Thenar* terimi Eski Yunanca’da “avuç içi” anlamına gelen θέναρ (thenar) kelimesinden gelmektedir. Bu etimoloji, avuç içinde başparmağın tabanında belirgin bir kas tümseği olan thenar eminensin anatomik konumunu yansıtmaktadır. Bu bölgedeki kaslar abdüksiyon, fleksiyon, karşı koyma ve medial rotasyon gibi başparmak hareketlerinden sorumludur.
Elin iç kasları olarak da bilinen palmar kaslar, tamamen avuç içinde bulunan karmaşık bir kas grubudur. Bu kaslar, parmakların ve başparmağın ince, hassas hareketlerinden sorumludur ve el becerisi ve kavrama sağlar. Genel olarak üç gruba ayrılırlar: thenar kaslar (radyal/başparmak tarafı), hipotenar kaslar (ulnar/serçe parmak tarafı) ve ara kaslar (orta avuç içi).
Thenar Kaslar:
Thenar grubu, başparmağın tabanındaki etli çıkıntıyı oluşturur ve buna thenar çıkıntı denir. Dört kası içerir:
- Abductor pollicis brevis: Başparmağı abdüksiyona sokar (avuç içinden uzaklaştırır).
- Flexor pollicis brevis: Başparmağı avuç içine doğru büker.
- Opponens pollicis: Başparmağı parmak uçlarına değdirmenin kritik hareketi olan muhalefeti kolaylaştırır.
- Adductor pollicis (bazen ayrı kategorilere ayrılır): Başparmağı adduksiyona sokar (avuç içine doğru çeker).
Bu kaslar öncelikle medyan sinir (tekrarlayan dal aracılığıyla) tarafından innerve edilir ve başparmağın hassas kavrama ve alet kullanımı için gerekli olan benzersiz hareketliliğini sağlar.
Hipotenar Kaslar:
Ulnar tarafta bulunan hipotenar grup hipotenar çıkıntıyı oluşturur ve küçük parmak hareketlerini kontrol eder. Başlıca kaslar şunlardır:
- Abductor digiti minimi: Küçük parmağı abdüksiyona sokar.
- Flexor digiti minimi brevis: Küçük parmağı fleksiyona sokar.
- Opponens digiti minimi: Küçük parmağı muhalefet için konumlandırır.
Bu kaslar ulnar sinir tarafından innerve edilir ve avuç içini kavramaya veya nesneleri sıkıca kavramaya katkıda bulunur.
Ara Kaslar:
Thenar ve hipotenar grupları arasında yer alan bu kaslar şunları içerir:
- Lumbrikaller: Fleksör tendonlardan kaynaklanır, metakarpofalangeal eklemleri esnetir ve interfalangeal eklemleri uzatır.
- Palmar interossei: Parmakları adduksiyona sokar (PAD anımsatıcısı: Palmar ADduct).
- Dorsal interossei: Parmakları abdüksiyona sokar (DAB anımsatıcısı: Dorsal ABduct).
Başlıca ulnar sinir tarafından innerve edilen bu kaslar (median sinir tarafından kontrol edilen lateral iki lumbrikal hariç), yazı yazma veya enstrüman çalma gibi görevler için karmaşık parmak hareketlerini koordine eder.
Klinik Önem: Median sinir hasarı (örneğin karpal tünel sendromu) thenar kaslarını zayıflatarak başparmak fonksiyonunu bozabilir. Ulnar sinir yaralanması (örneğin “pençe el”) hipotenar ve interossei kaslarını etkileyerek kavrama gücünü ve parmak koordinasyonunu azaltır. Bu kasları anlamak el travması, sinir sıkışması veya dejeneratif durumların teşhisinde yardımcı olur.
Keşif
Thenar kasları, özellikle başparmağın tabanında olmak üzere, avuç içinde bulunan bir grup kastır. Başparmağın karşıtlık, fleksiyon ve abdüksiyon gibi ince hareketlerinden sorumludurlar.
Antik Çağlar (MÖ 3000 – MÖ 400)
- Mısır ve Mezopotamya Anatomisi: Eldeki kaslar da dahil olmak üzere kaslar hakkındaki erken dönem bilgisi, muhtemelen mumyalama ve kasaplık gibi uygulamalardan ortaya çıkmıştır. Ancak, thenar kasları hakkında özel bir belge bulunmamaktadır.
- Hipokrat (MÖ 460-370 civarı): Antik Yunan’da “Tıbbın Babası” kasları ve işlevlerini genel hatlarıyla tanımladı, ancak thenar grubunu izole edecek kadar kesin değildi.
Helenistik Dönem (MÖ 300 civarı)
- Kalkedonlu Herophilus (MÖ 335-280 civarı): Genellikle ilk anatomistlerden biri olarak kabul edilen Herophilus, İskenderiye’de diseksiyonlar gerçekleştirdi ve kas-iskelet sistemi anlayışını ilerletti. Thenar kaslarına özel olarak isim vermese de, çalışmaları daha sonraki el anatomisi çalışmaları için temel oluşturdu.
Roma Dönemi (MS 129-216 civarı)
- Bergama’lı Galen: Ünlü bir hekim ve anatomist olan Galen, kapsamlı diseksiyonlar gerçekleştirdi (insan diseksiyonuna ilişkin kısıtlamalar nedeniyle çoğunlukla domuz ve maymun gibi hayvanlar üzerinde). El kaslarını ve hareketlerdeki rollerini, muhtemelen thenar grubu da dahil olmak üzere, tanımladı, ancak terminolojisi ve anlayışı insan deneklerinin eksikliği nedeniyle sınırlıydı.
Rönesans (14.-17. Yüzyıl)
- Leonardo da Vinci (1452-1519): Leonardo’nun elinkiler de dahil olmak üzere ayrıntılı anatomik çizimleri, thenar kaslarının yapısını ve işlevini sergiliyordu. Yaşamı boyunca yaygın olarak yayınlanmamış olsa da çalışmaları, el anatomisini görselleştirmede önemli bir ilerlemeyi işaret ediyordu.
- Andreas Vesalius (1514-1564): Vesalius, çığır açan çalışması De Humani Corporis Fabrica‘da (1543), diseksiyonlara dayalı olarak insan kaslarının kesin tanımlarını ve çizimlerini sağladı. El kaslarını tanımladı, thenar grubu da dahil olmak üzere (örneğin, abductor pollicis brevis, flexor pollicis brevis, opponens pollicis), ancak o zamana uygun Latince terminoloji kullandı.
17.-18. Yüzyıl: Anatomik Bilginin İnce Ayarı
- Giovanni Battista Morgagni (1682-1771): Patolojik anatomi alanındaki çalışmaları kas yapısını işlev ve hastalıkla ilişkilendirmeye yardımcı oldu ve thenar yüksekliği gibi bölgeler hakkındaki bilgiyi dolaylı olarak ilerletti.
- Bernhard Siegfried Albinus (1697-1770): Ayrıntılı anatomik atlaslarıyla tanınan Albinus, thenar grubu da dahil olmak üzere el kaslarının tasvirini ve anlaşılmasını daha da geliştirdi.
19. Yüzyıl: Modern Anatomik Terminoloji
- Modern İsimlendirmenin Gelişimi: 19. yüzyılda anatomistler kas isimlerini standartlaştırmaya başladılar. Thenar kasları resmen ayrı bir grup olarak sınıflandırıldı ve bunlara abductor pollicis brevis, flexor pollicis brevis, opponens pollicis ve adductor pollicis (ikincisi bazen thenar grubunun bir parçası olarak tartışılsa da) dahil edildi.
- Gray’in Anatomisi (1858): Henry Gray’in ünlü ders kitabı, thenar kaslarının net ve sistematik bir tanımını sunarak modern tıp eğitimindeki yerlerini sağlamlaştırdı.
20. Yüzyıl: Fonksiyonel ve Klinik İçgörüler
- Elektromiyografi (EMG) ve Sinir Çalışmaları: Teknolojideki gelişmeler araştırmacıların thenar kaslarının innervasyonunu (esas olarak median sinir tarafından) ve karpal tünel sendromu gibi durumlardaki rollerini incelemelerine olanak sağladı.
- Cerrahi Uygulamalar: Thenar kasları, kan temini, innervasyon ve biyomekanikleri hakkında detaylı çalışmalarla el cerrahisinde odak noktası haline geldi.
İleri Okuma
- Galen (2. Jh. n. Chr.). De Usu Partium Corporis Humani (Vücut parçalarının kullanımı hakkında). Çeviri ve yayın: Kühn, C.G. (1821–1833). Claudii Galeni Opera Omnia (Vols. 1–20). Leipzig: Cnobloch.
- Vesalius, A. (1543). De Humani Corporis Fabrica Libri Septem. Basel: Johannes Oporinus.
- Cowper, W. (1698). The Anatomy of Humane Bodies. Oxford: Sheldonian Theatre.
- Winslow, J.B. (1732). Exposition anatomique de la structure du corps humain. Paris: Guillaume Desprez et Jean Desessartz.
- Albinus, B.S. (1747). Tabulae Sceleti et Musculorum Corporis Humani. Leiden: Johann & Hermann Verbeek.
- Gray, H. (1858). Anatomy: Descriptive and Surgical. London: John W. Parker and Son.
- Morris, H. (1893). The Human Anatomy: A Complete Systematic Treatise by English Authors. London: Cassell and Company.
- Testut, L. (1895). Traité d’Anatomie Humaine (Vol. 1–4). Paris: Gaston Doin et Cie.
- Kaplan, E.B. (1953). Functional and Surgical Anatomy of the Hand. Philadelphia: Lippincott.
- Standring, S. (Hrsg.). (2020). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (42nd ed.). London: Elsevier.
