İnsidans

tarafından | Nis 11, 2015 | Epidemiyoloji | 0 yorum

İnsidans** terimi Latince “incidere ‘ kökünden türetilmiş olup, ’üzerine düşmek” veya “meydana gelmek” anlamına gelir ve bir nüfusun “üzerine düşen” yeni vakaların oluşumunu yansıtır.

İnsidans, belirli bir zaman diliminde belirli bir popülasyonda yeni bir hastalık veya sağlıkla ilgili olay vakalarının ölçülmesini ifade eder. Epidemiyolojide kritik bir kavramdır, bir durumun gelişme riskini ve popülasyonlar içinde hastalıkların yayılımını değerlendirmek için kullanılır.

Genel anlamda insidans:

    • Belirli bir zaman aralığında bir popülasyonda yeni teşhis edilen bir hastalık veya sağlık olayı vakalarının sayısı.

    Tıpta İnsidans:

      • Riski anlamak ve önleyici tedbirler geliştirmek için hastalıkların, yaralanmaların veya sağlık koşullarının yeni vakalarının başlangıcını belirlemeye odaklanır.

      İnsidans ve Prevalans:

        • İnsidans** belirli bir zaman diliminde sadece yeni vakaları ölçer.
        • Yaygınlık** belirli bir zamanda bir popülasyondaki toplam vaka sayısını (hem yeni hem de önceden var olan) ölçer.

        İnsidans Oranı:

          • Aynı zaman diliminde yeni vakaların risk altındaki nüfusa oranı, genellikle 1.000 veya 100.000 kişi başına ifade edilir.

          Uygulamalar ve Kullanımlar

          Epidemiyoloji:

            • Risk faktörlerinin belirlenmesi ve hastalıkların yayılımının değerlendirilmesi (örn. bulaşıcı hastalıklar, kronik hastalıklar).
            • Hedeflenen halk sağlığı müdahalelerinin tasarlanmasına ve kaynakların etkili bir şekilde tahsis edilmesine yardımcı olur.

            Klinik Araştırma:

              • Farklı popülasyonlar veya maruziyet grupları arasındaki insidans oranlarını karşılaştıran risk oranını (göreceli risk) hesaplamak için kullanılır.

              Mikrobiyoloji:

                • Hastalık bulaşmasını ve kontrol altına alma stratejilerini değerlendirmek için tanımlanmış bir grup veya ortamdaki yeni enfeksiyonları izler.

                Politika ve Sağlık Planlaması:

                  • Yüksek insidanslı hastalıklar, aşılama, tarama programları veya tedavinin bulunabilirliği için politika kararlarını bilgilendirir.

                  İnsidans Metriklerinin Türleri

                  Kümülatif İnsidans:

                    • Belirli bir zaman içinde bir hastalığa yakalanan nüfus oranını ifade eder.
                    • Formül:
                    Kümülatif İnsidans = Risk Altındaki Toplam Nüfus/ Zaman İçinde Yeni Vakalar

                    İnsidans Yoğunluğu (Oranı):

                      • Bireylerin çalışmaya katkıda bulundukları değişken zamanı göz önünde bulundurarak risk altındaki kişi zamanını hesaplar.
                      İnsidans Yoğunluğu = Yeni Vakalar / Toplam Kişi-Zaman

                      İnsidans Risk Oranı (Göreceli Risk):

                        • İki grup arasındaki insidans oranlarını karşılaştırarak, maruz kalan bir grupta maruz kalmayan bir gruba göre hastalık olasılığını gösterir.

                        Örnekler

                        Hastalık İnsidansı:

                          • Örnek: Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda yaklaşık 795.000 yeni inme vakası bildirilmektedir. Risk altındaki nüfus 300 milyon ise, insidans oranı şöyledir:
                          İnsidans Oranı = 300,000,000 / 795,000 =0,00265 (veya yılda 100.000 kişi başına 265).

                          Yüksek İnsidanslı Hastalık:

                            • Yüksek İnsidans** kış aylarında mevsimsel grip salgınları gibi sık görülen yeni vakaları gösterir.

                            Düşük İnsidanslı Hastalık:

                              • Başarılı eradikasyon programlarına sahip ülkelerdeki çocuk felci gibi Düşük İnsidanslı hastalıklar etkin kontrolün göstergesidir.

                              Ölçüm ve İfade

                              Ölçüm:

                                • Tanımlanmış bir dönem boyunca yeni vakaları sayın.
                                • Oranı hesaplamak için risk altındaki nüfusa veya kişi zamanına bölün.

                                İfade:

                                  • Karşılaştırmaları standartlaştırmak için genellikle 1.000, 10.000 veya 100.000 kişi başına vaka olarak ifade edilir.

                                  Yaşam Boyu İnsidans:

                                    • Bir bireyin tüm yaşam süresi üzerinden hesaplanır, kanser veya genetik hastalıklar gibi durumlar için kullanılır.

                                    İnsidansı Etkileyen Faktörler

                                    Nüfus Özellikleri:

                                      • Yaş, cinsiyet, genetik yatkınlık ve sosyoekonomik durum insidans oranlarını etkilemektedir.

                                      Zaman Çerçevesi:

                                        • Kısa vadeli ölçümler akut hastalık salgınlarını yakalayabilirken, uzun vadeli çalışmalar kronik durumları değerlendirir.

                                        Çevresel Faktörler:

                                          • Coğrafya, iklim ve yaşam koşulları sıtma veya solunum yolu enfeksiyonları gibi hastalıkların görülme sıklığını etkiler.

                                          Halk Sağlığındaki Önemi

                                          • Erken Tespit: Yüksek insidanslı hastalıkların belirlenmesi *zamanında müdahaleleri* kolaylaştırır.
                                          • Kaynak Tahsisi: Yüksek insidanslı hastalıklar için sağlık finansmanının önceliklendirilmesine yardımcı olur.
                                          • Önleme Stratejileri: Aşılama kampanyalarına ve eğitim programlarına rehberlik eder.
                                          Keşif

                                          Modern Dönem Öncesi: Temel Kavramlar

                                          1. M.Ö. 400: Hipokrat, epidemiyolojik düşüncenin temelini oluşturan Havalar, Sular ve Yerler Üzerine adlı eserinde hastalıkları popülasyonlar içinde inceleme fikrini ortaya attı.
                                          2. 14. Yüzyıl: Kara Ölüm sırasında, “insidans” terimi henüz yerleşmemiş olsa da, hastalığın yayılmasını anlamak için vakaları sayma kavramı gayri resmi olarak başladı.

                                          17.-19. Yüzyıl: Kantitatif Epidemiyoloji Ortaya Çıkıyor

                                          1. 1662: John Graunt, hastalık sıklığını anlamaya yönelik erken bir adım olan ölüm ve doğumların sistematik tablosunu içeren Natural and Political Observations upon the Bills of Mortality (Ölüm Faturaları Üzerine Doğal ve Siyasi Gözlemler) kitabını yayınladı.
                                          2. 19. Yüzyıl: Genellikle modern hayati istatistiklerin babası olarak adlandırılan William Farr, ölüm oranı ve hastalık oluşumlarına odaklanarak hastalık verilerini kaydetmek ve analiz etmek için yöntemler geliştirdi.

                                          20. Yüzyılın Başları: Kavram Biçimlendirme

                                          1. 1900’lar: Epidemiyologlar insidans ve prevalans arasında ayrım yapmaya başladılar ve yeni vakalara karşı toplam vakaları ölçmek için tanımları resmileştirdiler.
                                          2. 1920’ler: Modern epidemiyolojinin öncülerinden Wade Hampton Frost, tüberküloz gibi hastalıkların görülme sıklığını ölçmek ve takip etmek için istatistiksel teknikler uygulamıştır.

                                          20. Yüzyılın Ortaları: Ölçümde Gelişmeler

                                          1. 1940’lar: Framingham Kalp Çalışması gibi kohort çalışmalarının kurulması, kardiyovasküler hastalıklar gibi kronik hastalıklar için insidans oranlarının sistematik olarak izlenmesini sağladı.
                                          2. 1950’ler: Kişi-zamanlı insidans oranlarının** (insidans yoğunluğu) geliştirilmesi, çalışma popülasyonlarında değişen risk sürelerini hesaba katmak için daha doğru yöntemler sağlamıştır.

                                          20. Yüzyılın Sonları: Yaygın Uygulama

                                          1. 1970‘ler: İnsidans ölçümleri, kolera ve influenza pandemileri de dahil olmak üzere küresel hastalık salgınlarının izlenmesinde merkezi bir rol oynamaya başladı.
                                          2. 1980‘ler: HIV/AIDS salgını, bulaşma dinamiklerini anlamak ve halk sağlığı müdahalelerini uygulamak için insidans takibinin öneminin altını çizdi.
                                          3. 1990‘lar: İstatistiksel yazılımdaki gelişmeler, büyük veri kümeleri için karmaşık insidans hesaplamalarını mümkün kılarak hastalık modelleme ve tahminini geliştirdi.

                                          21. Yüzyıl: Modern Epidemiyoloji ve Büyük Veri

                                          1. 2000‘ler: Küresel Hastalık Yükü çalışması, çok çeşitli hastalıklar için insidans oranlarını bir araya getirerek standartlaştırılmış küresel karşılaştırmalar sunmuştur.
                                          2. 2010‘ler: Genetik epidemiyoloji ve H1N1 pandemisi sırasında olduğu gibi gerçek zamanlı hastalık gözetimindeki gelişmeler, bulaşıcı hastalıkların yayılmasını ve etkisini izlemek için insidans ölçümlerini kullandı.
                                          3. 2020’ler: COVID-19 pandemisi, yeni vakaları bildirmek ve halk sağlığı müdahalelerini değerlendirmek için gerçek zamanlı gösterge tabloları gibi araçları kullanarak vaka takibinin kritik önemini vurgulamıştır.

                                          İleri Okuma
                                          1. Graunt, J. (1662). Natural and Political Observations upon the Bills of Mortality. London: Martin and Allestry.
                                          2. Frost, W. H. (1927). The Age Selection of Mortality from Tuberculosis in Successive Decades. American Journal of Hygiene, 7(5), 494–511.
                                          3. Farr, W. (1885). Vital Statistics: A Memorial Volume of Selections from the Reports and Writings of William Farr. London: Sanitary Institute.
                                          4. Doll, R., & Hill, A. B. (1950). Smoking and Carcinoma of the Lung: Preliminary Report. British Medical Journal, 2(4682), 739–748.
                                          5. MacMahon, B., Pugh, T. F., & Ipsen, J. (1960). Epidemiologic Methods. Boston: Little, Brown and Company.
                                          6. Kleinbaum, D. G., Kupper, L. L., Morgenstern, H. (1982). Epidemiologic Research: Principles and Quantitative Methods. Belmont: Lifetime Learning Publications.
                                          7. Kelsey, J. L., Whittemore, A. S., Evans, A. S., & Thompson, W. D. (1996). Methods in Observational Epidemiology. New York: Oxford University Press.
                                          8. Murray, C. J. L., & Lopez, A. D. (1996). The Global Burden of Disease. World Health Organization.
                                          9. Morabia, A. (2004). A History of Epidemiologic Methods and Concepts. Birkhäuser Verlag.
                                          10. Rothman, K. J., Greenland, S., & Lash, T. L. (2008). Modern Epidemiology (3rd ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
                                          11. Pearce, N. (2012). Classification of Epidemiological Study Designs. International Journal of Epidemiology, 41(2), 393–397.
                                          12. Giesecke, J. (2017). Modern Infectious Disease Epidemiology (3rd ed.). Boca Raton: CRC Press.
                                          13. World Health Organization (WHO). (2018). Epidemiology in Global Health Practice. Geneva: WHO Press.
                                          14. Lipsitch, M., Swerdlow, D. L., & Finelli, L. (2020). Defining the Epidemiology of COVID-19—Studies Needed. New England Journal of Medicine, 382(13), 1194–1196.
                                          15. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2020). Principles of Epidemiology in Public Health Practice. Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services.

                                          Bir Cevap Yazın

                                          This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.