Fluocinolone acetonide (FA) ve bunun intravitreal implant formu olan Iluvien®, özellikle göz hastalıkları alanında son yıllarda önem kazanan ilaçlardan biridir. Bu maddeyi ve kullanım alanlarını bütüncül ve akıcı bir şekilde anlamak için hem farmakolojik özelliklerine hem de klinik uygulamalarına detaylıca bakmak gerekir.
1. Tanım
Fluocinolone acetonide, sentetik bir kortikosteroid türevidir. Glukokortikoid reseptörleri üzerinden antiinflamatuar, antiproliferatif, antianjiyojenik ve immünmodülatör etkiler gösterir. Kimyasal olarak fluorlanmış bir prednisolon türevi olup, bu yapısı sayesinde daha güçlü ve uzun etkili hale gelmiştir.
2. Etkime Mekanizması
Fluocinolone acetonide, hücre içi glukokortikoid reseptörlerine bağlanarak gen ekspresyonunu modüle eder. Bu mekanizma yoluyla:
- Proinflamatuar sitokinlerin (örneğin TNF-α, IL-1β) sentezini baskılar,
- Vasküler permeabiliteyi azaltır,
- Ödemi azaltarak doku hasarını sınırlar,
- Makrofaj ve lenfosit infiltrasyonunu engeller.
Göz içi patolojilerde özellikle retinal inflamasyon ve vasküler sızıntı gibi süreçlerin baskılanmasında bu etkiler belirleyicidir.
3. Iluvien®: Sustained Release İntravitreal İmplant
Iluvien®, fluocinolone acetonide içeren, mikroimplant formunda geliştirilmiş bir ilaç sistemidir. Özellikle diabetik makula ödemi (DME) gibi kronik retinal inflamatuar durumların uzun süreli tedavisinde kullanılır. İmplant, göz içine (vitreusa) yerleştirilerek 36 aya kadar düşük dozda sürekli ilaç salınımı sağlar (günde yaklaşık 0,2 µg FA salınımı).
Özellikleri:
- Boyut: 3,5 mm uzunluğunda, 0,37 mm çapında
- Uygulama şekli: 25 gauge’lik özel enjektör aracılığıyla tek kullanımlık olarak uygulanır
- Etki süresi: ~36 ay
- İçerdiği doz: 190 µg fluocinolone acetonide
4. Endikasyonlar
En sık endikasyon:
- Kronik diabetik makula ödemi (DME)
- Özellikle anti-VEGF tedavisine yetersiz yanıt veren veya sık enjeksiyon gereksinimi olan hastalarda
Diğer potansiyel endikasyonlar:
- Non-infeksiyöz posterior üveit
- Retinal ven tıkanıklığına bağlı makula ödemi (off-label)
- Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (erken dönem deneysel çalışmalar)
5. Avantajları
- Uzun süreli etki: Tek enjeksiyonla 2-3 yıl etkili olması, sık enjeksiyon gerektiren alternatif tedavilere kıyasla hasta konforunu ve tedaviye uyumu artırır.
- Sabit doz salınımı: İlacın sürekli ve sabit salınması sayesinde dalgalanma olmadan etkin düzey korunur.
- Minimal sistemik etki: Lokal uygulama nedeniyle sistemik kortikosteroid yan etkileri görülmez.
6. Yan Etkiler ve Riskler
Iluvien ve genel olarak intravitreal kortikosteroid uygulamaları bazı göz içi komplikasyonlara yol açabilir:
- İntraoküler basınç (IOP) artışı
- En yaygın yan etkidir (%25-30 hastada önemli düzeyde IOP artışı)
- Göz içi basınç kontrolü için topikal antiglaukom ilaçları gerekebilir, nadiren cerrahi gerekir
- Katarakt gelişimi
- Özellikle psödofakik olmayan hastalarda fluocinolone ile katarakt gelişimi yaygındır
- Endoftalmi (nadir fakat ciddi bir komplikasyon)
Bu nedenle, Iluvien uygulaması öncesinde hastaların IOP kontrol potansiyeli ve göz içi lens durumu ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.
7. Klinik Veriler
FAME (Fluocinolone Acetonide in Diabetic Macular Edema) Çalışmaları:
- Plaseboya kıyasla Iluvien tedavisi, 3 yıl sonunda görme keskinliğinde ≥15 harf artışı sağlayan hasta oranını anlamlı şekilde artırmıştır.
- Yan etki profili olarak IOP artışı ve katarakt öne çıkmıştır.
- Anti-VEGF’ye dirençli DME vakalarında özellikle faydalı olduğu gösterilmiştir.
8. Kontrendikasyonlar
- Glaukomu kontrol altında olmayan hastalar
- Göz içi enfeksiyon (aktif ya da şüpheli)
- Fluocinolone’a karşı aşırı duyarlılık
- Lensli (fakik) hastalarda dikkatli değerlendirme gerekir
Keşif
İleri Okuma
- Campochiaro, P. A. et al. (2011). Sustained delivery fluocinolone acetonide vitreous inserts provide benefit for at least 3 years in patients with diabetic macular edema. Ophthalmology, 118(4), 626–635.
- Campochiaro, P. A. et al. (2012). Long-term benefit of sustained-delivery fluocinolone acetonide vitreous inserts for diabetic macular edema. Ophthalmology, 119(10), 2125–2132.
- Meireles, A. et al. (2017). Iluvien® (fluocinolone acetonide 0.19 mg intravitreal implant) in the treatment of diabetic macular edema: a review. Ophthalmic Research, 57(3), 166–175.
- Bailey, C. et al. (2018). Real-world experience with fluocinolone acetonide intravitreal implant (Iluvien) for diabetic macular edema: 3-year results from the UK. Eye, 33(3), 522–527.
- Grzybowski, A. & Patryn, E. (2020). Intravitreal corticosteroids: past, present, and future. Acta Ophthalmologica, 98(6), e617–e627.
