşten korunma gerekliliği ve istenmeyen reaksiyonlar konusunda kapsamlı bilgi verilmelidir.
Keşif
İleri Okuma
- Bunn, P.A., Jr., et al. (1972). The development of ketoprofen: structure and properties. Journal of Medicinal Chemistry, 15(1), 99-102.
- International Nonproprietary Names (INN) for Pharmaceutical Substances. (1973). Ketoprofen. WHO Drug Information, 7(2), 58.
- Brogden, R.N., Heel, R.C., Pakes, G.E., Speight, T.M., Avery, G.S. (1979). Ketoprofen: A review of its pharmacological properties and therapeutic use in rheumatic diseases and pain of various origins. Drugs, 18(6), 417-438.
- Williams, D.A., Lemke, T.L. (1996). Foye’s Principles of Medicinal Chemistry (4th Ed.). Williams & Wilkins, s. 712-713.
- Bennett, P.N., Brown, M.J. (1997). Clinical Pharmacology (8th Edition). Churchill Livingstone.
- European Medicines Agency (EMA). (2010). Assessment report for Ketoprofen-containing medicinal products indicated for topical use. EMA/CHMP/420878/2010.
- Lorette, G., et al. (2011). Cutaneous adverse effects of topical ketoprofen. Annales de Dermatologie et de Vénéréologie, 138(3), 220-225.
- Rainsford, K.D. (2013). Ketoprofen: Pharmacology, clinical uses and adverse effects. In: Rainsford KD (Ed.), Ibuprofen: Discovery, Development & Therapeutics. Wiley-Blackwell, 249-262.
- Galer, B.S., Rowbotham, M.C., Perander, J., Devers, A., Friedman, E. (2000). Topical ketoprofen in the treatment of soft tissue injuries: A randomized, double-blind, placebo-controlled study. Clinical Therapeutics, 22(5), 575-583.
- Rainsford, K.D. (2013). Ketoprofen: Pharmacology, clinical uses and adverse effects. In: Rainsford KD (Ed.), Ibuprofen: Discovery, Development & Therapeutics. Wiley-Blackwell, 249-262.
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.