Etiket: m. obliquus externus abdominis

Yayım tarihi

Muskulus oblikus eksternus abdominis

1) Tanım ve genel konum

Dış eğik karın kası, karın ön-yan duvarının en yüzeyel, en geniş yayılımlı ve lifleri belirgin biçimde infero-medial (yukarıdan aşağıya ve içe) uzanan çapraz kas tabakasıdır. Gövdeyi “korse” gibi saran anterolateral karın duvarının, hem dinamik hareket (rotasyon, lateral fleksiyon, fleksiyon) hem de statik stabilizasyon (postür, yük aktarımı, intraabdominal basınç) görevlerinde temel bir aktördür. Lif yöneliminin karakteristiği, klinikte sık kullanılan benzetmeyle “ceplere el sokma” doğrultusuna yakındır; bu yönelim, iç eğik kas lifleriyle dikleşen (yaklaşık çapraz) bir örgü düzeni oluşturarak karın duvarına torsiyonel dayanıklılık kazandırır.

2) Terminoloji ve etimoloji

  • Musculus: Latince “fare” (sıçan) kökünden türediği kabul edilen terim; klasik anatomi dilinde “kas” dokusunu belirtir.
  • Obliquus: Latince “eğik, çapraz” anlamındadır; liflerin eksenle tam paralel ya da tam dik değil, açılı seyrettiğini vurgular.
  • Externus: “Dışta bulunan” demektir; karın yan duvarında iç eğik (internus) ve transversus abdominis tabakalarının üstünde yer aldığını ifade eder.
  • Abdominis: “Karına ait” anlamında, karın bölgesine referans verir.

Bu adlandırma, kasın hem topografik düzlemini (dış tabaka), hem lif geometrisini (oblik), hem de bölgesel aidiyetini (abdominis) aynı anda kodlar; terminoloji, anatomik işlevin mekanik altyapısına doğrudan işaret eden “kısa bir tarif” gibidir.

3) Makroskopik anatomi ve tabakalanma

Anterolateral karın duvarı kabaca şu katmanlarla düşünülür (yüzeyelden derine):

  1. Deri
  2. Yüzeyel fasya (yağlı ve membranöz bileşenler)
  3. M. obliquus externus abdominis
  4. M. obliquus internus abdominis
  5. M. transversus abdominis
  6. Transversalis fasya
  7. Ekstraperitoneal yağ dokusu
  8. Parietal periton

Dış eğik kas, bu dizilimde “dış kalkan” gibi davranır: geniş aponevrozu ile karın ön duvarında rektus kılıfının (rectus sheath) önemli bir parçasını oluşturur; alt uçta ise inguinal bölgenin bağ dokusu mimarisini şekillendirir.

4) Köken (origo): Kaburga başlangıcı ve segmental düzen

Kasın klasik tariflenen başlangıç alanı 5.–12. kaburgaların dış yüzleridir. Bu başlangıç segmental bir “yelpaze” gibidir:

  • Üst digitasyonlar (özellikle 5–7. kaburgalar düzeyi) toraks duvarı kaslarıyla daha yakın komşuluk gösterir.
  • Alt digitasyonlar (8–12. kaburgalar) karın yan duvarına genişleyerek katılır.

Digitasyon (dişsi uzantılar) kavramı burada önemlidir: dış eğik kas lifleri kaburgalara “parmak parmak” tutunur. Bu düzen, solunumla kaburga hareketlerinin karın duvarı tonusuna aktarılmasını kolaylaştırır; aynı zamanda gövde rotasyonunda üst göğüs kafesi ile pelvis arasında kuvvet iletimine mekanik bir ara yüz sağlar.

Komşu kas ilişkisi (serratus anterior ve “testere dişi” uyumu): Üst-lateral bölgede dış eğik kasın digitasyonları, serratus anterior digitasyonlarıyla yakın komşuluk yapar. Bazı anatomi geleneklerinde bu karşılıklı “testere dişi” temasın dış hat boyunca belirgin bir çizgilenme oluşturduğu belirtilir (klinik yüzey anatomide yan toraks hattında hissedilebilen, kas sınırlarını imleyen bir düzen).

5) Seyir ve lif yönelimi

Lifler kaudal-medial yönde ilerler; yani kaburgalardan başlayıp aşağıya ve içe doğru uzanır. Bu yönelim:

  • İç eğik kas lifleriyle (genellikle supero-medial yönelim) çaprazlaşır,
  • Transversus lifleriyle (daha yatay) farklı bir “katmanlı örgü” kurar.

Bu üç katmanlı örgü, karın duvarına yalnızca “kas gücü” değil, aynı zamanda mekanik dayanım kazandırır: liflerin farklı yönlerde olması, farklı çekme hatlarını karşılayarak “çok eksenli” stabilite sağlar.

6) Bağlanım (insertio): Aponevroz, crura ve iliak tutunma

Dış eğik kasın en ayırt edici özelliği, ön-orta hatta geniş bir aponevroz ile sonlanmasıdır. Bu aponevrotik yapı, alt bölgede iki krusa ayrılarak inguinal anatomiyi biçimlendirir:

6.1) Crus laterale

  • Crista iliaca (iliak krest) üzerinde özellikle labium externuma tutunur.
  • Alt kenarı boyunca kalınlaşarak ligamentum inguinale (inguinal ligament) liflerine katkı verir.
  • Mediale uzanımında tuberculum pubicum çevresine bağ dokusu sürekliliği gösterir.

Bu lifler, pelvisin üst kenarıyla karın duvarı arasında bir “germe bandı” kurar; yürüyüşte, yük taşımada ve gövdeyi stabilize eden manevralarda (ör. öksürme) bu bandın bütünlüğü klinik açıdan belirleyicidir.

6.2) Crus mediale

  • Medial tarafta aponevroz lifleri rektus kılıfının ön yaprağına katılır ve linea albaya doğru yayılır.
  • Bu bölge, iki taraflı aponevrozların “beyaz çizgi”de birleşerek orta hattın fibröz omurgasını oluşturduğu kritik bir kavşaktır.

6.3) Annulus inguinalis superficialis (dış kasık halkası)

Crus mediale ve crus laterale arasında kalan yarık biçimli açıklık dış kasık halkasıdır. Bu halka:

  • Erkekte spermatik kordun,
  • Kadında round ligamentin
    yüzeyel geçiş kapısıdır. Bu nedenle dış eğik aponevroz yalnızca “kas sonlanması” değil; aynı zamanda fıtık biyomekaniğinin merkezinde yer alan bir “fasyal kapı”dır.

7) Rektus kılıfı ve linea alba ile ilişkisi

Dış eğik aponevroz, rektus abdominis kasını önden örten anterior rektus kılıfının ana bileşenlerinden biridir. Üst ve orta karın bölgesinde genel prensip:

  • Dış eğik aponevroz → rektusun önünden geçer.
  • Orta hatta → karşı taraf aponevrozu ile linea albada birleşir.

Bu düzen, karın içi basınç yükseldiğinde (Valsalva, öksürme, defekasyon) rektus kılıfını “gerilmiş bir yüzey” gibi davranmaya zorlar; dış eğik, bu yüzeyin elastik-sert dengesini belirleyen ana germe elemanıdır.

8) Fasya süreklilikleri ve komşuluklar

  • Yüzeyel fasya ile kas arasında hareketli bir kayma düzlemi bulunur; bu düzlem, cerrahide plan ayrımını kolaylaştırır.
  • Derinde iç eğik kasla arasında fasyal aralık, nörovasküler yapıların seyrettiği bir “geçiş katı”na dönüşür.
  • Yan duvarda dış eğik kas, latissimus dorsi ve torakolomber fasya ile dolaylı kuvvet iletim zincirlerine bağlanır; bu zincirler, gövde rotasyonunda “çapraz” kuvvet aktarımını mümkün kılar.

9) Vaskülarizasyon ve lenfatik drenaj

Dış eğik kasın kanlanması bölgesel kaynaklardan beslenen bir ağ şeklindedir:

  • Üst kısımlarda interkostal damar dalları,
  • Alt ve ön bölgelerde epigastrik sistemle ilişkili dallanmalar,
  • Yan duvarda lumbal/periferik dallar.

Lenfatik drenaj, genellikle yüzeyel/derin karın duvarı lenf ağları üzerinden inguinal ve aksiller yönlü akımlarla ilişkilidir; klinikte karın duvarı enfeksiyonları ya da cerrahi kesiler sonrası ödem paternlerini belirleyen “sessiz altyapı”dır.

10) İnnervasyon (segmental kontrol ve klinik anlamı)

Dış eğik kasın innervasyonu Th5–Th12 spinal sinirlerinin rami anteriores (ön dalları) ile sağlanır. Bu segmental innervasyon:

  • Karın duvarı reflekslerinin (ör. yüzeyel abdominal refleksler) nörolojik muayenede haritalanmasına,
  • Radikülopati/torakal sinir sıkışmalarında lokalize ağrı-duyu değişikliklerine,
  • Cerrahi kesiler veya travmada kas fonksiyon kaybının düzey tayinine
    klinik değer kazandırır.

11) İşlev: Biyomekanik, solunum ve “karın pressi”

Dış eğik kas, tek bir hareketten çok, “kuvvet vektörleri orkestrasyonu” ile çalışır.

11.1) Gövde rotasyonu

  • Tek taraflı dış eğik kas kasıldığında gövdeyi genellikle karşı tarafa döndürme eğilimi gösterir.
  • Bu etki, özellikle karşı taraftaki iç eğik kas ile eşzamanlı çalıştığında belirginleşir: biri “çekiş” hattını kurar, diğeri “karşı vektörü” tamamlar. Sonuç, omurganın torakolomber segmentlerinde kontrollü torsiyondur.

11.2) Lateral fleksiyon

  • Tek taraflı kasılma, gövdenin aynı tarafa eğilimine katkı verir.
  • Burada dış eğik, iç eğik ve quadratus lumborum gibi kaslarla birlikte “yan kolon” stabilizasyonunun bir parçasıdır.

11.3) Gövde fleksiyonu

  • İki taraflı kasılma, gövdenin öne fleksiyonuna yardımcı olur.
  • Rektus abdominis ile sinerji kurar; dış eğik, özellikle “yan duvar gerilimini” artırarak rektusun çekişini verimli kılar.

11.4) Pelvis/kalça ön kenarı ile ilişkili fonksiyon

İliak krest ve pubik bölgeyle ilişkisi nedeniyle, gövde-pelvis kompleksinde:

  • Pelvik tilt kontrolüne,
  • Yürüyüşte karşılıklı kol-bacak salınımı sırasında gövde rotasyonunun “frenlenmesine”
    katkı verir.

11.5) Karın pressi ve ekspirasyon

Dış eğik kas, intraabdominal basıncı artıran “karın pressi” mekanizmasının güçlü bileşenidir:

  • Diyaframın yukarı itilmesine yardımcı olarak zorlanmış ekspirasyonu destekler.
  • Öksürme, hapşırma, ıkınma, ağır kaldırma gibi manevralarda karın duvarını rijitleştirir.
  • Bu sırada transversus ve iç eğikle birlikte “kompartman basıncı”nı ayarlayan bir kapak gibi çalışır.

12) Embriyoloji ve gelişimsel bakış

Karın duvarı kasları, gövde segmentlerinin miyotom kaynaklı kas kitlelerinden gelişir; segmental innervasyonun korunması, erişkinde görülen Th5–Th12 haritasını açıklar. Gelişim boyunca aponevrotik tabakaların orta hatta birleşmesiyle linea alba ve rektus kılıfı şekillenir; bu birleşme kusurları veya zayıflıkları, ilerleyen yaşamda diastasis recti benzeri tabloların mekanik zeminini oluşturabilir.

13) Evrimsel ve karşılaştırmalı anatomi

Karın duvarı oblik kaslarının “çapraz lif” stratejisi, dört ayaklı locomotion’dan iki ayaklı postüre geçişte gövde stabilizasyonu ihtiyacına güçlü bir yanıt olarak okunabilir:

  • Quadruped memelilerde gövde stabilizasyonu daha çok omurga-yük dağılımı ve ekstremite kuşağı üzerinden sağlanırken,
  • Bipedal duruşta pelvis üzerinde yükselen gövdenin rotasyonel dengesini kurmak için karın oblikleri “çapraz askı” sistemine dönüşür.

İnsanda özellikle yürüyüş ve koşuda gözlenen karşılıklı gövde rotasyonu, oblik kasların çapraz işbirliğiyle enerji verimliliği kazanır: bir taraf dış eğik kasın devreye girmesi, karşı taraf iç eğikle birlikte “torsiyonel yay” gibi davranarak gövdeyi hem döndürür hem de gereksiz salınımı sönümler.

14) Klinik önem

14.1) İnguinal fıtıklar ve aponevroz bütünlüğü

Dış kasık halkası ve inguinal ligament ilişkisi nedeniyle dış eğik aponevroz, özellikle inguinal herni anatomisinin ana sahnesidir. Aponevrotik liflerin zayıflaması, genişlemesi veya cerrahi sonrası skar mimarisi değişiklikleri, kasık bölgesinde mekanik “kaçak kapısı” riskini etkiler.

14.2) Karın duvarı ağrıları ve myofasyal tetik noktalar

Dış eğik kas lifleri boyunca gelişen myofasyal hassasiyet:

  • Yan karın ağrısı,
  • Bel ağrısı ile karışan yansıyan ağrı paternleri,
  • Sporcularda rotasyonel zorlanmalar sonrası lokal hassasiyet
    şeklinde görülebilir. Palpasyonda lif yönüne paralel bant hissi ve provokasyon manevraları, klinik ayrımı güçlendirebilir.

14.3) Cerrahi yaklaşımlar ve kesi planları

Laparotomi, apendektomi varyant kesileri, herni onarımları ve flank yaklaşımlarda dış eğik lif yönü ve aponevrozun ayrılma planları önemlidir. Lif yönüne uygun diseksiyon:

  • Kanamayı azaltabilir,
  • Sinir dallarını korumayı kolaylaştırabilir,
  • Postoperatif duvar zayıflığı riskini düşürebilir.

14.4) Nörolojik değerlendirme: abdominal refleks ve segment tayini

Th düzeylerinde abdominal reflekslerin zayıflaması/asimetrisi, merkezi veya periferik sinir sistemi lezyonlarında ipucu olabilir; dış eğik kas, bu refleks yanıtın “motor yüzü”nün önemli bir parçasıdır.

14.5) Görüntüleme (US/MR) ve fonksiyonel değerlendirme

  • Ultrason ile karın duvarı katmanları dinamik olarak izlenebilir; dış eğik, yüzeyel tabaka olarak kolay seçilir.
  • MR kas yırtıkları, ödem, hematom ve aponevrotik ayrışmaları daha ayrıntılı gösterebilir.
  • Spor hekimliğinde, rotasyonel zorlanma yaralanmalarında obliklerin kas-tendon bileşkesi ve aponevroz alanları dikkatle değerlendirilir.

15) Yüzey anatomisi, palpasyon ve fonksiyonel test fikirleri

Dış eğik kasın yüzeyel konumu, doğru manevrayla belirginleştirilebilir:

  • Hafif gövde fleksiyonu + karşı tarafa rotasyon, kas liflerini belirginleştirir.
  • Yan duvarda kaburgalardan iliak krest yönüne doğru palpasyon, lif bantlarını takip etmeyi kolaylaştırır.
  • Kontrollü ekspirasyon ve karın pressi sırasında yan duvarın gerilmesi, dış eğiğin aponevrotik katkısını daha görünür kılar.
Keşif

Antikçağda karın kaslarının ayrı ayrı tanımlanmasından söz etmek güçtür. Erken dönem hekimleri için karın duvarı, daha çok “koruyucu bir örtü” ve iç organların muhafızı olarak düşünülmüştür. Galen, M.S. 2. yüzyılda yazdığı kapsamlı anatomi ve fizyoloji metinlerinde kasları fonksiyonel bütünlükler halinde ele almış; karın yan duvarındaki kaslı tabakaların solunum ve gövde hareketleriyle ilişkisini sezgisel biçimde tarif etmiştir. Ancak Galen’in hayvan disseksiyonlarına dayalı yaklaşımı, dış eğik kasın lif yönelimi ve aponevrotik yayılımı gibi ayrıntıları netleştirmeye yetmemiştir. Buna rağmen, “oblik” yani çapraz lif fikrinin kökeni, bu erken gözlemlerde saklıdır.

Rönesans ile birlikte insan bedenine bakış kökten değişir. Sanat ile anatominin kesiştiği bu dönemde Leonardo da Vinci, karın kaslarını yalnızca yapısal değil, mekanik bir sistem olarak düşünür. Defterlerinde yer alan çizimlerde, dış eğik kas liflerinin aşağıya ve içe doğru seyrini büyük bir doğrulukla betimler; bu liflerin gövde rotasyonundaki rolünü, adeta bir mühendis gibi kavrar. Leonardo’nun çalışmaları yayımlanmadığı için çağdaşlarını doğrudan etkilememiş olsa da, modern anatomistler için dış eğik kasın ilk “doğru görselleştirilmiş” temsillerinden biri olarak kabul edilir.

  1. yüzyıl ortasında Andreas Vesalius, De humani corporis fabrica adlı eseriyle anatomi tarihini yeniden yazar. Vesalius, insan kadavrası üzerinde sistematik disseksiyon yaparak karın duvarını tabakalara ayırır ve musculus obliquus externus abdominis’i, iç eğik ve transversus kaslardan ayırt edilebilir, bağımsız bir yapı olarak tanımlar. Onun gravürlerinde dış eğik kasın geniş aponevrozu, linea alba’ya doğru uzanan liflerle açıkça görülür. Bu noktada kas artık yalnızca “yan karın kası” değil, özgül bir isim ve morfolojiye sahip anatomik bir varlık haline gelir.
  2. ve 18. yüzyıllarda anatomi bilgisi, üniversite diseksiyon salonlarından cerrahi pratiğe taşınır. Cerrahlar, kasık fıtıklarının onarımında dış eğik aponevrozun kritik rolünü deneyimsel olarak öğrenir. İnguinal ligamentin ve dış kasık halkasının tarifleri, musculus obliquus externus abdominis’in alt liflerinin fonksiyonel önemini vurgular. Bu dönem metinlerinde kas, artık yalnızca hareketle değil, “zayıf noktalar” ve fasyal açıklıklar üzerinden patolojiyle de ilişkilendirilir.
  3. yüzyıla gelindiğinde anatomi, sistematik ve didaktik bir bilim dalına dönüşür. Henry Gray ve çağdaşları, kasın köken, seyir, bağlanım ve innervasyonunu standartlaştırılmış bir dille tanımlar. Dış eğik kas, torakal segmentlerden gelen sinirlerle innerve edilen, solunum ve postürle ilişkili bir yapı olarak ders kitaplarına girer. Bu dönemde kasın “karın pressi”ndeki rolü özellikle vurgulanır; fizyoloji ile anatomi arasındaki bağ güçlenir.
  4. yüzyıl, musculus obliquus externus abdominis’in hikâyesine yeni katmanlar ekler. Elektromiyografi çalışmaları, kasın statik bir yapı olmadığını; yürüyüş, koşu ve hatta konuşma sırasında bile ince ayarlı aktivite paternleri sergilediğini gösterir. Spor bilimi ve rehabilitasyon alanlarında, dış eğik kasın gövde rotasyonunda “karşılıklı iç eğik” ile kurduğu çapraz sinerji ayrıntılı biçimde analiz edilir. Bu sinerji, insanın iki ayaklı yürüyüşünde enerji verimliliğinin anahtarlarından biri olarak yorumlanır.

Günümüzde ise araştırmalar, klasik makroskopik tanımın çok ötesine geçmiştir. Yüksek çözünürlüklü ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme, dış eğik kasın kalınlığının ve aktivasyonunun bireyler arasında nasıl değiştiğini ortaya koyar. Biyomekanik modeller, kasın aponevrozunu bir “gergin membran” gibi ele alarak intraabdominal basınç dağılımını simüle eder. Klinik araştırmalar, bel ağrısı, sporcu yaralanmaları ve postoperatif karın duvarı zayıflıklarında musculus obliquus externus abdominis’in rolünü yeniden değerlendirir. Aynı zamanda evrimsel biyoloji perspektifiyle, bu kasın lif yöneliminin ve geniş aponevrotik yapısının, bipedal duruşa uyumun sessiz ama vazgeçilmez bir bileşeni olduğu tartışılır.

Böylece musculus obliquus externus abdominis, antik çağın belirsiz “yan karın kası” kavramından, modern tıbbın yüksek çözünürlüklü görüntülerinde incelenen, matematiksel modellere konu edilen dinamik bir yapı haline gelir. Onun keşif tarihi, insan bedenini anlamanın yalnızca “ne gördüğümüzle” değil, “nasıl baktığımızla” da şekillendiğini gösteren uzun soluklu bir anlatıdır.

İleri Okuma
  1. Bergman, R. A. (1988). Compendium of Human Anatomic Variation. Urban & Schwarzenberg, Baltimore.
  2. Tubbs, R. S., Shoja, M. M., Loukas, M. (2016). Bergman’s Comprehensive Encyclopedia of Human Anatomic Variation. Wiley-Blackwell.
  3. Snell, R. S. (2019). Clinical Anatomy by Regions. Wolters Kluwer, 10th ed.
  4. Gray, H. (Standring, S., ed.) (2021). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice. Elsevier, 42nd ed.
  5. Standring, S. (2021). Gray’s Anatomy. Elsevier.
  6. Tortora, G. J., Derrickson, B. (2021). Principles of Anatomy and Physiology. Wiley, 16th ed.
  7. Netter, F. H. (2022). Atlas of Human Anatomy. Elsevier, 8th ed.
  8. Moore, K. L., Dalley, A. F., Agur, A. M. R. (2023). Clinically Oriented Anatomy. Wolters Kluwer, 9th ed.

Click here to display content from YouTube.
Learn more in YouTube’s privacy policy.

Open "HOW TO TARGET THE OBLIQUES! | 10 Best Exercises" directly
WordPress gururla sunar