- “Aniso-”: Yunanca anisos (ἄνισος) kelimesinden türemiştir, “eşit olmayan” veya “düzensiz” anlamına gelir.
- “Cyto-”: Yunanca kytos (κύτος), “hücre” anlamına gelir.
- “-osis ”: Tıbbi terminolojide bir durumu veya anormal durumu belirtmek için kullanılan bir son ek.
Bu nedenle, anizositoz kelimenin tam anlamıyla “eşit olmayan hücre boyutları durumu” anlamına gelir ve kırmızı kan hücrelerinin boyutundaki çeşitliliğe atıfta bulunur.
Anizositoz, bir kan örneğindeki kırmızı kan hücrelerinin (RBC’ler) boyut olarak önemli ölçüde farklılık gösterdiği bir durumu ifade eder. Normalde, RBC’lerin boyutları oldukça eşittir ve tipik çapları yaklaşık 6-8 mikrometredir. Anizositozda, kanda hem normalden büyük hücrelerin (makrositler) hem de normalden küçük hücrelerin (mikrositler) belirgin bir varlığı vardır.
Anizositozun Nedenleri:
Anizositoz, aşağıdakiler de dahil olmak üzere altta yatan çeşitli durumların bir işareti olabilir:
Anemi:
- Demir eksikliği anemisi**: Genellikle normalden küçük RBC’lere (mikrositler) neden olur.
- 2. B12 vitamini veya folat eksikliği: Normalden büyük eritrositlere (makrositler) yol açar.
Kan hastalıkları:
- Talasemi**: Anormal RBC boyutlarına neden olan kalıtsal bir kan bozukluğu.
- Orak hücre hastalığı**: Anormal RBC şekillerine ve boyutlarına yol açabilir.
Kemik iliği bozuklukları:
- Miyelodisplastik sendrom** veya kemik iliği yetmezliği gibi durumlar RBC üretimini etkileyerek anizositoza yol açabilir.
Diğer nedenler:
- Karaciğer hastalığı** veya hipotiroidizm de anizositoza neden olabilir.
- Yakın zamanda yapılan kan transfüzyonları**, farklı boyutlardaki donör ve alıcı kırmızı hücrelerinin karışımı nedeniyle geçici olarak anizositoza neden olabilir.
Tanı ve Göstergeler:
Anizositoz tipik olarak kırmızı hücre dağılım genişliğini (RDW) içeren bir Tam Kan Sayımı (CBC) ile tespit edilir. Yüksek bir RDW, anizositozun karakteristiği olan RBC boyutunda daha fazla varyasyon olduğunu gösterir.
Semptomlar:
Anizositozun kendisi bir hastalık olmasa da, genellikle buna neden olan altta yatan durumun semptomlarıyla ilişkilidir, örneğin:
- Yorgunluk
- Zayıflık
- Nefes darlığı
- Soluk
Tedavi:
Anizositoz tedavisi, besin eksikliklerinin düzeltilmesi veya anemi veya kan bozuklukları gibi kronik durumların yönetilmesi gibi altta yatan nedene bağlıdır.
Keşif
19. Yüzyıl: Kırmızı Kan Hücrelerinin Keşfi
- Kırmızı kan hücreleri (RBC’ler) mikroskop altında ilk kez 17. yüzyılda Jan Swammerdam ve Anton van Leeuwenhoek tarafından tanımlanmıştır. Ancak, daha sonra anizositoz olarak bilinen hücre boyutundaki varyasyonların gözlemlenmesine olanak tanıyan RBC morfolojisinin ayrıntılı olarak incelenmesi 19. yüzyıla kadar gerçekleşmemiştir.
19. Yüzyılın Sonları: Anemi ile Bağlantı
- 1800’lerin sonlarında bilim insanları aneminin anizositoz da dahil olmak üzere anormal şekilli ve büyüklükteki kırmızı kan hücreleriyle ilişkili olduğunu fark ettiler. Bu durum demir eksikliği anemisi ve megaloblastik anemide ortak bir özellik olarak kaydedilmiştir.
1930’lar: Hücre Boyutu Varyasyonunun Nicelleştirilmesi
- Karl von Vierordt tarafından hemositometrenin kullanılmaya başlanması, hücre sayılarının ve boyutlarının daha hassas bir şekilde ölçülmesine olanak sağlamıştır. Bu, kırmızı kan hücresi boyut dağılımı ve anizositozun sistematik olarak incelenmesine yol açmıştır.
1950’ler: Hematolojik Tanıdaki Rolü
- Otomatik hematoloji analizörlerinin** geliştirilmesi, anizositozun önemli bir göstergesi olan kırmızı hücre dağılım genişliğinin (RDW) daha tutarlı ve hassas ölçümlerine olanak sağlamıştır. Bu durum, çeşitli anemi türlerinin ve diğer kan bozukluklarının teşhisindeki rolünü daha da sağlamlaştırmıştır.
1980’ler: RDW’nin Tanı Aracı Olarak Standardizasyonu
- 1980’lerde RDW, Tam Kan Sayımı’nın (CBC) rutin bir parçası haline geldi ve anizositozu demir eksikliği anemisi, B12 vitamini eksikliği ve talasemi gibi durumlar için temel bir tanı parametresi haline getirdi.
Modern Dönem: Gelişmiş Hematoloji Analizörleri
- Günümüzde modern hematoloji analiz cihazları, kırmızı kan hücresi indekslerinin son derece hassas ölçümlerini sağlayarak anizositozun hızlı bir şekilde tanımlanmasına olanak tanır. Bu cihazlar aynı zamanda farklı anemi türleri ve diğer hematolojik durumlar arasında ayrım yapılmasına yardımcı olarak anizositozu önemli bir klinik belirteç haline getirmektedir.
İleri Okuma
- Chernecky, C. C., & Berger, B. J. (2013). Laboratory Tests and Diagnostic Procedures (6th ed.). Elsevier.
- Mahmood, S., Bilal, M., Faheem, M., & Malik, A. (2014). “Anisocytosis: A potential marker in predicting various causes of anemia in pediatric age group.” Journal of the Pakistan Medical Association, 64(12), 1384-1387.
- Rodak, B. F., Fritsma, G. A., & Doig, K. (2016). Hematology: Clinical Principles and Applications (5th ed.). Elsevier.
- Kaushansky, K., Lichtman, M. A., Prchal, J. T., Levine, J. E., Press, O. W., Gallo, M. A., & List, A. F. (2016). Williams Hematology (9th ed.). McGraw-Hill Education.
- Hoffbrand, A. V., & Moss, P. A. H. (2019). Essential Haematology (8th ed.). Wiley-Blackwell.
- McKenzie, S. B. (2019). Clinical Laboratory Hematology (4th ed.). Pearson Education.
