Uyku

Sinonim: Sleep, Schlafen.

• TTü uyu- +gU > uyku.
• Özellikle geceleri düzenli olarak tekrarlayan bilinç değişikliklerinin yanı sıra değişen vücut fonksiyonları ve parasempatik sinir sisteminin baskınlığı ile kendini gösteren, fizyolojik dinlenme durumudur.
• Spontan aktivite büyük ölçüde azalır, dış uyaranlara reaksiyon azalır, ancak anesteziden farklı olarak her zaman uyanma mümkündür.
• Uyku, bir kişinin duyusal veya diğer uyaranlarla uyandırılabileceği bilinçsizlik olarak tanımlanır. Kişinin uyandırılamayacağı bilinçsizlik olan komadan ayırt edilmelidir. Çok hafif uykudan çok derin uykuya kadar birçok uyku aşaması vardır. Uyku araştırmacıları ayrıca, aşağıdaki bölümde açıklandığı gibi, uykuyu farklı niteliklere sahip tamamen farklı iki uyku türüne ayırırlar.

   

  

  Wikiart, Sleep, 1887 – Abbott Handerson Thayer

İKİ UYKU TÜRÜ – YAVAŞ DALGALI UYKU VE HIZLI GÖZ HAREKETlİ UYKU

Her gece, kişi birbiriyle değişen iki ana uyku türünün aşamalarından geçer. Bu tiplere (1) kişi hala uykuda olduğu halde gözlerin hızlı hareketlere maruz kaldığı hızlı göz hareketi uykusu (REM uykusu) ve (2) yavaş dalga uykusu denir.
Veya daha sonra tartışacağımız gibi beyin dalgalarının güçlü ve düşük frekansta olduğu REM olmayan (NREM) uyku. REM uykusu, genç yetişkinlerde uyku süresinin yaklaşık% 25’ini kaplayan bölümlerde ortaya çıkar; Her bölüm normalde yaklaşık 90 dakikada bir tekrar eder. Bu tür bir uyku o kadar dinlendirici değildir ve genellikle canlı rüya görmeyle ilişkilendirilir. Her gece uykunun çoğu, kişinin saatlerce uyanık kaldıktan sonra uykunun ilk saatinde deneyimlediği derin, dinlendirici uyku olan yavaş dalga (NREM) çeşididir.

REM (Paradoksik, Desenkronize) uyku

• Normal bir gece uykusunda, 5 ila 30 dakika süren REM uykusu nöbetleri, genç yetişkinlerde genellikle ortalama her 90 dakikada bir ortaya çıkar. Bir kişi aşırı derecede uykulu olduğunda, her REM uykusu kısadır ve hatta olmayabilir. Kişi gece boyunca daha dinlenirken REM nöbetleri süreleri uzar. REM uykusunun birkaç önemli özelliği vardır:
  1. Genellikle rüya görme ve aktif vücut kas hareketleri ile ilişkili aktif bir uyku şeklidir.
  2. Kişinin duyusal uyaranlarla uyandırılması derin yavaş dalga uykusundan çok daha zordur ve yine de insanlar genellikle REM uykusu sırasında sabahları kendiliğinden uyanırlar. Vücudun her yerinde kas tonusu aşırı derecede bastırılmış olup, omurilik kası kontrol alanlarının güçlü bir şekilde engellendiğini gösterir.
  3. Kalp atış hızı ve solunum hızı genellikle düzensiz hale gelir, bu da rüya halinin karakteristiğidir.
  4. Periferik kasların aşırı derecede engellenmesine rağmen, gözlerin hızlı hareketlerine ek olarak düzensiz kas hareketleri meydana gelir.
  5. Beyin, REM uykusunda oldukça aktiftir ve genel beyin metabolizması % 20’ye kadar artırılabilir. Bir elektroensefalogram (EEG), uyanıklık sırasında meydana gelenlere benzer bir beyin dalgası modeli gösterir. Bu tür uyku aynı zamanda paradoksal uyku olarak da adlandırılır çünkü beyinde belirgin aktivite varlığına rağmen bir kişinin hala uykuda olabileceği bir paradokstur.
• Özetle, REM uykusu beynin oldukça aktif olduğu bir uyku türüdür. Bununla birlikte, kişi çevrenin tam olarak farkında değildir ve bu nedenle gerçekten uykudadır.

Yavaş Dalga Uykusu

En son 24 saatten fazla uyanık kaldığımız zamanı ve uyuduktan sonraki ilk saatte oluşan derin uykuyu hatırlayarak derin yavaş dalga uykusunun özelliklerini anlayabiliriz. Bu uyku son derece dinlendiricidir ve periferik vasküler tonda ve vücudun diğer birçok vejetatif fonksiyonunda azalma ile ilişkilidir. Örneğin, kan basıncında, solunum hızında ve bazal metabolizma hızında % 10 ila % 30 düşüşler meydana gelir. Yavaş dalga uykusu sıklıkla ‘rüyasız uyku’ olarak adlandırılmasına rağmen, yavaş dalga uykusu sırasında rüyalar ve hatta bazen kabuslar meydana gelir. Yavaş dalga uykusunda meydana gelen rüyalar ile REM uykusunda meydana gelen rüyalar arasındaki fark, REM uykusundaki rüyaların daha fazla vücut kas aktivitesi ile ilişkili olmasıdır. Ayrıca yavaş dalganın uykusunda hayalleri genellikle hatırlanmaz çünkü rüyaların hafızada pekiştirilmesi gerçekleşmez.

• Uyku-uyanıklık ritmi, MSS’deki uyarı tetikleyiileri ile endojen aktivite dalgalanmaları ve eksojen zamanlayıcıların, örn. Güneş ışığı, yemekler ve sosyal etkinliklerle yönetilir.
• Uyku kalitesi polisomnografi (EEG, EMG ve EOG) ile nesneleştirilebilir. REM olmayan uyku ile tekrarlayan döngüler arasında değişen REM uyku arasında bir ayrım yapılır. Beynin tipik elektrofizyolojik aktiviteleri EEG’de gösterilebilir.
• Solunum hızı, nabız ve kan basıncı fizyolojik olarak azalır. Tendon refleksleri başarısız olur ve öğrenciler kasılır, ancak ışığa duyarlıdır.
• Bir insan tüm yaşamının yaklaşık 1 / 3’ünü uyur.
• Uyuyan bireyin çevresel uyaranları kabul etme ve bunlara cevap verme istekliliği daha düşüktür ve bu nedenle çevre ile etkileşim potansiyeli, metabolik süreçlerin azalması ve daha düşük vücut çekirdeği sıcaklığı ile kısıtlıdır.
• Karakteristik ve ritmik olarak ortaya çıkan uyku döngüleri; yaşa özgü uyku profilleri olarak tanımlanabilir.

• Uyanma durumu, bir SEM fazı (slow eye movements, uykuya daldığında yavaş göz hareketleri) ile REM dışı uykuya yol açar.
  • Uyanmadan derin uykuya kadar uyku aşamaları ortalama 35-40 dakikada tamamlanır.
  • Delta uyku 30-60 dakika (ilk uyku döngüsünde) ile birkaç dakika arasında (son uyku döngüsünde) değişir.
  • REM uykusu, rüya süresinin ilk uykudan son uyku döngüsüne 10-50 dakikalık bir uzamasını gösterir.

İlk REM / REM dışı döngünün seyri:

• Uyku evresi N1: EEG’de kararsız, yavaşlama
• Uyku evresi N2: teta frekans aralığında EEG aktivitesinde baskın olur
• Uyku evresi N3: kararlı; EEG’de (delta uyku denilen) yüksek oranda delta dalgaları ile derin uyku oluşumu

• Genellikle derin uykunun aniden sona erdiği 60-100 dakika sonra, birkaç dakikalık uyku evresi N1 veya N2, ardından ilk REM uyku periyodu gelir. REM uykusundan sonra uyku döngüsü tamamlanır.
• Gece boyunca, uyku döngüsü genç ve sağlıklı insanlarda yaklaşık 4-5 kez tekrarlanır, REM uyku fazları toplam uykunun neredeyse % 25’ini oluşturur. REM uykusundan uyanırken, rüya anıları sıklıkla bildirilir. Ayrıca REM dışı uyku evrelerinde de psikolojik aktivite sürekliliği vardır.
• Bazı uyku araştırmacıları (ör. Horne, 1988) uykuyu çekirdek uykuya ve isteğe bağlı uykuya bölüştüğünü varsaymaktadır.
• Bireysel uyku süresi, bir uyku bozukluğu olmadan çok farklı olabilir. Uykuya dalma gecikmesi, ışıkların sönmesinden, ilk N1 veya N2 uyku aşamasına, REM uyku gecikmesi ise uyku başlangıcından REM fazına kadar olan aralığı açıklar.
• Uyku ve ilgili olayları puanlamak için AASM kılavuzuna göre uyku aşamaları

Uyku evreleri	EEG dalgaları	Gra­fo-Ele­mentleri
N1	Theta-dalgaları(4–7 Hz)	Tepe uçları
N2	Theta-dalgaları(4–7 Hz)	K kompleksleri, uygku döngüleri
N3	Theta-dalgaları(4–7 Hz) ve > 20 % Delta-dalgaları (0,5–3 Hz), > 75 μV	Geniş K kompleksleri, uygku döngüleri
REM	Alfa-, Beta-, Theta-dalgaları ve baskın teta etkinliiği	Testere dişine benzer dalgalar, EOG’de hızlı göz hareketleri, EMG (çene) Atoni
EOG: Elektrookulo­grafi EMG: Elektromiyo­grafi

• Yetişkin: yaklaşık 7 saat
• Ergen: yaklaşık 9 saat
• Küçük çocuk: yaklaşık 16 saat

• Yaşlı insanlar daha az derin ve nadiren uyurlar.
• Toplam uyku uzunluğu genç yetişkinlerinkine karşılık gelir.
• Uyku eksikliği, daha uzun reaksiyon süresi, azaltılmış konsantrasyon ve yargılama, hafıza bozuklukları, ruh hali değişimleri ve hatta halüsinasyonlar ile sonuçlanır.

Kaçırılan uyku sonraki geceler için yapılır. Klinik şartlar altında belgelenen en uzun kalıcı uyku yoksunluğu 11 gündü ve test kişileri için olumsuz sonuçlar olmadan 5 gün içinde telafi edilebilir.

TEMEL UYKU KURAMLARI

Uyku, Aktif Bir Engelleyici Süreçten Kaynaklanır. Daha önceki bir uyku teorisi, üst beyin sapının uyarıcı bölgelerinin, retiküler aktive edici sistemin, uyanma gününde basitçe yorulduğu ve sonuç olarak hareketsiz hale gelmesiydi. Önemli bir deney, bu düşünceyi, uykunun aktif bir engelleme sürecinden kaynaklandığı şeklindeki mevcut görüşe dönüştürdü, çünkü beyin sapını midpons seviyesinde kesmenin asla uyumayan bir beyin korteksi oluşturduğu keşfedildi. Başka bir deyişle, beyin sapının orta pontil seviyesinin altında bulunan bir merkezin, beynin diğer bölümlerini engelleyerek uykuya neden olması gerektiği görülmektedir.

Nöronal Merkezler, Nörohümoral Maddeler ve Uykuya Neden Olabilen Mekanizmalar — Serotoninin Olası Rolü

• Beynin birkaç belirli bölgesinin uyarılması, doğal uykuya yakın özelliklere sahip uyku üretebilir. Bu alanlardan bazıları şunlardır:
  1. Ponsun alt yarısında ve medullada bulunan raphe çekirdekleri, neredeyse doğal uykuya neden olmak için en göze çarpan uyarı alanıdır. Bu çekirdekler, orta hatta bulunan ince bir özel nöron tabakasından oluşur. Bu çekirdeklerden gelen sinir lifleri, beyin sapı retiküler oluşumunda lokal olarak ve ayrıca talamusa, hipotalamusa, limbik sistemin çoğu alanına ve hatta serebrumun neokorteksine yukarı doğru yayılır.
     1. Ek olarak, lifler omuriliğe doğru aşağı doğru uzanır ve ağrı dahil gelen duyusal sinyalleri engelleyebilecekleri arka boynuzlarda sona erer. Bu raphe nöronlarından gelen liflerin birçok sinir ucu serotonin salgılar. Bir hayvana serotonin oluşumunu engelleyen bir ilaç verildiğinde, hayvan genellikle sonraki birkaç gün uyuyamaz. Bu nedenle, serotoninin uyku üretimi ile ilişkili bir verici madde olduğu varsayılmıştır.
  2. Tractus solitarius’un çekirdeğindeki bazı alanların uyarılması da uykuya neden olabilir. Bu çekirdek, medulla ve vagus ve glossofaringeal sinirler yoluyla giren viseral duyusal sinyaller için pons’daki sonlandır.
  3. Uyku, diensefalondaki (1) hipotalamusun rostral kısmı, esas olarak suprakiazmal alan ve (2) talamusun diffüz çekirdeklerinde ara sıra bir alan dahil olmak üzere çeşitli bölgelerin uyarılmasıyla teşvik edilebilir.

Uykuyu Teşvik Eden Merkezlerdeki Lezyonlar Yoğun Uyanıklığa Neden Olabilir

• Raphe çekirdeklerindeki ayrı lezyonlar, yüksek bir uyanıklığa yol açar. Bu fenomen aynı zamanda ön hipotalamustaki medial rostral suprakiazmal alandaki bilateral lezyonlar için de geçerlidir. Her iki durumda da, mezensefalonun uyarıcı retiküler çekirdekleri ve bu nedenle yoğun uyanıklığa neden olur. Gerçekten de bazen ön hipotalamusun lezyonları o kadar yoğun uyanıklığa neden olabilir ki, hayvan aslında bitkinlikten ölür.

Uyku ile İlgili Diğer Olası Verici Maddeler.

• Deneyler, birkaç gün boyunca uyanık tutulan hayvanların beyin omurilik sıvısının ve kanının veya idrarının, başka bir hayvanın beyin ventriküler sistemine enjekte edildiğinde uykuya neden olacak bir madde veya maddeler içerdiğini göstermiştir. Muhtemelen bir madde, birkaç gün uyanık tutulan hayvanlarda beyin omurilik sıvısında ve idrarda biriken düşük molekül ağırlıklı bir madde olan muramil peptid olarak tanımlanmıştır. Bu uyku üreten maddeden sadece mikrogramlar üçüncü ventriküle enjekte edildiğinde, birkaç dakika içinde neredeyse doğal uyku gerçekleşir ve hayvan birkaç saat uykuda kalabilir. Uykuya neden olmada benzer etkilere sahip diğer bir madde, talamusun uykuyu uyarmak için elektriksel uyarılmasından sonra beyin omurilik sıvısında bulunan bir nonapeptid olan delta uykusunu tetikleyen peptiddir. Günlerce uyanık hayvanların beyin sapının beyin omurilik sıvısından veya nöronal dokularından çoğunlukla peptidler olmak üzere birçok başka potansiyel uyku faktörü izole edilmiştir. Uzamış uyanıklığın, bir uyku faktörünün veya beyin sapında veya beyin omurilik sıvısında uykuya neden olan faktörlerin ilerleyen birikimine neden olması mümkündür.

REM Uykusunun Muhtemel Nedeni.

• Yavaş dalga uykusunun neden periyodik olarak REM uykusu ile kesildiği anlaşılamamıştır. Bununla birlikte, asetilkolinin etkisini taklit eden ilaçlar, REM uykusunun oluşumunu arttırır. Bu nedenle, üst beyin sapı retiküler oluşumundaki büyük asetilkolin salgılayan nöronların, geniş efferent lifleri aracılığıyla beynin birçok bölümünü harekete geçirebileceği varsayılmıştır. Bu mekanizma teorik olarak REM uykusunda belirli beyin bölgelerinde meydana gelen artmış aktiviteye neden olabilir, ancak sinyaller beyinde uygun şekilde kanalize edilmemesine rağmen uyanıklığın özelliği olan normal bilinç farkındalığına neden olabilir. Uyku ve Uyanıklık Arasındaki Döngü Önceki tartışmalar sadece uyku ile ilgili nöronal alanları, vericileri ve mekanizmaları tanımlamıştır; uyku-uyanıklık döngüsünün döngüsel, karşılıklı işleyişini açıklamadılar.
• Henüz kesin bir açıklama yok. Bu nedenle, uyku-uyanıklık döngüsüne neden olmak için aşağıdaki olası mekanizmayı önerebiliriz. Uyku merkezleri etkinleştirilmediğinde, mezensefalik ve üst pontil retiküler aktive edici çekirdekler inhibisyondan salınır ve bu da retiküler aktive edici çekirdeklerin kendiliğinden aktif hale gelmesine izin verir. Bu kendiliğinden aktivite, hem serebral korteksi hem de periferik sinir sistemini uyarır; her ikisi de, onları daha da aktif hale getirmek için aynı retiküler aktive edici çekirdeklere çok sayıda pozitif geri bildirim sinyali gönderir. Bu nedenle, uyanıklık başladığında, tüm bu olumlu geribildirim aktivitesi nedeniyle doğal olarak kendini sürdürme eğilimi vardır. Sonra, beyin saatlerce aktif kaldıktan sonra, aktive edici sistemdeki nöronlar bile muhtemelen yorulur. Sonuç olarak, mezensefalik retiküler çekirdekler ve serebral korteks arasındaki pozitif geri besleme döngüsü kaybolur ve uyku merkezlerinin uykuyu teşvik edici etkileri devreye girerek uyanıklıktan uykuya hızlı geçişe yol açar. Bu genel teori, uykudan uyanıklığa ve uyanıklıktan uykuya hızlı geçişleri açıklayabilir. Ayrıca uyarılmayı, yani bir kişinin zihni bir düşünceyle meşgul olduğunda ortaya çıkan uykusuzluğu ve bedensel fiziksel aktivite tarafından üretilen uyanıklığı da açıklayabilir.

Orexin Nöronlarının Uyarılma ve Uyanıklıkta Rolü

Oreksin (hipokretin olarak da adlandırılır), hipotalamustaki oreksin reseptörlerinin bulunduğu beynin diğer birçok bölgesine uyarıcı girdi sağlayan nöronlar tarafından üretilir. Oreksin nöronları en çok uyanma sırasında aktiftir ve yavaş dalga ve REM uykusu sırasında neredeyse ateşlemeyi durdurur. Arızalı oreksin reseptörlerinin bir sonucu olarak oreksin sinyalinin kaybı veya oreksin üretiminin yok edilmesi
nöronlar, bir kişi konuşurken veya çalışırken bile meydana gelebilen, aşırı gündüz uyuşukluğu ve ani uyku ataklarıyla karakterize bir uyku bozukluğu olan narkolepsiye neden olur. Narkolepsili hastalar, atak sırasında kısmi veya hatta felce neden olacak kadar şiddetli olabilen ani bir kas tonusu kaybı (katapleksi) yaşayabilir. Bu gözlemler, uyanıklığın sürdürülmesinde oreksin nöronlarının önemli bir rolüne işaret etmektedir, ancak bunların uyku ve uyanıklık arasındaki normal günlük döngüye katkıları belirsizdir.

Uykunun işlevi

UYKU FİZYOLOJİK FONKSİYONLARA SAHİPTİR

• Uykunun önemli işlevleri olduğuna dair çok az şüphe var. Tüm memelilerde mevcuttur ve tamamen yoksun bırakıldıktan sonra genellikle bir “yakalama” veya “yeniden toparlanma” uykusu dönemi vardır; REM veya yavaş dalga uykusunun seçici yoksunluğundan sonra, bu özel uyku aşamalarında seçici bir geri tepme de vardır. Birkaç günlük hafif uyku kısıtlaması bile bilişsel ve fiziksel performansı, genel üretkenliği ve bir kişinin sağlığını bozabilir. Homeostazda uykunun temel rolü, belki de en canlı şekilde, 2 ila 3 hafta uykudan mahrum bırakılan farelerin aslında ölebilmesiyle gösterilebilir. Uykunun bariz önemine rağmen, uykunun neden hayatın önemli bir parçası olduğuna dair anlayışımız hala sınırlıdır.
• Uyku, başlıca iki tür fizyolojik etkiye neden olur:
  1. sinir sistemi üzerindeki etkiler ve
  2. vücudun diğer işlevsel sistemleri üzerindeki etkiler.
• Memeliler ve hatta omurgasız hayvanlar, bulaşıcı olmayan hastalıkların yanı sıra bulaşıcı hastalıkların ortamında daha fazla uyurlar. Hastalığın neden olduğu uykunun, organizmanın enerji kaynaklarını sinirsel ve motor taleplerinden, bulaşıcı veya yaralayıcı hakaretlerle savaşmaya yönlendiren yararlı bir yanıt olduğu öne sürülmüştür.
• Uykusuzluk kesinlikle merkezi sinir sisteminin işlevlerini etkiler. Uzun süreli uyanıklık genellikle düşünce süreçlerinin ilerleyen arızasıyla ilişkilendirilir ve hatta bazen anormal davranışsal faaliyetlere neden olur. Hepimiz, uzun süreli bir uyanıklık döneminin sonuna doğru artan düşünce tembelliklerine aşinayız, ancak buna ek olarak, bir kişi zorunlu uyanıklıktan sonra huzursuz ve hatta psikotik hale gelebilir. Bu nedenle, uykunun çeşitli şekillerde hem normal beyin aktivitesi düzeylerini hem de merkezi sinir sisteminin farklı işlevleri arasındaki normal “dengeyi” geri yüklediğini varsayabiliriz.
• Uykunun aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok işlevi olduğu varsayılmıştır:
  1. sinirsel olgunlaşma;
  2. öğrenmenin veya hafızanın kolaylaştırılması;
  3. sinaptik ağı karıştırabilecek önemsiz bilgileri “unutmak” için sinapsların hedeflenen silinmesi;
  4. biliş;
  5. uyanık beyindeki sinirsel aktivite tarafından üretilen metabolik atık ürünlerin temizlenmesi; ve
  6. metabolik enerjinin korunması.
• Bu işlevlerin her biri için bazı kanıtlar vardır, ancak bu fikirlerin her birini destekleyen kanıtlara itiraz edilmiştir. Uykunun temel değerinin, genel sağlık için gerekli olan nöronal merkezler arasındaki doğal dengeleri yeniden kurmak olduğunu varsayabiliriz. Bununla birlikte, uykunun belirli fizyolojik işlevleri bir sır olarak kalır ve birçok araştırmanın konusudur.

• Restoratif süreçler, özellikle çekirdek uykuda nörogenez, immünolojik, öğrenme ve hafıza özellikleri tartışılmaktadır.
• İki işlemli uyku modeli (Borbély, 1982) uyku-uyanıklık davranışını, artan uyanıklıkla artan S süreci ile sirkadiyen süreçler (C) arasındaki etkileşim olarak açıklar.
• Uyku pasif bir durum değildir, ancak aktif olarak farklı beyin bölgeleri (beyin sapı, hipotalamus), PET ile REM uykusu sırasında uyanma durumuna göre beynin aktivitesinin arttığı gösterilebilir.
• Enerji tasarrufu (karanlıkta yiyecek arama mümkün değildir, geceler genellikle daha soğuktur)
• Enerji rezervlerinin yenilenmesi (örn. Beyindeki glikojen)
• Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, sıçanların tam uyku yoksunluğundan sonra ciddi enfeksiyonlar geliştirmesi
• Hafızanın birleştirilmesi
• Ek olarak, muhtemelen katabolik metabolitleri çıkarmak için kullanılan uyku sırasında beyin omurilik sıvısının önemli sıvı salınımı vardır.

Display "Uyku bozukluğuna neden olan hastalıklar nelerdir?" from YouTube

Click here to display content from YouTube.
Learn more in YouTube’s privacy policy.

Always display content from YouTube

Open "Uyku bozukluğuna neden olan hastalıklar nelerdir?" directly