“Ağrı yönetimi” Latinceye “doloris procuratio” olarak çevrilir; burada “doloris” ağrı anlamına gelen “dolor “un genitif halidir ve “procuratio” yönetim veya idare anlamına gelir.
Küresel Ağrı Yönetimi Kılavuzlarının Geliştirilmesi ve Bileşenleri
Global ağrı yönetimi kılavuzları tipik olarak şunları içerir:
- Onaylanmış araçlar kullanarak ağrının yoğunluğunu ve doğasını doğru bir şekilde ölçmek için değerlendirme protokolleri.
- Farmakolojik, farmakolojik olmayan ve bazen girişimsel stratejileri birleştiren multimodal tedavi planları.
- Bireysel hasta ihtiyaçlarına, tercihlerine ve altta yatan koşullara dayalı olarak tedavinin kişiselleştirilmesi.
- Değişen ağrı durumlarını ve tedaviye verilen yanıtları ele almak için tedavi planlarının düzenli olarak izlenmesi ve ayarlanması.
Önemli Küresel Kılavuzlar
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Tıbbi Hastalığı Olan Çocuklarda Süregelen Ağrının Farmakolojik Tedavisine İlişkin Kılavuz (2012). Bu kılavuz, özellikle çocuklara yönelik ağrı yönetimi için bir çerçeve sunmakta ve ilaç uygulaması için merdiven yaklaşımını vurgulamaktadır.
- Uluslararası Ağrı Araştırmaları Derneği (IASP), devam eden araştırma ve klinik bulgulardan etkilenerek ağrı yönetiminin farklı yönlerini ele alan çeşitli kılavuzlar ve pozisyon bildirileri yayınlamaktadır.
- Avrupa IASP Bölümleri Federasyonu (EFIC) Kılavuzları. Bu kılavuzlar genellikle nöropatik ağrı gibi belirli ağrı türlerini ele alır ve farklı Avrupa ülkelerinin sağlık sistemlerine ve kaynaklarına uyacak şekilde uyarlanır.
Acil Durum Protokolleri için Ağrı Yönetimi
İlk Değerlendirme
- Anında Değerlendirme: Onaylanmış bir ağrı ölçeği (örn. Sayısal Derecelendirme Ölçeği, Görsel Analog Ölçeği) kullanarak ağrının şiddetini ve doğasını belirleyin.
- Öykü Alma: Bilinen alerjiler, mevcut tıbbi durumlar ve mevcut ilaçlar dahil olmak üzere ilgili tıbbi geçmişi hızla toplayın.
- Fiziksel Muayene: Ağrının nedenini ve ilgili komplikasyonları belirlemek için odaklanmış bir muayene gerçekleştirin.
Acil Müdahaleler
- Birinci Basamak: Ağrı şiddetine göre ilk basamak analjezikleri uygulayın. Seçenekler şunları içerir:
- Hafif ila orta şiddette ağrı için opioid olmayan analjezikler (örn. asetaminofen, NSAID’ler).
- Hastaya özgü faktörler ve potansiyel kontrendikasyonlar göz önünde bulundurularak şiddetli ağrı için opioid analjezikler (örn. morfin, fentanil).
- Farmakolojik Olmayan Müdahaleler: Ağrının türüne ve etiyolojisine bağlı olarak buz, ısı veya immobilizasyon gibi uygun farmakolojik olmayan önlemleri uygulayın.
Tanısal Önlemler
Görüntüleme ve Testler: Ağrının nedenini doğrulamak ve daha ileri tedaviyi yönlendirmek için röntgen, BT taramaları veya kan testleri gibi uygun tanısal testler isteyin.
Spesifik Tedavi
- Altta Yatan Nedeni Ele Alın: Teşhis sonuçlarına dayanarak, belirli tedavileri başlatın (örneğin, kırıkların azaltılması, enfeksiyonlar için antibiyotik uygulanması).
- Konsültasyon ve Yönlendirme: Daha ileri yönetim ve müdahale için gerektiğinde uzmanları (örn. cerrahlar, ağrı uzmanları) dahil edin.
Yeniden Değerlendirme ve İzleme
- Sürekli İzleme: Müdahalenin etkinliğini değerlendirmek için aynı ağrı ölçeğini kullanarak düzenli aralıklarla ağrıyı ve genel hasta durumunu yeniden değerlendirin.
- Ağrı Yönetimi Planının Ayarlanması: Hastanın tepkisine ve yan etkilere göre ağrı yönetimi stratejilerini değiştirin.
Dokümantasyon ve İletişim
- Kayıt Tutma: Tüm değerlendirmeleri, müdahaleleri ve hasta yanıtlarını titizlikle belgeleyin.
- Hasta ve Aile Eğitimi: Hasta ve ailesiyle tanı, tedavi planı ve reçete edilen tedavilerle ilgili her türlü güvenlik endişesi hakkında açık bir şekilde iletişim kurun.
Takip
- Taburculuk Planlaması: Ağrı yönetimi stratejileri, uyarı işaretleri ve takip bakımını içeren taburculuk talimatları sağlayın.
- Kronik Ağrı Yönetimi için Yönlendirme: Ağrının devam etmesi bekleniyorsa, bir kronik ağrı yönetimi servisi veya uzmanı ile takip için düzenleme yapın.
Tarih
- Ronald Melzack (1929-2019) ve Patrick Wall (1925-2001) – 1965 yılında ağrı algısının psikolojik ve fiziksel faktörler arasındaki etkileşimi içerdiği fikrini ortaya atarak ağrının anlaşılmasını ve tedavisini dönüştüren çığır açan bir teori olan Kapı Kontrol Teorisini geliştirmiştir.
- John J. Bonica (1917-1994) – Ağrı tıbbının babası olarak bilinen Bonica, özellikle ufuk açıcı çalışmaları ve 1960’larda ilk multidisipliner ağrı kliniklerinden birini kurmasıyla 20. yüzyılın ortalarında ağrı yönetimine multidisipliner yaklaşımın öncülüğünü yapmıştır.
- Wilbert Fordyce (1923-2009) – 1970’lerde ağrı yönetimi için davranışsal yöntemler geliştiren bir psikolog olan Fordyce’ın teknikleri, kronik ağrı deneyimi ve yönetiminde davranışın rolünü vurgulamıştır.
- Raymond Houde (1920-2010) – 1960’lar ve 1970’lerde analjeziklerin klinik farmakolojisine, özellikle de ağrı kesici opioid ilaçların geliştirilmesi ve klinik testlerine önemli katkılarda bulunmuştur.
- Scott M. Fishman – Özellikle 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın başlarında aktif olan Fishman, sorumlu opioid reçetelemeyi savunan bir lider olmuş ve ağrı yönetimi konusunda önemli kılavuzlar yazmıştır.
- Judith Turner – 20. yüzyılın sonlarından beri aktif olan Turner, kronik ağrı için bilişsel-davranışçı terapi konusunda uzmanlaşmış, psikolojik tedavilerin ağrıyı etkili bir şekilde nasıl azaltabileceğine ve yaşam kalitesini nasıl artırabileceğine odaklanan önde gelen bir psikologdur.
- M. Carrington Reid – 20. yüzyılın sonlarından beri aktif olan Reid, kronik ağrı yönetiminde yaşlıların karmaşık ihtiyaçlarını ele alan geriatrik ağrı yönetimi araştırmalarıyla tanınmaktadır.
- Daniel B. Carr – 20. yüzyılın sonlarından bu yana ağrı tıbbının önde gelen isimlerinden biri olan Carr, Amerikan Ağrı Tıbbı Akademisi’nin geçmiş dönem başkanlığı da dahil olmak üzere önemli görevlerde bulunmuş ve ağrı yönetimi politikalarını ve eğitimini etkilemiştir.
- Kathleen M. Foley (d. 1944) – Foley, palyatif bakım alanında etkili olmuş, kanser hastaları için ağrı yönetimine odaklanmış ve 1970’lerden itibaren ölümcül hastalarda ağrının daha iyi giderilmesini savunmuştur.
Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kültürel duyarlılık ve erişilebilirlik: Ağrı yönetimi stratejilerinin farklı kültürel inançlara uyarlanabilir ve çeşitli sağlık hizmeti altyapılarında erişilebilir olmasını sağlamak.
- Kanıta dayalı güncellemeler: En etkili ve güvenli ağrı yönetimi stratejilerini yansıtmak için en son araştırmaların kılavuzlara sürekli olarak entegre edilmesi.
- Disiplinler arası yaklaşım: Ağrının tüm yönlerini ele almak için doktorlar, hemşireler, fizyoterapistler ve psikologlar dahil olmak üzere çeşitli sağlık uzmanları arasında işbirliğinin teşvik edilmesi.
İleri Okuma
- World Health Organization. (2012). Pharmacological Treatment of Persisting Pain in Children with Medical Illnesses. Geneva: World Health Organization.
- Dureja, G. P., IASP, et al. (2014). “Global Year Against Neuropathic Pain.” Pain Management Guidelines by the International Association for the Study of Pain.
- European Federation of IASP Chapters. (EFIC). (n.d.). Pain Management Guidelines.
- American College of Emergency Physicians. (2018). Clinical policy: Critical issues in the prescribing of opioids for adult patients in the emergency department. Annals of Emergency Medicine, 72(4), e61-e68.
- Stahmer, S., & Gausche-Hill, M. (2020). Advanced Pediatric Life Support (APLS): The Pediatric Emergency Medicine Resource. American Academy of Pediatrics.
- International Association for the Study of Pain. (2019). IASP Guidelines for Pain Management.
