Koroner bilgisayarlı tomografi (BT)

• “Koroner ‘* terimi, kalbi çevreleyen koroner arterlerin taç benzeri düzenine atıfta bulunarak ’taç” anlamına gelen Latince “coronarius ” kelimesinden türetilmiştir.
• “Bilgisayarlı tomografi ”* (BT), Sir Godfrey Hounsfield ve Allan Cormack’ın öncülük ettiği görüntüleme teknolojisindeki gelişmelerden kaynaklanmaktadır. Sir Hounsfield 1971’de ilk pratik BT tarayıcısını geliştirdi ve bu ona 1979’da Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü kazandıran önemli bir kilometre taşı oldu. X-ışını verilerini çoklu açılardan işleyerek tomografik (kesitsel) görüntüler üretme yeteneği, tıbbi görüntülemede bir devrime işaret ediyordu. Başlangıçta beyin görüntüleme için geliştirilmiş olsa da, BT’nin koroner arter görüntülemeye uygulanmasını sağlayan 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında tarama hızı ve çözünürlüğündeki ilerlemeler olmuştur.

Koroner BT taramalarının her biri farklı tanısal ihtiyaçlara göre uyarlanmış çeşitli özel formları geliştirilmiştir:

1. Koroner BT Anjiyografi (CTA):
   Bu, en yaygın kullanılan koroner BT tekniğidir ve genellikle iyot bazlı kontrast maddelerin intravenöz olarak uygulanmasını içerir. Kontrast madde koroner arterlerin görünürlüğünü artırarak kan akışının, tıkanıklıkların veya anormalliklerin ayrıntılı olarak görüntülenmesini sağlar. CTA sıklıkla göğüs ağrısı olan veya orta derecede koroner arter hastalığı riski taşıyan hastalarda kullanılır. Koroner arterlere kateter yerleştirilmesini gerektiren geleneksel koroner anjiyografiye noninvaziv bir alternatif sağlar.
2. Kalsiyum Skorlama BT Taraması:
   Bu tarama, koroner arterler içindeki kalsifiye plak miktarını ölçer. Kalsiyum skoru, koroner aterosklerozun derecesi ile ilişkili sayısal bir değer sağlar ve gelecekteki kardiyovasküler olayların olasılığını tahmin etmeye yardımcı olur. Kalsiyum skoru daha yüksek olan hastalar kalp krizi veya diğer kardiyak olaylar açısından daha büyük risk altındadır.

Koroner BT, koroner arter hastalığının teşhisi ve değerlendirilmesi için çok değerlidir. Özellikle tanımlanmasında yardımcı olur:

• Ateroskleroz:** Koroner arterler içinde plak birikiminin erken tespiti.
• Koroner Stenoz:** Arterlerdeki daralma veya tıkanma derecesinin belirlenmesi.
• Risk Tabakalandırması:** Göğüs ağrısı olan hastalar için koroner BT, kateter tabanlı koroner anjiyografi gibi invazif prosedürlerin gerekli olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Koroner BT’de, özellikle de koroner BT anjiyografide (CTA) yüksek kaliteli görüntüler elde etmek için uygun hasta hazırlığı şarttır. Kalp hareketi görüntü kalitesini düşürebileceğinden, kalp hızını kontrol etmek ve anksiyeteyi azaltmak için genellikle ilaçlar uygulanır.

1. Leksotanil (Bromazepam):
   Endikasyon: Öncelikle anksiyete bozukluklarını yönetmek için kullanılır.
   Dozaj: Tipik olarak günde 3 ila 6 mg, ancak bazı hastalar günde 12 mg’a kadar ihtiyaç duyabilir.
   Koroner BT’de Kullanım Amacı:
   Prosedür, özellikle klostrofobik olan veya tıbbi prosedürler konusunda endişeli olan hastalarda anksiyeteye neden olabilir. Lexotanil uygulanması hastanın sakinleşmesine yardımcı olur, tarama sırasında hareketi azaltır ve görüntülerin net olmasını sağlar. Hareket artefaktları koroner anatominin önemli ayrıntılarını gizleyebileceğinden, işlem sırasında hareketsiz kalmakta zorlanan hastalarda bu özellikle önemlidir.
2. Tenormin (Atenolol):
   Endikasyon: Hipertansiyon, anjina, kardiyak aritmiler ve miyokard enfarktüsü sonrası bakım için yaygın olarak reçete edilir.
   Dozaj: Hipertansiyon veya anjina gibi durumlar için tipik olarak günde bir kez 50 mg; doz klinik ihtiyaca göre günde 100 veya 200 mg’a çıkarılabilir.
   Koroner BT’deki Amacı:
   Bir beta-bloker olan Atenolol hastanın kalp atış hızını düşürmek için kullanılır, tipik olarak dakikada 60-65 atım veya daha düşük bir kalp atış hızı hedeflenir. Daha yavaş bir kalp hızı, tarama sırasında hareketle ilgili artefaktları en aza indirir; bu, hareket halindeki koroner arterlerin yüksek kaliteli görüntülerini yakalamak için CTA sırasında özellikle önemlidir. Beta blokerler kalp atış hızını düşürerek taramanın zamansal çözünürlüğünü iyileştirir ve koroner arter duvarlarının ve olası tıkanıklıkların daha iyi görüntülenmesini sağlar.

Çift kaynaklı BT tarayıcılarının ve diğer gelişmiş teknolojilerin geliştirilmesi, daha hızlı çekim süreleri, daha iyi görüntü kalitesi ve kalp atış hızı kontrolüne gerek kalmadan tarama yapılabilmesini sağlayarak koroner BT’nin kullanım alanını daha da genişletmiştir. Bu, koroner BT’nin klinik uygulamalarını genişletmiş ve beta bloker kontrendikasyonları nedeniyle daha yavaş kalp hızlarını tolere edemeyen hastaların taranmasını mümkün kılmıştır.

Koroner bilgisayarlı tomografinin (BT) gelişimi, önemli teknolojik ilerlemeler ve klinik yeniliklerle şekillenmiştir.

---

1967-1971: Bilgisayarlı Tomografinin Gelişimi

• 1967: EMI Laboratuarlarında Sir Godfrey Hounsfield beyni görüntülemeye odaklanan ilk ticari bilgisayarlı tomografi (BT) tarayıcısını geliştirmeye başladı.
• 1971: İlk klinik BT tarayıcısı Londra’daki Atkinson Morley Hastanesi’ne kuruldu. Başlangıçta beyin görüntüleme için tasarlanan bu tarayıcı, BT teknolojisinin gelecekte kalp de dahil olmak üzere diğer organlara uyarlanmasının temelini oluşturur.
• 1979: Sir Godfrey Hounsfield, BT teknolojisindeki öncü çalışmaları nedeniyle Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’ne layık görüldü.

---

1980’lerin sonu: Spiral (Helikal) BT Tarayıcılarının Tanıtımı

• 1989: Hasta tarayıcıda hareket ederken sürekli veri toplanmasına olanak tanıyan spiral (sarmal) BT tarayıcılarının piyasaya sürülmesi. Bu önemli gelişme, tarama sürelerini kısalttı ve vücudun daha büyük hacimlerini daha kısa sürelerde görüntülemeyi mümkün kılarak kardiyak görüntüleme uygulamalarının önünü açtı.

---

1990’ların Sonu: Daha Hızlı Görüntüleme ve Erken Koroner BT Anjiyografi (CTA)

• 1998-1999: Birden fazla detektör sırası kullanan çok kesitli BT tarayıcılarının geliştirilmesi, daha hızlı görüntü elde edilmesini ve zamansal çözünürlüğün iyileştirilmesini sağlar. Bu daha hızlı tarayıcıların kullanılmaya başlanması, kalp döngüsü sırasında hızla hareket eden koroner arterler de dahil olmak üzere kalbin görüntülenmeye başlanmasını mümkün kılar.
• Koroner BT anjiyografinin (CTA) ilk uygulamaları geliştirilmiştir. Bu ilk çalışmalar koroner arter darlığı ve diğer anormallikleri görüntülemek için BT kullanımına odaklanır.

---

2004: 64 Kesitli BT Tarayıcılarının Tanıtımı

• 2004: 64 kesitli BT tarayıcılarının piyasaya sürülmesi, koroner görüntülemenin kalitesi ve hızında önemli bir sıçramaya işaret etmektedir. Bu tarayıcılar koroner arterlerin yüksek çözünürlüklü görüntülerini sağlayarak koroner arter hastalığının noninvaziv olarak tespit edilmesine olanak tanır.
• 64 kesitli teknoloji, zamansal ve uzamsal çözünürlüğü önemli ölçüde artırarak koroner plak, darlık ve diğer anormalliklerin daha doğru ve ayrıntılı bir şekilde görüntülenmesini sağlar.

---

2005-2010: Koroner BT Anjiyografinin (CTA) Giderek Daha Fazla Benimsenmesi

• 2005: Koroner CTA’nın klinik kullanımı, koroner arter stenozunu saptamadaki doğruluğunu teyit eden çalışmalarla daha da yaygınlaşmaktadır. Koroner CTA, göğüs ağrısı olan hastaları değerlendirmek ve orta riskli hastalarda koroner arter hastalığı riskini değerlendirmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır.
• 2006: Kardiyovasküler Bilgisayarlı Tomografi Derneği (SCCT), koroner CTA’nın uygun kullanımı için ilk kılavuzları yayınlayarak standart protokoller oluşturdu ve bu tekniğin klinik kullanımını genişletti.

---

2010-2015: Çift Kaynaklı BT Tarayıcılarının Geliştirilmesi ve Radyasyon Dozu Yönetiminin İyileştirilmesi

• 2010: İki X-ışını tüpü ve iki dedektör dizisi içeren çift kaynaklı BT tarayıcıları tanıtıldı. Bu gelişme, özellikle yüksek kalp hızına sahip hastalar için, kapsamlı beta-bloker uygulamasına gerek kalmadan daha hızlı görüntü elde edilmesini ve daha yüksek kaliteli görüntüler elde edilmesini sağlar.
• 2011: İleriye dönük EKG geçişi ve yinelemeli rekonstrüksiyon algoritmaları gibi radyasyon dozunu azaltmaya yönelik teknikler tanıtıldı. Bu yenilikler, görüntü kalitesini korurken koroner BT taramaları sırasında maruz kalınan radyasyon miktarını önemli ölçüde azaltarak hasta güvenliğini artırır.
• 2014: Koroner CTA, özellikle KAH şüphesi olan ancak invaziv koroner anjiyografi için net bir endikasyon bulunmayan hastalarda koroner arter hastalığının değerlendirilmesinde ilk basamak tanı aracı olarak giderek daha fazla kabul görmektedir.

---

2015-2020: Fonksiyonel Görüntüleme ve Fraksiyonel Akış Rezervi CT (FFR-CT)

• 2015: Fraksiyonel akış rezervi BT’nin (FFR-CT) kullanıma sunulması büyük bir ilerlemeyi temsil etmektedir. FFR-BT, koroner arterler içindeki kan akışı dinamiklerini ve basınç gradyanlarını tahmin ederek koroner arter darlığının fizyolojik öneminin noninvaziv olarak değerlendirilmesini sağlar. Bu, koroner CTA’dan elde edilen anatomik bilgileri tamamlamak için ek fonksiyonel veriler sağlar.
• 2017: PROMISE* ve SCOT-HEART çalışmalarının sonuçları, invaziv koroner anjiyografi ihtiyacını azaltmada ve koroner arter hastalığı şüphesi olan hastalarda uzun vadeli sonuçları iyileştirmede koroner CTA’nın faydasını doğrulamaktadır.
• 2018: Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) güncellenmiş kılavuzlarında stabil koroner arter hastalığının değerlendirilmesinde ilk basamak test olarak koroner CTA’yı dahil etmiştir.

---

2020-Günümüz: İleri Görüntüleme Teknikleri ve Yapay Zeka Entegrasyonu

• —**2020-Günümüz: İleri Görüntüleme Teknikleri ve Yapay Zeka Entegrasyonu**
  – **2020**: Yapay zeka (AI) algoritmalarının entegrasyonu da dahil olmak üzere donanım ve yazılımda devam eden gelişmeler, koroner BT görüntü yorumlamasının doğruluğunu ve hızını artırmaktadır. YZ araçları görüntü rekonstrüksiyonunu geliştirir, artefaktları azaltır ve koroner arter hastalığının otomatik olarak tespit edilmesine ve aterosklerotik plağın miktarının belirlenmesine yardımcı olur.
  – **2021-2022**: Koroner BT, yalnızca koroner arter hastalığını tespit etmek için değil, aynı zamanda risk sınıflandırması yapmak, tedavi kararlarına rehberlik etmek ve atipik göğüs ağrısı veya karmaşık koroner arter anatomisi olan hastaları değerlendirmek için de köşe taşı bir tanı aracı haline gelir.
  
  —

1. Hounsfield, G. N. (1973). Computerized transverse axial scanning (tomography): Part I. Description of system. The British Journal of Radiology, 46(552), 1016-1022.
2. Achenbach, S., & Daniel, W. G. (2000). “Noninvasive coronary angiography using multi-slice computed tomography.” European Heart Journal, 21(24), 2287-2293.
3. Becker, C. R., Nikolaou, K., & Reiser, M. F. (2005). “CT imaging of myocardial ischemia.” Radiology, 237(1), 290-294.
4. Budoff, M. J., Achenbach, S., Blumenthal, R. S., Carr, J. J., Goldin, J. G., Greenland, P., Guerci, A. D., Lima, J. A. C., Rader, D. J., Rubin, G. D., Shaw, L. J., & Weissman, N. J. (2006). Assessment of coronary artery disease by cardiac computed tomography: a scientific statement from the American Heart Association Committee on Cardiovascular Imaging and Intervention, Council on Cardiovascular Radiology and Intervention, and Committee on Cardiac Imaging, Council on Clinical Cardiology. Circulation, 114(16), 1761-1791.
5. Raff, G. L., & Abidov, A. (2007). “Coronary CT angiography.” Radiologic Clinics of North America, 45(4), 743-757.
6. Dewey, M., Teige, F., Schnapauff, D., Laule, M., Borges, A. C., Wernecke, K. D., Baumann, G., & Taupitz, M. (2007). “Noninvasive coronary angiography by 320-row computed tomography with lower radiation exposure and maintained diagnostic accuracy: comparison of results with cardiac catheterization in a head-to-head pilot investigation.” Circulation, 115(17), 2335-2344.
7. Budoff, M. J., & Achenbach, S. (2008). “Cardiac CT imaging: Diagnosis of cardiovascular disease.” Springer Science & Business Media.
8. Raff, G. L., Abidov, A., Achenbach, S., Berman, D. S., Boxt, L. M., Budoff, M. J., Cheng, V., DeFrance, T., Hellinger, J. C., & Karlsberg, R. P. (2009). “SCCT guidelines for the performance and acquisition of coronary computed tomographic angiography: A report of the Society of Cardiovascular Computed Tomography Guidelines Committee.” Journal of Cardiovascular Computed Tomography, 3(3), 190-204.
9. Leipsic, J., Abbara, S., Achenbach, S., Cury, R., Earls, J. P., Mancini, G. J., Nieman, K., Pontone, G., & Raff, G. L. (2014). SCCT guidelines for the interpretation and reporting of coronary CT angiography: a report of the Society of Cardiovascular Computed Tomography Guidelines Committee. Journal of Cardiovascular Computed Tomography, 8(5), 342-358.
10. Ferencik, M., & Mayrhofer, T. (2016). “Cardiac CT: Current status and future directions.” Current Cardiology Reports, 18(2), 17-23.