Güneş ışığı her dalgaboyundan, yani her renk ışıktan oluşan bir karışımdır. Sabahları vücut saatimizi baştan başlatmak konusunda özellikle etkili olan mavi ışık, güneş ışığını aldığımızda yeni bir güne fiziksel ve psikolojik olarak hazırlanmamıza yardımcı olur. Ancak giderek büyüyen bir kanıtlar silsilesi, mavi ışığa şayet akşam saatlerinde maruz kalınırsauykusuzluk, obezite, depresyon ve diğer bazı mental bozuklukların gelişme olasılığını artırdığını gösteriyor.
Norveç’te bulunan Bergen Üniversitesi ve Valen Hastanesi araştırmacılarının bu konuya ilişkin ortaklaşa yürüttüğü bir çalışma sonucunda, geçtiğimiz günlerde ilginç bir bulgu elde edildi. Bipolar bozukluktan ötürü hastanede kalan 32 hasta üzerinde yapılan araştırmada, normal tedaviye ek olarak akşam saat 18:00 ile sabah 08:00 arasında hastaların bir bölümünekehribar rengi camlı gözlükler verildi. Kehribar rengi camların özelliği, mavi ışığı bloke ediyorolmasıydı.
Hastalar bu gözlükleri 1 hafta boyunca, belirtilen saat aralıklarında taktı. Görülen semptomların “Young Mania Rating Scale” ölçeğine göre değerlendirildiği çalışmada, 60 üzerinden puanlama yapıldı. Buna göre, kehribar camlı gözlük takan hastalarda 60 üzerinden ortalama 14,1‘lik bir iyileşme görülürken, takmayanlarda sadece 1,7 civarında iyileşme saptandı.
Bu sonuçlar oldukça çarpıcı bir farkı ortaya koyuyor. Üstelik etki, sadece 3 günde kendini gösterdi. Elbette katılımcı sayısının düşük olması, daha geniş çaplı araştırmaları zorunlu kılıyor. Fakat yine de akşam saatlerinde mavi ışık almanın olumsuz etkileri anlaşılıyor. Mavi ışığa özellikle bilgisayar ekranları ve cep telefonları aracılığı ile geceleri çok fazla insan maruz kalıyor.
Ekip lideri Tone Henriksen, “Değişimin büyüklüğü ve olumlu yöndeki gelişimin çabukluğu karşısında çok şaşırdım.” diyor. Her ne kadar bunun kesin bir tedavi aracı olabileceğini söylemek için erken olsa da, heyecanlanmakta haksız sayılmaz. Hiçbir ilaç tedavisi ile elde edilemeyen hızda bir değişim, belki bu sayede başarılabilir.
Bergen ekibinin bu çalışmasında, mavi ışığın tetiklediği biyolojik mekanizmaya ilişkin herhangi bir inceleme yapılmadı. Ancak önceki çalışmalardan bilindiği kadarıyla, mavi ışığı kesmenin en önemli etkisi uykusuzluk sorununu azaltmasından kaynaklanıyor. Bu sayede mental sağlık olumlu yönde değişebiliyor.
Geçtiğimiz yıllarda mavi ışığın gözde bulunan özel bir reseptör hücre ile algılandığı anlaşılmıştı. Bu hücreler sadece mavi ışığa duyarlı oluyor ve doğrudan hipotalamus ile bağlantı halindeler. İşte biyolojik saatin bulunduğu yer de tam orası; yani hipotalamus. Uyku düzeni ve metabolizma düzenlemelerinde büyük rol oynuyor. Kehribar rengi gözlükler işe yarıyor; çünkü mavi ışığı keserek beyne etrafın karanlık olduğunu söylemiş oluyorlar. Böylece beyindeki epifiz bezi melatonin üretebiliyor ve kişinin uykusu geliyor.
Aslında bu çalışma kehribar rengi gözlüklerin bipolar bozukluk üzerinde olumlu etki yaptığının ilk kanıtı değil. 2009 yılında Oregon’da bulunan Samaritan Sağlık Hizmetleri’nden psikiyatrist James Phelps ve çalışma arkadaşları, uykusuzluk çekmesi beklenen 20 bipolar hastanın, geceleri bu gözlükleri taktıklarında olumlu etkiler aldıklarını saptamışlardı.
Kaynak:
- Bilimfili
- Science Alert, “Study shows amber-tinted glasses can reduce manic symptoms in just 3 days”
< http://www.sciencealert.com/study-shows-amber-tinted-glasses-can-reduce-manic-symptoms-in-just-3-days >
İlgili Makaleler:
- Bipolar Disorders, “Blue-blocking glasses as additive treatment for mania: a randomized placebo-controlled trial”
< http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bdi.12390/abstract > - Burkhart K, Phelps JR Amber lenses to block blue light and improve sleep: a randomized trial. Chronobiol Int. 2009 Dec;26(8):1602-12. doi: 10.3109/07420520903523719.
