_Virus_PHIL_1878_lores.jpg)
Varicella-Zoster Virüsü (VZV), Varicellovirus cinsine ve Herpesviridae familyasına ait patojenik bir mikroorganizmadır. İnsanları ve diğer omurgalıları enfekte ettiği bilinen sekiz herpes virüsünden biridir. Bu virüs son derece bulaşıcıdır ve iki farklı klinik durumun (suçiçeği ve zona) etken maddesidir.
Bulaşma ve Bulaşıcılık
Varicella-Zoster Virüsü yüksek bulaşma oranıyla ünlüdür. Bulaşma, havadaki parçacıklar yoluyla veya virüsle kontamine olmuş nesnelerle doğrudan temas yoluyla gerçekleşebilir. Oldukça bulaşıcı yapısı, özellikle aşılanmamış popülasyonlarda onu bir halk sağlığı sorunu haline getiriyor.
Kuluçka süresi
Virüse maruz kaldıktan sonra kuluçka süresi 10 ila 23 gün arasında değişiyor. Bu, ilk enfeksiyondan sonra semptomların ortaya çıkması için gereken süredir.
Klinik bulgular
Suçiçeği: Birincil Enfeksiyon
Su çiçeği, VZV’nin birincil enfeksiyonundan kaynaklanan hastalıktır. Sıvı dolu kabarcıklara dönüşen kaşıntılı, kırmızı lekelerle karakterize deri döküntüsü olarak kendini gösterir. Genellikle hafif bir hastalık olarak kabul edilse de, özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde komplikasyonlara yol açabilir.
Zona: İkincil Enfeksiyon
Birincil enfeksiyon geçtikten sonra virüs beyin ve omuriliğin gangliyonlarına sığınır. Stres veya bağışıklık sisteminin baskılanması gibi belirli koşullar altında virüs yeniden etkinleşebilir ve Herpes zoster veya zona olarak bilinen ikincil bir enfeksiyona yol açabilir. Bu durum sıklıkla sinir ağrısının eşlik ettiği ağrılı, lokalize bir döküntü ile karakterizedir.
Teşhis
VZV enfeksiyonunun tanısı Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) teknikleri kullanılarak yapılabilir. Ek olarak, immünoglobulin G ve M’yi (IgG ve IgM) hedef alan serolojik testler, birincil enfeksiyonun teşhisinde etkilidir.
Sessiz Hastalıklar
VZV’nin neden olduğu bazı hastalıklar belirgin klinik semptomlar göstermeyebilir. Bu gibi durumlarda radyolojik görüntüleme ve PCR gibi gelişmiş tanı yöntemleri oldukça faydalı olabilir. Teşhis konusunda şüphe olduğunda asiklovir gibi antiviral ilaçlar genellikle önlem olarak uygulanır.
Nörolojik Komplikasyonlar
Suçiçeği Sonrası Ataksi
Bir suçiçeği vakasının ardından bazı kişiler dengeyi, koordinasyonu ve konuşmayı etkileyen nörolojik bir durum olan ataksi yaşayabilir.
Aseptik menenjit
VZV aynı zamanda aseptik menenjite de yol açabilir; bu durum, beyin ve omuriliğin koruyucu zarlarının genellikle bakteriyel tutulum olmadan iltihaplandığı bir durumdur.
Ensefalit
Ensefalit veya beyin iltihabı, VZV enfeksiyonundan kaynaklanabilecek başka bir ciddi durumdur. Derhal tedavi edilmezse ateşe, baş ağrısına, nöbetlere ve hatta nörolojik bozukluklara yol açabilir.
Miyelit
Miyelit, omuriliğin iltihaplanmasını içerir ve kas zayıflığından felce kadar çeşitli semptomlara yol açabilir.
Serebral Sinir Bozuklukları
VZV ayrıca yüz felci gibi çeşitli serebral sinir bozukluklarından da sorumlu olabilir. Bu koşullar, derhal teşhis edilip tedavi edilmezse uzun vadeli etkilere sahip olabilir.
Nadir Koşullar
Zoster Sinüs Herpete (ZSH)
VZV’nin en ilgi çekici belirtilerinden biri Zoster Sine Herpete’dir (ZSH), kişinin genellikle zonayla ilişkili ağrıyı yaşadığı ancak karakteristik döküntünün olmadığı bir durumdur.
Canlı Aşıların Etkisi
Aşılama uzun süredir bulaşıcı hastalıkların yayılmasını kontrol altına almanın en etkili yollarından biri olmuştur. Belirli bir viral hastalık için canlı bir aşının bulunması, yalnızca hastalığın ciddiyetini önemli ölçüde azaltmakla kalmamış, aynı zamanda halk sağlığına ve ekonomik istikrara da katkıda bulunmuştur. Burada bu aşının etkililik oranlarını, sürü bağışıklığı kavramını ve daha geniş sosyoekonomik etkilerini inceleyeceğiz.
Aşının Etkinliği
Söz konusu canlı aşı, hastalığın kontrol altına alınmasında oldukça etkili. Klinik çalışmalar, vakaların %95’inde hastalığın ciddi formlarını önlediğini göstermiştir. Ayrıca aşının koruyucu etkinliği yaş, önceden var olan sağlık koşulları, bağışıklık sistemini baskılayan bozuklukların varlığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak %70-90 arasında değişmektedir.
Halk Sağlığı Hedefleri
Ölüm Oranlarının Azaltılması
Aşıyı uygulamaya koymanın temel amaçlarından biri, hastalıkla ilişkili yüksek ölüm oranını en aza indirmekti. Aşı, ciddi formları önleyerek hayat kurtarmada kritik bir rol oynuyor.
Komplikasyonların Azaltılması
Aşı, ölümleri azaltmanın yanı sıra, virüsün neden olduğu diğer komplikasyonları da azaltmayı, böylece hastalığa yakalanabilecek kişilerin yaşam kalitesini artırmayı hedefliyor.
Ekonomik etki
Maliyet etkinliği
Aşı, ağır vakaların ve ardından hastaneye kaldırılanların sayısını azaltarak dolaylı olarak ekonomik istikrara katkıda bulunuyor. Daha düşük hastaneye yatış oranları, hem bireyler hem de sağlık sistemleri için daha az tıbbi harcama anlamına gelir.
Ekonomiyi Yükseltmek
Halk sağlığı üzerindeki olumlu etki sonuçta ülke ekonomisine de fayda sağlar. Sağlık hizmeti yükünün azaltılmasıyla, kaynaklar diğer temel sektörlere tahsis edilerek genel ekonomik kalkınmaya yardımcı olunabilir.
“Sürü Etkisi”
Aşı aynı zamanda “sürü etkisi” veya sürü bağışıklığı olarak bilinen olgu yoluyla aşılanmamış bireylere de koruma sağlar. Bu etki, nüfusun büyük bir yüzdesinin aşılama veya önceki enfeksiyonlar yoluyla hastalığa karşı bağışıklık kazanması ve böylece hastalığın yayılma olasılığının azalmasıyla ortaya çıkar. Bu durum özellikle tıbbi nedenlerle aşılanamayan risk grubundaki bireylerin korunması açısından önem taşıyor.
Tarih
Varicella-zoster virüsünün (VZV) geçmişi, Çin, Hindistan ve Avrupa’daki tıbbi metinlerde suçiçeği benzeri döküntülerin tanımlarının yer aldığı eski zamanlara kadar uzanabilir. Ancak VZV’nin ayrı bir virüs olarak tanınması ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşti.
1888 yılında Avusturyalı doktor Von Bokay, herpes zoster (zona) hastası bir kişiyle temas eden çocuklarda sıklıkla su çiçeği görüldüğünü gözlemledi. Bu onu su çiçeği ve zonanın aynı virüsten kaynaklandığı hipotezine yöneltti.
1954 yılında Amerikalı virolog Thomas Weller, su çiçeği ve zona hastalarının veziküler sıvısından VZV’yi izole etti. Bu durum su çiçeği ve zonanın aynı virüsten kaynaklandığını kanıtladı ve su çiçeği aşısının geliştirilmesinin temelini attı.
İlk suçiçeği aşısı 1970’li yıllarda Japonya’da geliştirildi. Aşı 1995 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde lisanslandı ve o zamandan beri su çiçeğini önlemek için yaygın olarak kullanılıyor.
Su çiçeği aşısı sayesinde su çiçeği artık birçok ülkede nadir görülen bir hastalık haline geldi. Bununla birlikte VZV, su çiçeği veya aşısı olan yetişkinlerde hala zona hastalığına neden olabilir. Zona, genellikle vücudun bir tarafında meydana gelen ağrılı bir döküntüdür. Yaşlı yetişkinlerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha sık görülür.
Antik çağlar: Suçiçeği benzeri döküntülerin açıklamaları Çin, Hindistan ve Avrupa’daki tıbbi metinlerde yer almaktadır.
1888: Von Bokay suçiçeği ve zonanın aynı virüsten kaynaklandığını öne sürüyor.
1954: Weller, VZV’yi su çiçeği ve zona hastalarının veziküler sıvısından izole etti.
1970’ler: İlk suçiçeği aşısı Japonya’da geliştirildi.
1995: Su çiçeği aşısı Amerika Birleşik Devletleri’nde ruhsat aldı.
Su çiçeği aşısı su çiçeğini önlemenin güvenli ve etkili bir yoludur. Suçiçeği veya aşısı olmamış tüm çocuklara ve yetişkinlere tavsiye edilir.
Kaynak:
- Gershon, A. A., Breuer, J., Cohen, J. I., Cohrs, R. J., Gershon, M. D., Gilden, D., … & Oxman, M. N. (2015). “Varicella zoster virus infection.” Nature Reviews Disease Primers.
- Cohen, J. I. (2013). “Herpes zoster.” The New England Journal of Medicine.
- Sauerbrei, A. (2016). “Diagnosis, antiviral therapy, and prophylaxis of varicella-zoster virus infections.” European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases.
- Gilden, D., Nagel, M. A., & Cohrs, R. J. (2015). “Varicella Zoster Virus in the Nervous System.” F1000Research.
- Steiner, I., Kennedy, P. G., & Pachner, A. R. (2007). “The neurotropic herpes viruses: herpes simplex and varicella-zoster.” The Lancet Neurology.
- Gnann, J. W., & Whitley, R. J. (2017). “Herpes Zoster.” The New England Journal of Medicine.
- Fine, P., Eames, K., & Heymann, D. L. (2011). ““Herd immunity”: A rough guide.” Clinical Infectious Diseases.
- Kim, T. H., Johnstone, J., & Loeb, M. (2011). “Vaccine herd effect.” Scandinavian Journal of Infectious Diseases.
- Jit, M., & Brisson, M. (2011). “Modelling the epidemiology of infectious diseases for decision analysis.” Pharmacoeconomics.
